Til rektorsframbjóðenda: Hvað gerir nýr rektor HÍ við Endurmenntun? Ólafur Stephensen skrifar 14. mars 2025 11:31 Undirritaður skrifaði opið bréf til frambjóðenda til embættis rektors Háskóla Íslands hér á Vísi fyrir rúmum mánuði. Þar var lagt til að frambjóðendurnir tækju upp það stefnumál að Háskólinn tæki upp sanngjarna samkeppnishætti við rekstur Endurmenntunar HÍ og færi að skilyrðum samkeppnislaga um fjárhagslegan aðskilnað þessarar starfsemi, sem rekin er í beinni samkeppni við einkafyrirtæki á fræðslumarkaði, frá þeirri starfsemi HÍ sem fjármögnuð er af fé skattgreiðenda. Fátt varð um svör. Loksins svaraði ráðuneytið Greinarkornið ýtti hins vegar við háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytinu, sem svaraði nú í byrjun marz erindi FA frá því í ágúst í fyrra, en þar var ráðuneytið hvatt til að fylgja eftir tilmælum Samkeppniseftirlitsins (SE) frá 2021 um fjárhagslegan aðskilnað endur- og símenntunarsetra ríkisháskólanna frá annarri starfsemi. Í svari ráðuneytisins kemur fram að í maílok 2021 hafi ráðuneytið sent öllum háskólum landsins bréf og komið tilmælum Samkeppniseftirlitsins á framfæri. Með því telji ráðuneytið sig hafa uppfyllt tilmæli SE. Vandinn er bara sá, eins og rakið var í fyrri grein undirritaðs, að viðbrögð háskólanna voru allsendis ófullnægjandi. Þeir settu inn á vefsíður sínar örfáar setningar um að rekstur endurmenntunarstofnana væri fjármagnaður með námskeiðsgjöldum og nyti ekki styrkja af skattfé. Engin rekstraryfirlit eru birt fyrir endurmenntunarsetrin. Í tilviki Endurmenntunar HÍ er engin grein gerð fyrir því hvernig t.d. aðgangur hennar að húsnæði, yfirstjórn, markaðssetningu og vörumerki Háskóla Íslands er verðlagður. Og svo það sé nú endurtekið: Þetta þýðir að einkarekin fræðslufyrirtæki, sem Endurmenntun keppir grimmt við, hafa enga sönnun þess að reksturinn sé ekki í raun niðurgreiddur með fé skattgreiðenda. Í svari ráðuneytisins við bréfi FA segir: „Í því ljósi er rétt að taka fram að ítarlegar leiðbeiningar fylgdu ekki frá SKE [svo] um hvað teldust fullnægjandi upplýsingar í þessu sambandi. Í kjölfar þessa bréfs mun ráðuneytið því óska umsagnar SKE [svo] um hvort þörf sé á að gefa út nánari leiðbeiningar til háskólanna.“ FA hefur fengið staðfest hjá Samkeppniseftirlitinu að því hafi borizt slík beiðni um leiðbeiningu frá ráðuneytinu. Leiðbeiningarnar hafa legið fyrir í 28 ár Engin þörf ætti að vera á að Samkeppniseftirlitið útskýri fyrir háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytinu hvað felst í fjárhagslegum aðskilnaði samkeppnisrekstrar ríkisstofnana frá annarri starfsemi. Um það hefur legið fyrir skýr stefna og leiðbeiningar fjármálaráðuneytisins í tæpa þrjá áratugi. Sú stefna var einmitt mótuð til að uppfylla skyldur ríkisins samkvæmt 14. grein samkeppnislaga, sem kveður á um slíkan aðskilnað. En það myndi eflaust ekki skemma fyrir að SE stafaði þetta ofan í ráðuneytið og háskólana. Í stefnunni, sem gefin var út í nóvember 1997, segir m.a.: „Ef tekjur stofnunar af samkeppnisrekstri eru hærri en 50 m.kr. eða markaðshlutdeild hans er meiri en 15% af skilgreindum markaði, skal eiga sér stað fjárhagslegur og stjórnunarlegur aðskilnaður milli samkeppnisrekstrarins og annarrar starfsemi stofnunarinnar.“ Síðan fylgja ýtarlegar leiðbeiningar á tæplega 40 blaðsíðum um hvernig slíkum aðskilnaði skuli háttað og m.a. gætt að því allur raunverulegur kostnaður við samkeppnisstarfsemina sé dreginn fram. Vegna þess að ekkert sérgreint rekstraryfirlit um rekstur Endurmenntunar HÍ er birt opinberlega, er ekki hægt að segja með vissu hverjar tekjur hennar eru eða hlutdeild á markaði fyrir endur- og símenntun. Miðað við umsvif hennar verður hins vegar að ætla að tekjurnar séu vel yfir 180 milljónum, en það er 50 milljóna króna talan frá 1997 framreiknuð til verðlags dagsins í dag. Í ársreikningi HÍ árið 2013 var sagt frá því í skýringum að tekjur HÍ af endurmenntun það ár hefðu numið 470 milljónum, en engar slíkar upplýsingar hafa verið birtar undanfarin ár. Hvað segja frambjóðendurnir? Í ljósi ofangreinds er ástæða til að spyrja rektorsframbjóðendur aftur: Hvað ætla þeir að gera varðandi fjárhagslegan og stjórnunarlegan aðskilnað Endurmenntunar HÍ frá öðrum rekstri Háskóla Íslands ef þeir ná kjöri? Ætla þeir að fara að samkeppnislögum og leiðbeiningum stjórnarráðsins um fjárhagslegan aðskilnað? Í þetta sinn væri gott að fá svör. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Samkeppnismál Háskólar Rektorskjör við Háskóla Íslands Mest lesið Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson Skoðun Níðingsverk Jón Daníelsson Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson Skoðun Þegar rafmagn hættir að vera sjálfsagður hlutur Árni B. Möller Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley Skoðun 5.maí Alþjóðadagur ljósmæðra Unnur Berglind Friðriksdóttir Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason Skoðun Dvel þú í draumahöll Hugrún Sigurjónsdóttir Skoðun Hættulegt tal Sjálfstæðisflokksins og Viðskiptaráðs Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Skoðun Skoðun Hættulegt tal Sjálfstæðisflokksins og Viðskiptaráðs Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Þetta má ekki gerast aftur! - Álag á útsvar Sveinn Ægir Birgisson skrifar Skoðun Meistaragráða í lífsreynslu Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnvöld, Óskar á heima hér! Þóra Andrésdóttir skrifar Skoðun Dvel þú í draumahöll Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Níðingsverk Jón Daníelsson skrifar Skoðun Umhverfi, heilsa og skólamáltíðir Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Samstaða, kjarkur og þor Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson skrifar Skoðun Yfirfull fangelsi, brostið kerfi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Þegar rafmagn hættir að vera sjálfsagður hlutur Árni B. Möller skrifar Skoðun Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason skrifar Skoðun 5.maí Alþjóðadagur ljósmæðra Unnur Berglind Friðriksdóttir skrifar Skoðun Endurnýjun hugarfarsins Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ferðamenn: Vanmetnir skattgreiðendur í íslensku hagkerfi Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Góð vísa... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á tvískinnungi SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað getum við lært af Víetnamstríðinu? Einar Magnússon skrifar Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Fristund.is fyrir öll - líka eldra fólk Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Sjá meira
Undirritaður skrifaði opið bréf til frambjóðenda til embættis rektors Háskóla Íslands hér á Vísi fyrir rúmum mánuði. Þar var lagt til að frambjóðendurnir tækju upp það stefnumál að Háskólinn tæki upp sanngjarna samkeppnishætti við rekstur Endurmenntunar HÍ og færi að skilyrðum samkeppnislaga um fjárhagslegan aðskilnað þessarar starfsemi, sem rekin er í beinni samkeppni við einkafyrirtæki á fræðslumarkaði, frá þeirri starfsemi HÍ sem fjármögnuð er af fé skattgreiðenda. Fátt varð um svör. Loksins svaraði ráðuneytið Greinarkornið ýtti hins vegar við háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytinu, sem svaraði nú í byrjun marz erindi FA frá því í ágúst í fyrra, en þar var ráðuneytið hvatt til að fylgja eftir tilmælum Samkeppniseftirlitsins (SE) frá 2021 um fjárhagslegan aðskilnað endur- og símenntunarsetra ríkisháskólanna frá annarri starfsemi. Í svari ráðuneytisins kemur fram að í maílok 2021 hafi ráðuneytið sent öllum háskólum landsins bréf og komið tilmælum Samkeppniseftirlitsins á framfæri. Með því telji ráðuneytið sig hafa uppfyllt tilmæli SE. Vandinn er bara sá, eins og rakið var í fyrri grein undirritaðs, að viðbrögð háskólanna voru allsendis ófullnægjandi. Þeir settu inn á vefsíður sínar örfáar setningar um að rekstur endurmenntunarstofnana væri fjármagnaður með námskeiðsgjöldum og nyti ekki styrkja af skattfé. Engin rekstraryfirlit eru birt fyrir endurmenntunarsetrin. Í tilviki Endurmenntunar HÍ er engin grein gerð fyrir því hvernig t.d. aðgangur hennar að húsnæði, yfirstjórn, markaðssetningu og vörumerki Háskóla Íslands er verðlagður. Og svo það sé nú endurtekið: Þetta þýðir að einkarekin fræðslufyrirtæki, sem Endurmenntun keppir grimmt við, hafa enga sönnun þess að reksturinn sé ekki í raun niðurgreiddur með fé skattgreiðenda. Í svari ráðuneytisins við bréfi FA segir: „Í því ljósi er rétt að taka fram að ítarlegar leiðbeiningar fylgdu ekki frá SKE [svo] um hvað teldust fullnægjandi upplýsingar í þessu sambandi. Í kjölfar þessa bréfs mun ráðuneytið því óska umsagnar SKE [svo] um hvort þörf sé á að gefa út nánari leiðbeiningar til háskólanna.“ FA hefur fengið staðfest hjá Samkeppniseftirlitinu að því hafi borizt slík beiðni um leiðbeiningu frá ráðuneytinu. Leiðbeiningarnar hafa legið fyrir í 28 ár Engin þörf ætti að vera á að Samkeppniseftirlitið útskýri fyrir háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytinu hvað felst í fjárhagslegum aðskilnaði samkeppnisrekstrar ríkisstofnana frá annarri starfsemi. Um það hefur legið fyrir skýr stefna og leiðbeiningar fjármálaráðuneytisins í tæpa þrjá áratugi. Sú stefna var einmitt mótuð til að uppfylla skyldur ríkisins samkvæmt 14. grein samkeppnislaga, sem kveður á um slíkan aðskilnað. En það myndi eflaust ekki skemma fyrir að SE stafaði þetta ofan í ráðuneytið og háskólana. Í stefnunni, sem gefin var út í nóvember 1997, segir m.a.: „Ef tekjur stofnunar af samkeppnisrekstri eru hærri en 50 m.kr. eða markaðshlutdeild hans er meiri en 15% af skilgreindum markaði, skal eiga sér stað fjárhagslegur og stjórnunarlegur aðskilnaður milli samkeppnisrekstrarins og annarrar starfsemi stofnunarinnar.“ Síðan fylgja ýtarlegar leiðbeiningar á tæplega 40 blaðsíðum um hvernig slíkum aðskilnaði skuli háttað og m.a. gætt að því allur raunverulegur kostnaður við samkeppnisstarfsemina sé dreginn fram. Vegna þess að ekkert sérgreint rekstraryfirlit um rekstur Endurmenntunar HÍ er birt opinberlega, er ekki hægt að segja með vissu hverjar tekjur hennar eru eða hlutdeild á markaði fyrir endur- og símenntun. Miðað við umsvif hennar verður hins vegar að ætla að tekjurnar séu vel yfir 180 milljónum, en það er 50 milljóna króna talan frá 1997 framreiknuð til verðlags dagsins í dag. Í ársreikningi HÍ árið 2013 var sagt frá því í skýringum að tekjur HÍ af endurmenntun það ár hefðu numið 470 milljónum, en engar slíkar upplýsingar hafa verið birtar undanfarin ár. Hvað segja frambjóðendurnir? Í ljósi ofangreinds er ástæða til að spyrja rektorsframbjóðendur aftur: Hvað ætla þeir að gera varðandi fjárhagslegan og stjórnunarlegan aðskilnað Endurmenntunar HÍ frá öðrum rekstri Háskóla Íslands ef þeir ná kjöri? Ætla þeir að fara að samkeppnislögum og leiðbeiningum stjórnarráðsins um fjárhagslegan aðskilnað? Í þetta sinn væri gott að fá svör. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar