Áhrif Íslands á alþjóðavettvangi (í baráttunni gegn kynb. ofbeldi) Pétur Hjörvar Þorkelsson skrifar 7. desember 2024 09:01 Á Íslandi og víðsvegar um heiminn hefur baráttufólk fyrir jafnrétti kynjanna unnið fjölda sigra. Það er í raun alveg magnað að hugsa til þess hversu mikið hefur breyst. Það birtist manni kannski best þegar gömul skrif eða myndbönd eru grafin upp og komast í umræðuna. Þess vegna er svo sláandi að heyra staðreyndir á borð við þá að tíundu hverja mínútu er kona myrt af einhverjum sem hún þekkir. Þrátt fyrir að jafnréttisbaráttan sé ekki eintómir sigrar skilja fleiri hvernig hugmyndin um jafnrétti virkar og menningin og viðmiðin sem við notum til þess að meta hegðun fólks og gangverk samfélagsins hafa óneitanlega breyst líka. Við erum eftir allt ákveðnir leiðtogar í jafnrétti á heimsvísu, og getum nýtt það til góðs innlendis sem erlendis. Þessi jafnréttismenning hefur djúp áhrif á stefnu íslenskrar þróunarsamvinnu en utanríkisstefna stjórnvalda leggur höfuðáherslu á jafnrétti kynjanna, m.a. með verðmætum stuðningi við frjáls félagasamtök og stofnanir Sþ sem berjast fyrir jafnrétti kynjanna. Þarna gerum við vel í samanburði við önnur OECD ríki, og höfum gert í fjölda ára, með áþreifanlegum, lífsbjargandi áhrifum. Stjórnvöld geta þó gert mun betur með því að veita 0,7% af vergum þjóðartekjum til þróunarsamvinnu, rétt eins og þau hafa skuldbundið sig til. Fyrir rúmum tveimur árum fékk ég í hendurnar eitt stærsta tækifæri lífs míns og fékk að taka virkan þátt í þróunarsamvinnu. Um mitt ár 2022 sótti ég um starf ungliða hjá UNICEF, Barnahjálp Sameinuðu Þjóðanna í Kenía. Við tók smá bras og stuttu seinna vorum við fjölskyldan komin til Nairóbí, Kenía þar sem ég átti eftir að starfa næstu tvö árin. Ástandið í landinu var slæmt sökum söglegra þurrka sem ógnuðu landi og lífi. Vatnið er lífið fékk ég oft að heyra. Dýrin deyja fyrst og svo ... sem betur fer rigndi á endanum. Vatnið er lífið sagði fólk þá aftur, en það fékk nýja meiningu. Saurgerlar og aðrar bakteríur dafna vel þegar ofsarigning flæðir yfir þéttbyggð hverfi með lélegum innviðum og lítilli sem engri hreinlætisaðstöðu. Í fátækrahverfum (sem sumir íbúar slíkra hverfa kjósa að kalla óformlega byggð) í Kenía og víðar býr fólk sem heimurinn hefur gleymt. Þau vantar tækifæri til betri framtíðar og reyndar vantar þau sárlega klósett, rennandi vatn og sápu og þar lá mín vinna – í forvörnum gegn kóleru og öðrum smitsjúkdómum sem berast með vatni. Fljótt á litið kann það að virka einfalt að gera eitthvað í málinu en gæðum heimsins er misskipt og fyrir vikið eru ennþá börn sem glíma við Kóleru og niðurgang sem geta dregið þau til dauða. Reyndar deyja um 400.000 börn árlega því þau hafa ekki aðgang að hreinu vatni. Stjórnvöld fátækra landa og hjálparsamtök gera sitt besta með takmörkuðu fjármagni. lítinn starfshóp sem hannaði verkefni með börnum og kennurum í tíu skólum og sótti síðan fjármagn. Framkvæmdir og fræðslustörf áttu eftir að stórbæta hreinlætisaðstöðu fyrir hátt í 10.000 manns á litlum bút í Mathare hverfinu í Nairóbíborg. Niðurstöðurnar voru merkilegar en mér er eftirminnilegast snemma í ferlinu þegar ég heimsótti skóla sem hluta af undirbúningsvinnuni. Það þarf að vanda vel til verka í svona vinnu og því nauðsynlegt að vinna náið með þeim sem njóta góðs af. Þá er mikilvægt að rýna í hvernig áhrifin geta verið kynjuð og hvernig verkefni geta haft jákvæð áhrif út fyrir sitt afmarkaða svið. Hvernig getur t.d. vatns- og hreinlætis verkefni nýst í baráttunni gegn kynbundu ofbeldi. Í heimsókninni ætluðum við að rýna í verkefnið með kvenkyns kennara og unglingsstelpum. Í þessum rúmlega 600 barna skóla fundum við hinsvegar ekki eina unglingsstelpu. Kennarinn tjáði okkur það að eldri stelpurnar kæmu lítið í skólann þegar nálgaðist mánaðamót, enda þyrftu þær að vinna. Þarna var ekki um vinnu í bakaríi eða ísbúð að ræða heldur líkamlega og andlega erfið störf, t.d. að bera vatn, sinna heimilisstörfum utan eigin heimilis eða elda og selja mat fjölförnum götuhornum. Óréttlætið er ótrúlegt, og kennarinn sagði okkur næst að þetta væri ekki hættulaus iðja, því þekkt væri að stelpurnar yrðu fyrir kynferðislegu, líkamlegu og andlegu ofbeldi. Rannsóknir styðja þessu fullyðringu. Auk þess missa þessar sömu stelpur af skóla þegar þær eru á blæðingum því þær eiga engar tíðavörur. Verkefnið okkar tók mið af þessum niðurstöðum og valdefldi ungt fólk til þess að vinna gegn þessu. En skólarnir sem glíma við vandamálin eru mun fleiri en tíu og veruleiki og vandamál stúlkna og kvenna í þróunarríkjum verða ekki leyst í einni svipan. Á Íslandi höfum við náð langt hvað varðar jafnrétti kynjanna en eigum þó enn langt í land, ekki síst hvað kynbundið ofbeldi varðar. Við þurfum að gera betur og meira. Gefa í en ekki eftir. Jafnrétti er samvinnuverkefni sem má ekki afvegaleiða. Við getum öll tekið afstöðu gegn kynbundu ofbeldi. Margt smátt gerir eitt stórt og staðbundinn árangur getur rutt veginn fyrir árangur hinum megin á hnettinum. Höfundur er verkefnastjóri hjá Félagi Sameinuðu þjóðanna á Íslandi Greinin er birt í tengslum við alþjóðlegt 16 daga átak gegn kynbundnu ofbeldi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein 16 daga átak gegn kynbundnu ofbeldi Kynferðisofbeldi Sameinuðu þjóðirnar Mest lesið Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Verkin sem ríkisstjórnin verður dæmd af Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson Skoðun Veit sem sagt Grímur betur? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Hvernig talar maður við tölvur og hafa vélar rökhugsun? Henning Arnór Úlfarsson Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson Skoðun Þegar barn óttast önnur börn Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar Skoðun Vilji til að rjúfa kyrrstöðu í húsnæðiskreppunni Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Þegar barn óttast önnur börn Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson skrifar Skoðun Veit sem sagt Grímur betur? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig talar maður við tölvur og hafa vélar rökhugsun? Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Verkin sem ríkisstjórnin verður dæmd af Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Kárhóll og Kína: Þegar vísindi verða pólitísk tól Davíð Michelsen skrifar Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn gegn fjölskyldusameiningum? Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lýðræðið deyr í myrkrinu Heiðar Örn Sigurfinnsson skrifar Skoðun Færni til framtíðar Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ofbeldi Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lestu Gaza Móheiður Hlíf Geirlaugsdóttir skrifar Skoðun Ný fjármálaáætlun - tækifæri til að efna loforðin um bætt geðheilbrigði Sandra B. Franks skrifar Skoðun 10 ár og bull í lokin Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Opið bréf til atvinnuvegaráðherra: 48 daga, nei takk Gísli Gunnar Marteinsson skrifar Skoðun Á nú að opinbera það að ég veit í rauninni ekki neitt? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Háskóli Höfuðborgarinnar, ekki Íslands Arent Orri Claessen,Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hrynur sjávarútvegur? Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Iftar, agape og Eid: Kristnir og múslimar við sama borð Hilal Kücükakin Kizilkaya,Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Bætt skipulag fyrir stúdenta Aðalsteinn Haukur Sverrisson ,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Frá sögulegum minjum til sviðsettrar upplifunar: Um sanngildi og Disneyvæðingu Sólheimasands Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Staðan á húsnæðismarkaði: Offramboð af röngu meðaltali Egill Lúðvíksson skrifar Sjá meira
Á Íslandi og víðsvegar um heiminn hefur baráttufólk fyrir jafnrétti kynjanna unnið fjölda sigra. Það er í raun alveg magnað að hugsa til þess hversu mikið hefur breyst. Það birtist manni kannski best þegar gömul skrif eða myndbönd eru grafin upp og komast í umræðuna. Þess vegna er svo sláandi að heyra staðreyndir á borð við þá að tíundu hverja mínútu er kona myrt af einhverjum sem hún þekkir. Þrátt fyrir að jafnréttisbaráttan sé ekki eintómir sigrar skilja fleiri hvernig hugmyndin um jafnrétti virkar og menningin og viðmiðin sem við notum til þess að meta hegðun fólks og gangverk samfélagsins hafa óneitanlega breyst líka. Við erum eftir allt ákveðnir leiðtogar í jafnrétti á heimsvísu, og getum nýtt það til góðs innlendis sem erlendis. Þessi jafnréttismenning hefur djúp áhrif á stefnu íslenskrar þróunarsamvinnu en utanríkisstefna stjórnvalda leggur höfuðáherslu á jafnrétti kynjanna, m.a. með verðmætum stuðningi við frjáls félagasamtök og stofnanir Sþ sem berjast fyrir jafnrétti kynjanna. Þarna gerum við vel í samanburði við önnur OECD ríki, og höfum gert í fjölda ára, með áþreifanlegum, lífsbjargandi áhrifum. Stjórnvöld geta þó gert mun betur með því að veita 0,7% af vergum þjóðartekjum til þróunarsamvinnu, rétt eins og þau hafa skuldbundið sig til. Fyrir rúmum tveimur árum fékk ég í hendurnar eitt stærsta tækifæri lífs míns og fékk að taka virkan þátt í þróunarsamvinnu. Um mitt ár 2022 sótti ég um starf ungliða hjá UNICEF, Barnahjálp Sameinuðu Þjóðanna í Kenía. Við tók smá bras og stuttu seinna vorum við fjölskyldan komin til Nairóbí, Kenía þar sem ég átti eftir að starfa næstu tvö árin. Ástandið í landinu var slæmt sökum söglegra þurrka sem ógnuðu landi og lífi. Vatnið er lífið fékk ég oft að heyra. Dýrin deyja fyrst og svo ... sem betur fer rigndi á endanum. Vatnið er lífið sagði fólk þá aftur, en það fékk nýja meiningu. Saurgerlar og aðrar bakteríur dafna vel þegar ofsarigning flæðir yfir þéttbyggð hverfi með lélegum innviðum og lítilli sem engri hreinlætisaðstöðu. Í fátækrahverfum (sem sumir íbúar slíkra hverfa kjósa að kalla óformlega byggð) í Kenía og víðar býr fólk sem heimurinn hefur gleymt. Þau vantar tækifæri til betri framtíðar og reyndar vantar þau sárlega klósett, rennandi vatn og sápu og þar lá mín vinna – í forvörnum gegn kóleru og öðrum smitsjúkdómum sem berast með vatni. Fljótt á litið kann það að virka einfalt að gera eitthvað í málinu en gæðum heimsins er misskipt og fyrir vikið eru ennþá börn sem glíma við Kóleru og niðurgang sem geta dregið þau til dauða. Reyndar deyja um 400.000 börn árlega því þau hafa ekki aðgang að hreinu vatni. Stjórnvöld fátækra landa og hjálparsamtök gera sitt besta með takmörkuðu fjármagni. lítinn starfshóp sem hannaði verkefni með börnum og kennurum í tíu skólum og sótti síðan fjármagn. Framkvæmdir og fræðslustörf áttu eftir að stórbæta hreinlætisaðstöðu fyrir hátt í 10.000 manns á litlum bút í Mathare hverfinu í Nairóbíborg. Niðurstöðurnar voru merkilegar en mér er eftirminnilegast snemma í ferlinu þegar ég heimsótti skóla sem hluta af undirbúningsvinnuni. Það þarf að vanda vel til verka í svona vinnu og því nauðsynlegt að vinna náið með þeim sem njóta góðs af. Þá er mikilvægt að rýna í hvernig áhrifin geta verið kynjuð og hvernig verkefni geta haft jákvæð áhrif út fyrir sitt afmarkaða svið. Hvernig getur t.d. vatns- og hreinlætis verkefni nýst í baráttunni gegn kynbundu ofbeldi. Í heimsókninni ætluðum við að rýna í verkefnið með kvenkyns kennara og unglingsstelpum. Í þessum rúmlega 600 barna skóla fundum við hinsvegar ekki eina unglingsstelpu. Kennarinn tjáði okkur það að eldri stelpurnar kæmu lítið í skólann þegar nálgaðist mánaðamót, enda þyrftu þær að vinna. Þarna var ekki um vinnu í bakaríi eða ísbúð að ræða heldur líkamlega og andlega erfið störf, t.d. að bera vatn, sinna heimilisstörfum utan eigin heimilis eða elda og selja mat fjölförnum götuhornum. Óréttlætið er ótrúlegt, og kennarinn sagði okkur næst að þetta væri ekki hættulaus iðja, því þekkt væri að stelpurnar yrðu fyrir kynferðislegu, líkamlegu og andlegu ofbeldi. Rannsóknir styðja þessu fullyðringu. Auk þess missa þessar sömu stelpur af skóla þegar þær eru á blæðingum því þær eiga engar tíðavörur. Verkefnið okkar tók mið af þessum niðurstöðum og valdefldi ungt fólk til þess að vinna gegn þessu. En skólarnir sem glíma við vandamálin eru mun fleiri en tíu og veruleiki og vandamál stúlkna og kvenna í þróunarríkjum verða ekki leyst í einni svipan. Á Íslandi höfum við náð langt hvað varðar jafnrétti kynjanna en eigum þó enn langt í land, ekki síst hvað kynbundið ofbeldi varðar. Við þurfum að gera betur og meira. Gefa í en ekki eftir. Jafnrétti er samvinnuverkefni sem má ekki afvegaleiða. Við getum öll tekið afstöðu gegn kynbundu ofbeldi. Margt smátt gerir eitt stórt og staðbundinn árangur getur rutt veginn fyrir árangur hinum megin á hnettinum. Höfundur er verkefnastjóri hjá Félagi Sameinuðu þjóðanna á Íslandi Greinin er birt í tengslum við alþjóðlegt 16 daga átak gegn kynbundnu ofbeldi.
Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar
Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar
Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar
Skoðun Ný fjármálaáætlun - tækifæri til að efna loforðin um bætt geðheilbrigði Sandra B. Franks skrifar
Skoðun Iftar, agape og Eid: Kristnir og múslimar við sama borð Hilal Kücükakin Kizilkaya,Sigurvin Lárus Jónsson skrifar
Skoðun Frá sögulegum minjum til sviðsettrar upplifunar: Um sanngildi og Disneyvæðingu Sólheimasands Guðmundur Björnsson skrifar
Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun