Af hverju langar Trump í Grænland? Samúel Karl Ólason skrifar 8. janúar 2025 14:31 Donald Trump, verðandi forseti Bandaríkjanna, hefur ítrekað talað um að Grænland verði að tilheyra Bandaríkjunum. vísir Donald Trump, sem tekur aftur við embætti forseta Bandaríkjanna þann 20. janúar, hefur ítrekað talað fyrir því undanfarnar vikur að Bandaríkin „eignist“ Grænland. Landið gæti reynst stórveldinu Bandaríkjunum stór fengur í samkeppninni við Kína og Rússland en líklegt er að Trump sækist hvað mest eftir svokölluðum sjaldgæfum málmum. Í gær var Trump spurður út í ummæli sín um að eignast Grænland og hótaði hann að beita Danmörku umfangsmiklum tollum til að þvinga ríkið til að láta Grænland af hendi. Hann neitaði einnig að útiloka það að beita hervaldi til að ná tökum á Grænlandi, og Panamaskurðinum einnig. „Fólk veit í rauninni ekki einu sinni hvort Danmörk eigi löglegt tilkall til þess [Grænlands]. En ef svo er, ættu þeir að gefa það frá sér, því við þurfum á því [Grænlandi] að halda vegna þjóðaröryggis.“ Donald Trump yngri, sonur forsetans verðandi, lenti svo í Grænlandi í gær en hann sagðist vera þar í fríi og neitaði að tjá sig um samband Grænlands og Bandaríkjanna. Múte B. Egede, formaður landstjórnar Grænlands, sagði dönskum blaðamönnum í gær að hann liti ummæli Trumps alvarlegum augum en hann hefur einnig sagt að Grænland tilheyri Grænlendingum og það sé þeirra að ákveða eigin framtíð. Sjá einnig: Ætlar að hitta kónginn í dag Trump viðraði einnig möguleg kaup á Grænlandi á fyrra kjörtímabili sínu og er sagður hafa stungið upp á því að Bandaríkin og Danmörk skiptust á Grænlandi og Púertó Ríkó. Árið 2019 hætti Trump við fyrirhugaða ferð til Danmerkur eftir að Mette Frederikssen, forsætisráðherra Danmerkur, hafnaði hugmyndum hans um Grænland. Margir velta því ef til vill fyrir sér, hvað það sé sem valdi því að Trump líti Grænland svo hýru auga. Stutta svarið er: Auðlindir. Frá blaðamannafundi Trumps í gær. Þar ítrekaði hann enn eina ferðina að Bandaríkin „þyrftu“ Grænland.AP/Evan Vucci Ísinn hverfur Grænland er eins og flestir Íslendingar vita eflaust stærsta eyja heims. Landið er sjálfstjórnarsvæði innan dönsku ríkisheildarinnar. Áköll eftir fullu sjálfstæði Grænlands verða þar sífellt háværari. Danmörk og Bandaríkin hafa lengi verið bandamenn í Atlantshafsbandalaginu og gerðu á árum áður varnarsáttmála sem gerði Bandaríkjamönnum kleift að vera með hernaðarviðveru á Grænlandi. Meðal annars í herstöðinni Thule. Þó Trump hafi ítrekað kallað veðurfarsbreytingar kínverskt gabb eru þær stór hluti þess að hann vill eignast Grænland. Stór hluti eyjunnar er þakinn jöklum en sérfræðingar segja veðurfarsbreytingar vera að breyta því hratt. Meðalhiti á þessu svæði hefur hækkað allt að fjórum sinnum hraðar en annars staðar í heiminum, eins og vísindamaður sagði í samtali við AP fréttaveituna. Samhliða því hafa jöklarnir hopað og er útlit fyrir að það muni halda áfram. Talið er að frá 1992 hafi Grænland misst um 169 milljarða tonna af snjó og klaka á ári, að meðaltali. Árið 2019 var magnið metið 444 milljarðar tonna. Sérfræðingar telja að ef allur ís Grænlands myndi bráðna gætu heimshöfin hækkað um 7,4 metra. Undir þessum jöklum er talið að finna megi gífurlegt magn auðlinda eins og olíu, jarðgas, kopar, nikkel, kóbalt og úran en kannski sérstaklega svokallaða sjaldgæfa málma. Sjaldgæfir og dýrmætir málmar Sjaldgæfir málmar svokallaðir finnast víðsvegar í skorpu jarðarinnar en þeir finnast sjaldan í æðum eða á takmörkuðum svæðum og eru þessi stað oftar en ekki dreifðir í bergi. Það getur því reynst erfitt að sækja þá í jörðina og vinnsla þeirra er sömuleiðis erfið og hefur slæm áhrif á umhverfið. Málmarnir eru nauðsynlegir við framleiðslu nútíma tækja og tóla, tölva , rafhlaðna og við framleiðslu hergagna og vopna. Talið er að eftirspurn eftir þessum málmum og notkun þeirra muni eingöngu aukast í framtíðinni. Þess vegna hafa þessir málmar orðið sífellt mikilvægari á undanförnum árum og hafa stórveldi heimsins gjóað augum sínum til Grænlands. Kínverjar eru með gífurlegt forskot á heimsvísu þegar kemur að greftri og vinnslu sjaldgæfra málma en vinnslan hefur dregist verulega saman í Bandaríkjunum á undanförnum áratugum. Sérfræðingar telja Kína með allt að níutíu prósenta markaðshlutdeild á þessu sviði, heilt yfir, en í tilteknum málmum eru Kínverjar nánast þeir einu sem vinna þá. Undir lok síðasta árs gerðist það í fyrsta sinn að ráðamenn í Kína lokuðu á aðgengi Bandaríkjamanna að nokkrum tegundum sjaldgæfra málma. Þeir málmar eru meðal annars notaðir við framleiðslu hálfleiðara, ljósleiðara, sólarsella og byssukúlna, svo eitthvað sé nefnt. Það að ráðamenn í Kína geti takmarkað aðgengi Bandaríkjamanna að tilteknum sjaldgæfum málmum, eða jafnvel komið alfarið í veg fyrir það, hefur lengi þótt áhyggjuefni í Washington DC, og víðar, enda gæti það haft umfangsmikil áhrif á efnahag Bandaríkjanna og getu til hergagnaframleiðslu. Þá hafa Kínverjar áttað sig á því að það að beita ráðandi stöðu sinni með slíkum hætti myndi koma niður á þeirri stöðu til lengri tíma. Leiðtogar heimsins myndu taka skref til að verða sér út um sjaldgæfa málma annars staðar frá. Einn staður sem litið hefur verið til er Grænland, eins og fram kemur hér að ofan. Nýjar siglingaleiðar mikilvægar Undanhald íssins á norðurslóðum mun einnig opna nýjar siglingaleiðir og hafa hernaðarleg umsvif ríkja eins og Rússlands aukist þar á undanförnum árum. Ráðamenn í Rússlandi og Kína hafa til að mynda tekið höndum saman og heitið samvinnu varðandi þróun nýrra siglingaleiða um norðurslóðir. Það eru leiðir sem stytt geta siglingar milli heimshafa umtalsvert og dregið úr mikilvægi skipaskurða í Panama og Egyptalandi. Samkvæmt greiningu sem vitnað er í í frétt New York Times segir að skipasiglingum um norðurslóðir hafi fjölgað um 37 prósent á undanförnum áratug. NYT hefur eftir Robert C. O‘Brien, fyrrverandi þjóðaröryggisráðgjafa Trumps á síðasta kjörtímabili hans, að Grænland sé „hraðbraut“ frá norðurskautinu til Bandaríkjanna. Landið væri gífurlega mikilvægt á norðurslóðum og þær yrðu mikilvægur vígvöllur framtíðarinnar vegna hlýnunar og fjölgun siglingaleiða. Fréttaskýringar Grænland Danmörk Bandaríkin Donald Trump Norðurslóðir Kína Tengdar fréttir Framtíð Grænlands ráðist í Grænlandi Mette Frederiksen, forsætisráðherra Danmerkur, segir framtíð Grænlands vera í höndum Grænlands. Öll umræða um framtíð Grænlendinga eigi að hefjast og enda í Nuuk. 7. janúar 2025 20:34 Útilokar ekki að beita hervaldi til að ná Grænlandi Donald Trump, fyrrverandi og verðandi Bandaríkjaforseti, fór mikinn á blaðamannafundi í Flórída í dag. Þar sagðist hann ekki geta lofað því að beita ekki hervaldi og efnahagsþvingunum til að ná stjórn á Grænlandi og Panama-skurðinum. Einnig sagðist Trump vera tilbúinn að beita efnahagsþvingunum til að gera Kanada að ríki innan Bandaríkjanna. 7. janúar 2025 18:19 Danir ekki í rónni með Grænlandsheimsókn Trumps yngri Sonur Donalds Trump, verðandi Bandaríkjaforseta, er á Grænlandi, við litla hrifningu danskra fjölmiðla. Forsetinn verðandi hefur ítrekað lýst yfir áhuga sínum á því að Grænland fari undir stjórn Bandaríkjanna. 7. janúar 2025 13:06 Mest lesið Tveggja vikna tvíburasystrum vísað úr landi Innlent Stímir óhrædd í gin ísraelska sjóhersins Innlent Söguðu gat á flugsafn til að stinga inn Boeing 757 Innlent Kom ráðherra á óvart að viðræðum hefði verið slitið Innlent Frelsisflotinn umkringdur og farþegar fluttir til Ísraels Erlent Hafði hvorki þekkingu né umboð til að tjá sig um fjármálin Innlent Tálbeitan ákærð fyrir rangt brot Innlent Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Erlent Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Innlent Gæti stefnt í þungavigtarslag um varaformannsembættið Innlent Fleiri fréttir Frelsisflotinn umkringdur og farþegar fluttir til Ísraels Jane Goodall látin Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Brýnt að koma rafmagni aftur á kjarnorkuverið „Dimmur dagur“ í sögu Slóvakíu Völdu tveggja ára stúlku sem nýja jómfrúargyðju Höfuðpaur tælingarhóps dæmdur í þrjátíu og fimm ára fangelsi Chunk er loksins „feitasti“ björninn Átján tegundir af sólarvörn teknar úr sölu í Ástralíu Dómari skikkar lækna til að vanda skriftina Tæplega hundrað nemenda saknað Gríðarleg öryggisgæsla í Kaupmannahöfn í aðdraganda leiðtogafundar Ríkisreksturinn í Bandaríkjunum í limbó Tala látinna hækkar á Filippseyjum Lykillinn að kraftaverki að Birgir var frá Íslandi Fleiri en tuttugu látnir eftir jarðskjálfta á Filippseyjum Sendiherra fannst látinn í miðborg Parísar Tillögum Trumps lýst sem uppgjöf Segir herforingjum að búa sig undir átök gegn innlendum „óvinum“ Aðstoðarmaður AfD-leiðtoga í fangelsi fyrir njósnir Stefnir í fyrstu ríkisstöðvunina í sjö ár Ná ekki að leika árangur Wagner eftir Vilja Diddy í ellefu ára fangelsi „Við erum ekki í stríði en við búum ekki við frið“ Um þúsund manns teknir af lífi í Íran það sem af er ári Tugir drengja fastir í rústum skóla sem hrundi til grunna Leiðtogar fagna áætluninni en bíða svara frá Hamas Misstu allt samband við Internetið Erlendir miðlar fjalla um gjaldþrot Play Ísraelar samþykkja friðaráætlun Trumps Sjá meira
Í gær var Trump spurður út í ummæli sín um að eignast Grænland og hótaði hann að beita Danmörku umfangsmiklum tollum til að þvinga ríkið til að láta Grænland af hendi. Hann neitaði einnig að útiloka það að beita hervaldi til að ná tökum á Grænlandi, og Panamaskurðinum einnig. „Fólk veit í rauninni ekki einu sinni hvort Danmörk eigi löglegt tilkall til þess [Grænlands]. En ef svo er, ættu þeir að gefa það frá sér, því við þurfum á því [Grænlandi] að halda vegna þjóðaröryggis.“ Donald Trump yngri, sonur forsetans verðandi, lenti svo í Grænlandi í gær en hann sagðist vera þar í fríi og neitaði að tjá sig um samband Grænlands og Bandaríkjanna. Múte B. Egede, formaður landstjórnar Grænlands, sagði dönskum blaðamönnum í gær að hann liti ummæli Trumps alvarlegum augum en hann hefur einnig sagt að Grænland tilheyri Grænlendingum og það sé þeirra að ákveða eigin framtíð. Sjá einnig: Ætlar að hitta kónginn í dag Trump viðraði einnig möguleg kaup á Grænlandi á fyrra kjörtímabili sínu og er sagður hafa stungið upp á því að Bandaríkin og Danmörk skiptust á Grænlandi og Púertó Ríkó. Árið 2019 hætti Trump við fyrirhugaða ferð til Danmerkur eftir að Mette Frederikssen, forsætisráðherra Danmerkur, hafnaði hugmyndum hans um Grænland. Margir velta því ef til vill fyrir sér, hvað það sé sem valdi því að Trump líti Grænland svo hýru auga. Stutta svarið er: Auðlindir. Frá blaðamannafundi Trumps í gær. Þar ítrekaði hann enn eina ferðina að Bandaríkin „þyrftu“ Grænland.AP/Evan Vucci Ísinn hverfur Grænland er eins og flestir Íslendingar vita eflaust stærsta eyja heims. Landið er sjálfstjórnarsvæði innan dönsku ríkisheildarinnar. Áköll eftir fullu sjálfstæði Grænlands verða þar sífellt háværari. Danmörk og Bandaríkin hafa lengi verið bandamenn í Atlantshafsbandalaginu og gerðu á árum áður varnarsáttmála sem gerði Bandaríkjamönnum kleift að vera með hernaðarviðveru á Grænlandi. Meðal annars í herstöðinni Thule. Þó Trump hafi ítrekað kallað veðurfarsbreytingar kínverskt gabb eru þær stór hluti þess að hann vill eignast Grænland. Stór hluti eyjunnar er þakinn jöklum en sérfræðingar segja veðurfarsbreytingar vera að breyta því hratt. Meðalhiti á þessu svæði hefur hækkað allt að fjórum sinnum hraðar en annars staðar í heiminum, eins og vísindamaður sagði í samtali við AP fréttaveituna. Samhliða því hafa jöklarnir hopað og er útlit fyrir að það muni halda áfram. Talið er að frá 1992 hafi Grænland misst um 169 milljarða tonna af snjó og klaka á ári, að meðaltali. Árið 2019 var magnið metið 444 milljarðar tonna. Sérfræðingar telja að ef allur ís Grænlands myndi bráðna gætu heimshöfin hækkað um 7,4 metra. Undir þessum jöklum er talið að finna megi gífurlegt magn auðlinda eins og olíu, jarðgas, kopar, nikkel, kóbalt og úran en kannski sérstaklega svokallaða sjaldgæfa málma. Sjaldgæfir og dýrmætir málmar Sjaldgæfir málmar svokallaðir finnast víðsvegar í skorpu jarðarinnar en þeir finnast sjaldan í æðum eða á takmörkuðum svæðum og eru þessi stað oftar en ekki dreifðir í bergi. Það getur því reynst erfitt að sækja þá í jörðina og vinnsla þeirra er sömuleiðis erfið og hefur slæm áhrif á umhverfið. Málmarnir eru nauðsynlegir við framleiðslu nútíma tækja og tóla, tölva , rafhlaðna og við framleiðslu hergagna og vopna. Talið er að eftirspurn eftir þessum málmum og notkun þeirra muni eingöngu aukast í framtíðinni. Þess vegna hafa þessir málmar orðið sífellt mikilvægari á undanförnum árum og hafa stórveldi heimsins gjóað augum sínum til Grænlands. Kínverjar eru með gífurlegt forskot á heimsvísu þegar kemur að greftri og vinnslu sjaldgæfra málma en vinnslan hefur dregist verulega saman í Bandaríkjunum á undanförnum áratugum. Sérfræðingar telja Kína með allt að níutíu prósenta markaðshlutdeild á þessu sviði, heilt yfir, en í tilteknum málmum eru Kínverjar nánast þeir einu sem vinna þá. Undir lok síðasta árs gerðist það í fyrsta sinn að ráðamenn í Kína lokuðu á aðgengi Bandaríkjamanna að nokkrum tegundum sjaldgæfra málma. Þeir málmar eru meðal annars notaðir við framleiðslu hálfleiðara, ljósleiðara, sólarsella og byssukúlna, svo eitthvað sé nefnt. Það að ráðamenn í Kína geti takmarkað aðgengi Bandaríkjamanna að tilteknum sjaldgæfum málmum, eða jafnvel komið alfarið í veg fyrir það, hefur lengi þótt áhyggjuefni í Washington DC, og víðar, enda gæti það haft umfangsmikil áhrif á efnahag Bandaríkjanna og getu til hergagnaframleiðslu. Þá hafa Kínverjar áttað sig á því að það að beita ráðandi stöðu sinni með slíkum hætti myndi koma niður á þeirri stöðu til lengri tíma. Leiðtogar heimsins myndu taka skref til að verða sér út um sjaldgæfa málma annars staðar frá. Einn staður sem litið hefur verið til er Grænland, eins og fram kemur hér að ofan. Nýjar siglingaleiðar mikilvægar Undanhald íssins á norðurslóðum mun einnig opna nýjar siglingaleiðir og hafa hernaðarleg umsvif ríkja eins og Rússlands aukist þar á undanförnum árum. Ráðamenn í Rússlandi og Kína hafa til að mynda tekið höndum saman og heitið samvinnu varðandi þróun nýrra siglingaleiða um norðurslóðir. Það eru leiðir sem stytt geta siglingar milli heimshafa umtalsvert og dregið úr mikilvægi skipaskurða í Panama og Egyptalandi. Samkvæmt greiningu sem vitnað er í í frétt New York Times segir að skipasiglingum um norðurslóðir hafi fjölgað um 37 prósent á undanförnum áratug. NYT hefur eftir Robert C. O‘Brien, fyrrverandi þjóðaröryggisráðgjafa Trumps á síðasta kjörtímabili hans, að Grænland sé „hraðbraut“ frá norðurskautinu til Bandaríkjanna. Landið væri gífurlega mikilvægt á norðurslóðum og þær yrðu mikilvægur vígvöllur framtíðarinnar vegna hlýnunar og fjölgun siglingaleiða.
Fréttaskýringar Grænland Danmörk Bandaríkin Donald Trump Norðurslóðir Kína Tengdar fréttir Framtíð Grænlands ráðist í Grænlandi Mette Frederiksen, forsætisráðherra Danmerkur, segir framtíð Grænlands vera í höndum Grænlands. Öll umræða um framtíð Grænlendinga eigi að hefjast og enda í Nuuk. 7. janúar 2025 20:34 Útilokar ekki að beita hervaldi til að ná Grænlandi Donald Trump, fyrrverandi og verðandi Bandaríkjaforseti, fór mikinn á blaðamannafundi í Flórída í dag. Þar sagðist hann ekki geta lofað því að beita ekki hervaldi og efnahagsþvingunum til að ná stjórn á Grænlandi og Panama-skurðinum. Einnig sagðist Trump vera tilbúinn að beita efnahagsþvingunum til að gera Kanada að ríki innan Bandaríkjanna. 7. janúar 2025 18:19 Danir ekki í rónni með Grænlandsheimsókn Trumps yngri Sonur Donalds Trump, verðandi Bandaríkjaforseta, er á Grænlandi, við litla hrifningu danskra fjölmiðla. Forsetinn verðandi hefur ítrekað lýst yfir áhuga sínum á því að Grænland fari undir stjórn Bandaríkjanna. 7. janúar 2025 13:06 Mest lesið Tveggja vikna tvíburasystrum vísað úr landi Innlent Stímir óhrædd í gin ísraelska sjóhersins Innlent Söguðu gat á flugsafn til að stinga inn Boeing 757 Innlent Kom ráðherra á óvart að viðræðum hefði verið slitið Innlent Frelsisflotinn umkringdur og farþegar fluttir til Ísraels Erlent Hafði hvorki þekkingu né umboð til að tjá sig um fjármálin Innlent Tálbeitan ákærð fyrir rangt brot Innlent Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Erlent Læknir í Kópavogi blekkti fjölskyldu sína með lygasögu um krabbamein Innlent Gæti stefnt í þungavigtarslag um varaformannsembættið Innlent Fleiri fréttir Frelsisflotinn umkringdur og farþegar fluttir til Ísraels Jane Goodall látin Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Brýnt að koma rafmagni aftur á kjarnorkuverið „Dimmur dagur“ í sögu Slóvakíu Völdu tveggja ára stúlku sem nýja jómfrúargyðju Höfuðpaur tælingarhóps dæmdur í þrjátíu og fimm ára fangelsi Chunk er loksins „feitasti“ björninn Átján tegundir af sólarvörn teknar úr sölu í Ástralíu Dómari skikkar lækna til að vanda skriftina Tæplega hundrað nemenda saknað Gríðarleg öryggisgæsla í Kaupmannahöfn í aðdraganda leiðtogafundar Ríkisreksturinn í Bandaríkjunum í limbó Tala látinna hækkar á Filippseyjum Lykillinn að kraftaverki að Birgir var frá Íslandi Fleiri en tuttugu látnir eftir jarðskjálfta á Filippseyjum Sendiherra fannst látinn í miðborg Parísar Tillögum Trumps lýst sem uppgjöf Segir herforingjum að búa sig undir átök gegn innlendum „óvinum“ Aðstoðarmaður AfD-leiðtoga í fangelsi fyrir njósnir Stefnir í fyrstu ríkisstöðvunina í sjö ár Ná ekki að leika árangur Wagner eftir Vilja Diddy í ellefu ára fangelsi „Við erum ekki í stríði en við búum ekki við frið“ Um þúsund manns teknir af lífi í Íran það sem af er ári Tugir drengja fastir í rústum skóla sem hrundi til grunna Leiðtogar fagna áætluninni en bíða svara frá Hamas Misstu allt samband við Internetið Erlendir miðlar fjalla um gjaldþrot Play Ísraelar samþykkja friðaráætlun Trumps Sjá meira
Framtíð Grænlands ráðist í Grænlandi Mette Frederiksen, forsætisráðherra Danmerkur, segir framtíð Grænlands vera í höndum Grænlands. Öll umræða um framtíð Grænlendinga eigi að hefjast og enda í Nuuk. 7. janúar 2025 20:34
Útilokar ekki að beita hervaldi til að ná Grænlandi Donald Trump, fyrrverandi og verðandi Bandaríkjaforseti, fór mikinn á blaðamannafundi í Flórída í dag. Þar sagðist hann ekki geta lofað því að beita ekki hervaldi og efnahagsþvingunum til að ná stjórn á Grænlandi og Panama-skurðinum. Einnig sagðist Trump vera tilbúinn að beita efnahagsþvingunum til að gera Kanada að ríki innan Bandaríkjanna. 7. janúar 2025 18:19
Danir ekki í rónni með Grænlandsheimsókn Trumps yngri Sonur Donalds Trump, verðandi Bandaríkjaforseta, er á Grænlandi, við litla hrifningu danskra fjölmiðla. Forsetinn verðandi hefur ítrekað lýst yfir áhuga sínum á því að Grænland fari undir stjórn Bandaríkjanna. 7. janúar 2025 13:06