Hann valdi sér nafnið Leó Bjarni Karlsson skrifar 10. maí 2025 14:03 Við skynjum það núna á þeirri bylgju sem fór um heiminn við fráfall Frans páfa og eins er nýkjörinn Páfi steig fram á svalir Péturskirkjunnar að hvort sem okkur líkar það betur eða verr er veröldin býsna trúarlegur staður. Það sem sagt er í nafni trúarbragða virðist hafa áhrif á lífsgæði almennings. Því er mikilvægt að menningin á hverjum tíma haldi trúarbrögðunum ábyrgum og spyrji þau hvað þau meini í félagslegum efnum. Hin kaþólska félagskenning Bent hefur verið á að með því að taka sér nafnið Leó hafi hinn nýi páfi gefið skýr félagspólitísk skilboð. Almennt er litið svo á innan kaþólsku kirkjunnar að umburðarbréf Leós páfa XIII, Rerum Novarum frá árinu 1891, hafi markað upphaf þess textasafns sem nefnt er kaþólsk félagskenning (e. Catholic social teaching). Er þar um að ræða safn skjala svo sem umburðarbréf frá páfum, ályktanir kirkjuþinga eða gögn frá öðru viðurkenndu kennivaldi sem eiga það sameiginlegt að varða félagspólitísk málefni. Efnið sem þannig myndar hina kaþólsku félagskenningu er að mestum hluta útgefið eftir miðbik síðustu aldar og spannar þau félagslegu málefni sem efst hafa verið á baugi á hverjum tíma. Áhersluatriði kaþólkskrar félagskenningar eru almennt sögð varða (1) samstöðu allra manna, gildi þess að (2) ákvarðanir séu teknar í sem nánustum tengslum við þá aðila og samfélög sem málið varðar (e. subsidiarity), (3) iðkun réttlætis og (4) sanngjarnra viðskiptahátta, viðurkenningu á því að (5) gæði heimsins séu ætluð öllum og að (6) einkaeign sé virt en jafnframt (7) samstaða iðkuð með fátækum.[1] Á þeim árum er Leó páfi skrifaði Rerum Novarum var iðnbyltingin komin til sögunnar sem afsprengi upplýsingarinnar, tækninýjunga og frjálslyndra viðskiptahátta og tókst á við sósíalískar hugmyndir í menningunni. Í bréfi sínu gefur Leó XIII eindregin pólitísk skilaboð. Hann fjallar m.a. um atvinnuna sem hina raunverulegu uppsprettu fjármagns, þá ræðir hann gagnkvæma ábyrgð yfirvalda og almennings og leggur áherslu á manngildi hverrar persónu óháð stétt og stöðu. Hverju trúir kristið fólk? Þrír megin þættir kristins átrúnaðar eru trúin á heilaga þrenningu; Guð skaparann, Jesú Krist og heilagan anda. Er ekki langsótt að láta eitthvað svona hafa áhrif á athafnir daglegs lífs og jafn vel heimsmálin sjálf? myndi margur spyrja. Ekki spyr þó MAGA hreyfingin svo. Þar nötra menn af gremju eftir að í ljós kom hver var kjörinn páfi og fyrir hvað hann stendur í trúarefnum. Þetta fólk skilur pólitík og veit að það hvernig trúin er túlkuð á hverjum tíma hefur bein áhrif á hugarfar almennings. Ef fólk trúir á Guð sem er upp hafinn, fjarlægur og refsandi þá getur verið stemmning fyrir því að beita yfirráðum og fautaskap í hans nafni. Ef fólk trúir á umhyggjusaman skapara sem birtist heiminum í nýfæddu flóttabarni þá situr valdníðslan einhvern veginn öðruvísi í sálarlífinu. Veraldlegur húmanismi En nú vill margt fólk, alltént á vesturlöndum, ekki láta troða neinum trúarhugmyndum upp á sig en kýs veraldlega heimsmynd sem styðst við náttúruvísindalega þekkingu og heilbrigða skynsemi. Hinn veraldlega þenkjandi maður getur meðtekið lífið í undrun og þakklæti og þjónað því af ábyrgð án þess að þurfa nokkurn skapaðan hlut að styðjast við guðstrú. Sjáið bara Gunnar Hersvein heimspeking, ekki þarf hann að trúa á Guð til að miðla góðum gildum! Ímyndum okkur nú Gunnar Hersvein og Leó páfa sitjandi í björtu blíðviðri upp við steininn í Esju með gott brúsakaffi í hönd. Við þeim blasir iðandi mannlíf höfuðborgarsvæðisins, bjartur Faxaflóinn og Reykjanesið í fjarska. L: Það er stórkostlega fallegt hjá ykkur hérna. G: Takk. Sjáðu reykinn sem stígur upp þarna yst á nesinu. Þar er Grindavík. Við búum í lifandi landi. Finnum heiminn bókstaflega verða til undir fótum okkar. L: Vá! G: Þetta er mikið álag fyrir alla og skelfilegt áfall fyrir Grindvíkinga. En kraftarnir sem eru að verki maður! L: Svo hafið þið fiskinn í hafinu. Sérðu hvernig sólin glampar á haffletinum. G: Einu sinni mátti sjá skítaflekkina leggja hér frá borginni út í sjó. Nú eru komnar skolphreinsunarstöðvar. Íslendingar eru farnir að sjá og skilja að þeir eru hluti af náttúrunni. Ég trúi því að við eigum eftir að ná þeim þroska að lifa og anda í takt við hafið. L: Það bara verður að gerast. Við þurfum algera hugarfarsbreytingu. Ég vona að fólk horfi á nýju myndina hans Attenborough. Veðrið er milt og góðviðrisský sigla um himinn. Með logninu berst umferðarniður upp úr Kollafirðinum. Þungir vöruflutningabílar erfiða í báðar áttir á of heitu malbikinu. L: Ég veit að þú ert veraldlegur húmanisti. G: Og? L: Truflar það þig nokkuð þótt ég líti á heimabyggð þína umlukta þessu skínandi hafi sem líkama Guðs? G: Mér finnst það bara mjög fallegt. L: Takk. – Ég las greinina þína á Vísi hér um daginn. G: Gaman að heyra. L: Öll börn eru okkar börn, skrifaðir þú. G: Já, hvað fannst þér? L: Þú kemst að sömu siðferðilegu niðurstöðu og kristin kirkja. G: Ég veit. L: Áttu meira kaffi? Spennufall Við erum komin á þann stað í heimssögunni að engin spenna ríkir lengur milli náttúruvísinda og kristinnar trúar. Guðfræði páfastóls eins og hún birtist heiminum í Frans páfa og væntanlega í meðförum Leó XIV sér heiminn, líkt og veraldlegur húmanismi og SÞ gera einmitt líka, sem samansafn opinna gagnvirkra kerfa þar sem allt er innbyrðis tengt og háð hvað öðru. Sameinuðu þjóðirnar eru sá vettvangur sem umfaðamar þetta best með sínum heimsmarkmiðum. Þar er lífið sjálft sett í forgrunn og krafa borin fram um sjálfbæra samvinnu manns og náttúru. Hið kristna ímyndunarafl bætir svo við þeim möguleika að sjá alheiminn sem ástargjöf og jafn vel að ræða um hann sem líkama Guðs og jörðina svo sem væri hún systir. Fullyrða má að megin þorri allra trúarbragða veraldar ásamt SÞ og veraldlegum húmanistum séu sammála þeirri áherslu að líta á mannkyn sem þátttakanda í vistkerfinu fremur en eiganda þess. Þessir aðilar bera fram kröfu um virðingu fyrir öllu lífi og sanngirni í samskiptum manna. Litið er á mannkyn sem eitt fjölbreytt kyn sem vegna færni sinnar beri siðferðilega ábyrgð gagnvart heiminum. Hið kristna ímyndunarafl bætir svo við þeim möguleika að vegna Jesú sem gerst hafi bróðir alls sem lifir megi sjá mannlífið sem eitt stórt ættarmót! Eða, með orðum Leó sem létu hrokavaldið í heiminum skjálfa: Guð elskar alla. Höfundur er prestur og siðfræðingur. [1] Schwindt, Daniel. Catholic Social Teaching: A New Synthesis (Rerum Novarum to Laudato Si’). [Útg.st. ekki getið]: Agnus Dei Publishing, 2015, s. 5-6. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarni Karlsson Andlát Frans páfa Leó fjórtándi páfi Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
Við skynjum það núna á þeirri bylgju sem fór um heiminn við fráfall Frans páfa og eins er nýkjörinn Páfi steig fram á svalir Péturskirkjunnar að hvort sem okkur líkar það betur eða verr er veröldin býsna trúarlegur staður. Það sem sagt er í nafni trúarbragða virðist hafa áhrif á lífsgæði almennings. Því er mikilvægt að menningin á hverjum tíma haldi trúarbrögðunum ábyrgum og spyrji þau hvað þau meini í félagslegum efnum. Hin kaþólska félagskenning Bent hefur verið á að með því að taka sér nafnið Leó hafi hinn nýi páfi gefið skýr félagspólitísk skilboð. Almennt er litið svo á innan kaþólsku kirkjunnar að umburðarbréf Leós páfa XIII, Rerum Novarum frá árinu 1891, hafi markað upphaf þess textasafns sem nefnt er kaþólsk félagskenning (e. Catholic social teaching). Er þar um að ræða safn skjala svo sem umburðarbréf frá páfum, ályktanir kirkjuþinga eða gögn frá öðru viðurkenndu kennivaldi sem eiga það sameiginlegt að varða félagspólitísk málefni. Efnið sem þannig myndar hina kaþólsku félagskenningu er að mestum hluta útgefið eftir miðbik síðustu aldar og spannar þau félagslegu málefni sem efst hafa verið á baugi á hverjum tíma. Áhersluatriði kaþólkskrar félagskenningar eru almennt sögð varða (1) samstöðu allra manna, gildi þess að (2) ákvarðanir séu teknar í sem nánustum tengslum við þá aðila og samfélög sem málið varðar (e. subsidiarity), (3) iðkun réttlætis og (4) sanngjarnra viðskiptahátta, viðurkenningu á því að (5) gæði heimsins séu ætluð öllum og að (6) einkaeign sé virt en jafnframt (7) samstaða iðkuð með fátækum.[1] Á þeim árum er Leó páfi skrifaði Rerum Novarum var iðnbyltingin komin til sögunnar sem afsprengi upplýsingarinnar, tækninýjunga og frjálslyndra viðskiptahátta og tókst á við sósíalískar hugmyndir í menningunni. Í bréfi sínu gefur Leó XIII eindregin pólitísk skilaboð. Hann fjallar m.a. um atvinnuna sem hina raunverulegu uppsprettu fjármagns, þá ræðir hann gagnkvæma ábyrgð yfirvalda og almennings og leggur áherslu á manngildi hverrar persónu óháð stétt og stöðu. Hverju trúir kristið fólk? Þrír megin þættir kristins átrúnaðar eru trúin á heilaga þrenningu; Guð skaparann, Jesú Krist og heilagan anda. Er ekki langsótt að láta eitthvað svona hafa áhrif á athafnir daglegs lífs og jafn vel heimsmálin sjálf? myndi margur spyrja. Ekki spyr þó MAGA hreyfingin svo. Þar nötra menn af gremju eftir að í ljós kom hver var kjörinn páfi og fyrir hvað hann stendur í trúarefnum. Þetta fólk skilur pólitík og veit að það hvernig trúin er túlkuð á hverjum tíma hefur bein áhrif á hugarfar almennings. Ef fólk trúir á Guð sem er upp hafinn, fjarlægur og refsandi þá getur verið stemmning fyrir því að beita yfirráðum og fautaskap í hans nafni. Ef fólk trúir á umhyggjusaman skapara sem birtist heiminum í nýfæddu flóttabarni þá situr valdníðslan einhvern veginn öðruvísi í sálarlífinu. Veraldlegur húmanismi En nú vill margt fólk, alltént á vesturlöndum, ekki láta troða neinum trúarhugmyndum upp á sig en kýs veraldlega heimsmynd sem styðst við náttúruvísindalega þekkingu og heilbrigða skynsemi. Hinn veraldlega þenkjandi maður getur meðtekið lífið í undrun og þakklæti og þjónað því af ábyrgð án þess að þurfa nokkurn skapaðan hlut að styðjast við guðstrú. Sjáið bara Gunnar Hersvein heimspeking, ekki þarf hann að trúa á Guð til að miðla góðum gildum! Ímyndum okkur nú Gunnar Hersvein og Leó páfa sitjandi í björtu blíðviðri upp við steininn í Esju með gott brúsakaffi í hönd. Við þeim blasir iðandi mannlíf höfuðborgarsvæðisins, bjartur Faxaflóinn og Reykjanesið í fjarska. L: Það er stórkostlega fallegt hjá ykkur hérna. G: Takk. Sjáðu reykinn sem stígur upp þarna yst á nesinu. Þar er Grindavík. Við búum í lifandi landi. Finnum heiminn bókstaflega verða til undir fótum okkar. L: Vá! G: Þetta er mikið álag fyrir alla og skelfilegt áfall fyrir Grindvíkinga. En kraftarnir sem eru að verki maður! L: Svo hafið þið fiskinn í hafinu. Sérðu hvernig sólin glampar á haffletinum. G: Einu sinni mátti sjá skítaflekkina leggja hér frá borginni út í sjó. Nú eru komnar skolphreinsunarstöðvar. Íslendingar eru farnir að sjá og skilja að þeir eru hluti af náttúrunni. Ég trúi því að við eigum eftir að ná þeim þroska að lifa og anda í takt við hafið. L: Það bara verður að gerast. Við þurfum algera hugarfarsbreytingu. Ég vona að fólk horfi á nýju myndina hans Attenborough. Veðrið er milt og góðviðrisský sigla um himinn. Með logninu berst umferðarniður upp úr Kollafirðinum. Þungir vöruflutningabílar erfiða í báðar áttir á of heitu malbikinu. L: Ég veit að þú ert veraldlegur húmanisti. G: Og? L: Truflar það þig nokkuð þótt ég líti á heimabyggð þína umlukta þessu skínandi hafi sem líkama Guðs? G: Mér finnst það bara mjög fallegt. L: Takk. – Ég las greinina þína á Vísi hér um daginn. G: Gaman að heyra. L: Öll börn eru okkar börn, skrifaðir þú. G: Já, hvað fannst þér? L: Þú kemst að sömu siðferðilegu niðurstöðu og kristin kirkja. G: Ég veit. L: Áttu meira kaffi? Spennufall Við erum komin á þann stað í heimssögunni að engin spenna ríkir lengur milli náttúruvísinda og kristinnar trúar. Guðfræði páfastóls eins og hún birtist heiminum í Frans páfa og væntanlega í meðförum Leó XIV sér heiminn, líkt og veraldlegur húmanismi og SÞ gera einmitt líka, sem samansafn opinna gagnvirkra kerfa þar sem allt er innbyrðis tengt og háð hvað öðru. Sameinuðu þjóðirnar eru sá vettvangur sem umfaðamar þetta best með sínum heimsmarkmiðum. Þar er lífið sjálft sett í forgrunn og krafa borin fram um sjálfbæra samvinnu manns og náttúru. Hið kristna ímyndunarafl bætir svo við þeim möguleika að sjá alheiminn sem ástargjöf og jafn vel að ræða um hann sem líkama Guðs og jörðina svo sem væri hún systir. Fullyrða má að megin þorri allra trúarbragða veraldar ásamt SÞ og veraldlegum húmanistum séu sammála þeirri áherslu að líta á mannkyn sem þátttakanda í vistkerfinu fremur en eiganda þess. Þessir aðilar bera fram kröfu um virðingu fyrir öllu lífi og sanngirni í samskiptum manna. Litið er á mannkyn sem eitt fjölbreytt kyn sem vegna færni sinnar beri siðferðilega ábyrgð gagnvart heiminum. Hið kristna ímyndunarafl bætir svo við þeim möguleika að vegna Jesú sem gerst hafi bróðir alls sem lifir megi sjá mannlífið sem eitt stórt ættarmót! Eða, með orðum Leó sem létu hrokavaldið í heiminum skjálfa: Guð elskar alla. Höfundur er prestur og siðfræðingur. [1] Schwindt, Daniel. Catholic Social Teaching: A New Synthesis (Rerum Novarum to Laudato Si’). [Útg.st. ekki getið]: Agnus Dei Publishing, 2015, s. 5-6.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun