Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar 29. apríl 2025 10:31 Vladímír Vladimírovitsj Pútín hefur verið í valdastöðu í Rússlandi frá árinu 1999, fyrst sem forsætisráðherra, síðan forseti, og á ný sem forsætisráðherra áður en hann tók aftur við forsetaembættinu. Hann hefur byggt upp valdakerfi þar sem hann hefur mikla stjórn á öllum þáttum samfélagsins – frá hernum og öryggisstofnunum yfir í fjölmiðla og dómstóla. En spurningin sem margir spyrja sig er: Er hægt að treysta því sem hann segir? Í þessari grein verður farið ítarlega yfir helstu atburði á ferli Pútíns þar sem orð hans og aðgerðir hafa ekki samræmst og metið hvernig hann notar sannleikann sem stjórntæki. Upphaf ferils Pútín hóf feril sinn innan KGB, leyniþjónustu Sovétríkjanna, og starfaði í Austur-Þýskalandi á níunda áratugnum. Eftir fall Sovétríkjanna kom hann sér fyrir í stjórnsýslu í Pétursborg og síðar í Moskvu. Þegar hann varð forseti árið 2000 var hann kynntur sem maður laga og reglu sem ætlaði að koma á stöðugleika eftir óreiðutímabil Jeltsíns. Taktísk stjórnmál og fjölmiðlakreppa Fljótlega eftir að Pútín komst til valda hófst herferð til að styrkja stöðu ríkisins. Einkarekin fjölmiðlafyrirtæki voru annað hvort þjóðnýtt eða neydd til undirgefni. Þekkt dæmi er meðferðin á NTV, sjónvarpsstöð sem gagnrýndi stjórnina. Loforð um frelsi fjölmiðla og lýðræðisleg gildi hurfu smám saman í reynd. Tvískinnungur og öryggismál Pútín lofaði ítrekað að berjast gegn hryðjuverkum, en aðferðirnar sem hann notaði – sérstaklega í Téténíu – voru grimmar og gengu þvert á mannréttindi. Margir telja að hann hafi vísvitandi notað hryðjuverkaárásir, eða jafnvel skipulagt þær, til að réttlæta stríð og auka vald sitt. Tékéníustríðin og sprengjuárásirnar á íbúðablokkir árið 1999 eru meðal umdeildustu mála í þessu samhengi. Samningar sem brotnuðu Ítrekað hefur Pútín gengið á bak orða sinna. Hann undirritaði Búdapest-samkomulagið (1994) þar sem Rússland skuldbatt sig til að virða landamæri Úkraínu gegn því að Úkraína afhenti kjarnorkuvopn sín. Árið 2014 innlimaði Rússland Krímskaga og braut þar með beinlínis gegn þessum samningi. Árið 2022 hófst svo fullsköpuð innrás í Úkraínu, sem Pútín hafði áður ítrekað sagt að hann hygðist ekki gera. Stjórnarandstaða og svik Á meðan Pútín heldur kosningar með tilheyrandi atkvæðagreiðslum, er ljóst að þær fara ekki fram við eðlilegar lýðræðislegar aðstæður. Stjórnarandstæðingar eins og Alexei Navalní hafa verið fangelsaðir, eitruð og útilokaðir frá þátttöku. Pútín hefur haldið því fram að Rússland sé lýðræðisríki, en í reynd hefur hann fjarlægt flest þau einkenni sem lýðræði byggist á. Upplýsingastýring og áróður Eitt af einkennum stjórnar Pútíns er áróður og upplýsingastýring. Hann hefur skapað raunveruleikabjagaða mynd í gegnum ríkisfjölmiðla þar sem öll gagnrýni er annað hvort hunsuð eða útskýrð sem vestrænn áróður. Dæmi er hvernig innrásin í Úkraínu var kynnt fyrir rússnesku þjóðinni sem "sérstök hernaðaraðgerð til að afnása" landið. Afskipti af öðrum ríkjum Pútín hefur beitt sér af hörku í nágrannaríkjum, ekki aðeins í Úkraínu heldur einnig í Georgíu (2008) og Moldóvu. Hann hefur einnig verið sakaður um að hafa haft áhrif á kosningar í vestrænum ríkjum, þar á meðal Bandaríkjunum (2016), með tölvuárásum og upplýsingaóreiðu. Þrátt fyrir ítrekuð neitun Pútíns benda rannsóknir til annars. Hnattrænt mat á trúverðugleika Flestir leiðtogar vestrænna ríkja treysta ekki orðum Pútíns. Skýr dæmi um þetta má sjá í fjölmörgum skýrslum frá NATO og Sameinuðu þjóðunum þar sem aðgerðir rússneskra stjórnvalda eru skráðar og bornar saman við yfirlýsingar þeirra. Þessi ótrúverðugleiki hefur áhrif á samskipti Rússlands við önnur ríki, sérstaklega þegar kemur að samningaviðræðum. Innanríkisástand og stjórnsýsluleg stjórnun Þrátt fyrir efnahagsþrýsting og refsiaðgerðir hefur Pútín tekist að halda völdum með ströngu eftirliti, ritskoðun og kúgun. Hann lofar velferð og stöðugleika, en raunveruleikinn fyrir almenna borgara hefur oft verið andstæður. Þeir sem mótmæla eru handteknir, fjölmiðlar þaggaðir niður, og réttarkerfið nánast að fullu undir stjórn framkvæmdavaldsins. Niðurstaða Spurningin "Er eitthvað að marka Pútín?" er í sjálfu sér hluti af stærra samhengi um hvernig vald er notað í samtímanum. Með því að skoða sögulega hegðun Pútíns, má sjá að hann notar sannleikann strategískt – sem tól í valdabaráttu sinni. Hann heldur því oft fram að hann berjist fyrir stöðugleika og öryggi, en aðgerðir hans segja annað. Því má segja að varfærni, gagnrýnin hugsun og óháðar heimildir séu nauðsynlegar þegar lagt er mat á orð Pútíns. Í heimi þar sem upplýsingar eru vopn, eru orð ekki alltaf það sem þau virðast. Hjá Pútín eru þau oft aðeins hluti af stærri áætlun. Höfundur er lífeyrisþegi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vladimír Pútín Mest lesið Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Fréttir af baggavélum og lömbum Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fíllinn á teikniborði Landsvirkjunar Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Hvar er fyrirsjáanleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir skrifar Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson skrifar Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Frumvarp til ólaga Jón Ásgeir Sigurvinsson skrifar Skoðun Hervirki í höfuðborg - Svefngenglar við stjórnvölinn Örn Sigurðsson skrifar Skoðun „Drifkraftur að óöryggi og óvissu“ Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson skrifar Skoðun Stöðvum áætlanir um sjókvíaeldi í Eyjafirði! Harpa Barkardóttir skrifar Skoðun Gamla Reykjavíkurhöfn - Vesturbugt – ákall um nýtt skipulag Páll Jakob Líndal skrifar Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir skrifar Skoðun Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Þegar hið óhugsanlega gerist Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Sjá meira
Vladímír Vladimírovitsj Pútín hefur verið í valdastöðu í Rússlandi frá árinu 1999, fyrst sem forsætisráðherra, síðan forseti, og á ný sem forsætisráðherra áður en hann tók aftur við forsetaembættinu. Hann hefur byggt upp valdakerfi þar sem hann hefur mikla stjórn á öllum þáttum samfélagsins – frá hernum og öryggisstofnunum yfir í fjölmiðla og dómstóla. En spurningin sem margir spyrja sig er: Er hægt að treysta því sem hann segir? Í þessari grein verður farið ítarlega yfir helstu atburði á ferli Pútíns þar sem orð hans og aðgerðir hafa ekki samræmst og metið hvernig hann notar sannleikann sem stjórntæki. Upphaf ferils Pútín hóf feril sinn innan KGB, leyniþjónustu Sovétríkjanna, og starfaði í Austur-Þýskalandi á níunda áratugnum. Eftir fall Sovétríkjanna kom hann sér fyrir í stjórnsýslu í Pétursborg og síðar í Moskvu. Þegar hann varð forseti árið 2000 var hann kynntur sem maður laga og reglu sem ætlaði að koma á stöðugleika eftir óreiðutímabil Jeltsíns. Taktísk stjórnmál og fjölmiðlakreppa Fljótlega eftir að Pútín komst til valda hófst herferð til að styrkja stöðu ríkisins. Einkarekin fjölmiðlafyrirtæki voru annað hvort þjóðnýtt eða neydd til undirgefni. Þekkt dæmi er meðferðin á NTV, sjónvarpsstöð sem gagnrýndi stjórnina. Loforð um frelsi fjölmiðla og lýðræðisleg gildi hurfu smám saman í reynd. Tvískinnungur og öryggismál Pútín lofaði ítrekað að berjast gegn hryðjuverkum, en aðferðirnar sem hann notaði – sérstaklega í Téténíu – voru grimmar og gengu þvert á mannréttindi. Margir telja að hann hafi vísvitandi notað hryðjuverkaárásir, eða jafnvel skipulagt þær, til að réttlæta stríð og auka vald sitt. Tékéníustríðin og sprengjuárásirnar á íbúðablokkir árið 1999 eru meðal umdeildustu mála í þessu samhengi. Samningar sem brotnuðu Ítrekað hefur Pútín gengið á bak orða sinna. Hann undirritaði Búdapest-samkomulagið (1994) þar sem Rússland skuldbatt sig til að virða landamæri Úkraínu gegn því að Úkraína afhenti kjarnorkuvopn sín. Árið 2014 innlimaði Rússland Krímskaga og braut þar með beinlínis gegn þessum samningi. Árið 2022 hófst svo fullsköpuð innrás í Úkraínu, sem Pútín hafði áður ítrekað sagt að hann hygðist ekki gera. Stjórnarandstaða og svik Á meðan Pútín heldur kosningar með tilheyrandi atkvæðagreiðslum, er ljóst að þær fara ekki fram við eðlilegar lýðræðislegar aðstæður. Stjórnarandstæðingar eins og Alexei Navalní hafa verið fangelsaðir, eitruð og útilokaðir frá þátttöku. Pútín hefur haldið því fram að Rússland sé lýðræðisríki, en í reynd hefur hann fjarlægt flest þau einkenni sem lýðræði byggist á. Upplýsingastýring og áróður Eitt af einkennum stjórnar Pútíns er áróður og upplýsingastýring. Hann hefur skapað raunveruleikabjagaða mynd í gegnum ríkisfjölmiðla þar sem öll gagnrýni er annað hvort hunsuð eða útskýrð sem vestrænn áróður. Dæmi er hvernig innrásin í Úkraínu var kynnt fyrir rússnesku þjóðinni sem "sérstök hernaðaraðgerð til að afnása" landið. Afskipti af öðrum ríkjum Pútín hefur beitt sér af hörku í nágrannaríkjum, ekki aðeins í Úkraínu heldur einnig í Georgíu (2008) og Moldóvu. Hann hefur einnig verið sakaður um að hafa haft áhrif á kosningar í vestrænum ríkjum, þar á meðal Bandaríkjunum (2016), með tölvuárásum og upplýsingaóreiðu. Þrátt fyrir ítrekuð neitun Pútíns benda rannsóknir til annars. Hnattrænt mat á trúverðugleika Flestir leiðtogar vestrænna ríkja treysta ekki orðum Pútíns. Skýr dæmi um þetta má sjá í fjölmörgum skýrslum frá NATO og Sameinuðu þjóðunum þar sem aðgerðir rússneskra stjórnvalda eru skráðar og bornar saman við yfirlýsingar þeirra. Þessi ótrúverðugleiki hefur áhrif á samskipti Rússlands við önnur ríki, sérstaklega þegar kemur að samningaviðræðum. Innanríkisástand og stjórnsýsluleg stjórnun Þrátt fyrir efnahagsþrýsting og refsiaðgerðir hefur Pútín tekist að halda völdum með ströngu eftirliti, ritskoðun og kúgun. Hann lofar velferð og stöðugleika, en raunveruleikinn fyrir almenna borgara hefur oft verið andstæður. Þeir sem mótmæla eru handteknir, fjölmiðlar þaggaðir niður, og réttarkerfið nánast að fullu undir stjórn framkvæmdavaldsins. Niðurstaða Spurningin "Er eitthvað að marka Pútín?" er í sjálfu sér hluti af stærra samhengi um hvernig vald er notað í samtímanum. Með því að skoða sögulega hegðun Pútíns, má sjá að hann notar sannleikann strategískt – sem tól í valdabaráttu sinni. Hann heldur því oft fram að hann berjist fyrir stöðugleika og öryggi, en aðgerðir hans segja annað. Því má segja að varfærni, gagnrýnin hugsun og óháðar heimildir séu nauðsynlegar þegar lagt er mat á orð Pútíns. Í heimi þar sem upplýsingar eru vopn, eru orð ekki alltaf það sem þau virðast. Hjá Pútín eru þau oft aðeins hluti af stærri áætlun. Höfundur er lífeyrisþegi.
Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar
Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun