Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 5. júní 2025 08:32 Sigurjón Þórðarson, útgerðarmaður, formaður atvinnuveganefndar og þingmaður Flokks fólksins birti grein á Vísi í gær, Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin. Þar flutti hann þau tíðindi að orsök samþjöppunar í sjávarútvegi væri alls ekki auðlindagjaldtakan. Vart þarf að nefna að hann rökstyður þetta ekki frekar. Hvert var markmið veiðigjalds? Veiðigjaldið var á sínum tíma beinlínis lagt á til þess að hraða hagræðingu í greininni, sumsé til þess að auka samþjöppun. Veiðigjald eykur útgerðarkostnað og þegar gjaldið tekur mið af heildarafkomu fiskveiða, þá liggur í hlutarins eðli að óhagkvæmari aðilar í útgerð eiga erfiðara með að standa undir þeim kostnaði. Þessir aðilar hafa því að líkindum í gegnum tíðina verið þeir sem hafa selt sig út úr greininni og þeir sem eftir standa hafa fjármagnað þá útgöngu. Hver hefur þróunin verið? Til að varpa einhverju ljósi á þróun liðinna ára má líta til fjölda skipa og báta sem höfðu hlutdeild í þorski árin 2011 til 2012, þegar veiðigjald var hækkað nokkuð hressilega. Fiskiskipin voru 609 á nefndu tímabili en í fyrra var talan komin í 282. Hér er átt við skip og báta sem eru í hinu hefðbundna aflamarkskerfi og krókaaflamarkskerfi. Þessum aðilum fækkaði því um rúmlega þrjú hundruð. Spurningin augljósa sem vaknar er: hvað olli þessu? Hækkun á veiðigjaldi er auðvitað ekki eina skýringin, en það er fráleitt að halda því fram að hún hafi engin áhrif haft. Er sanngjarnt að ríkið taki allan hagnað? Þá víkur formaðurinn að því að fyrir dyrum standi að gera enn frekari breytingar á frumvarpi um verulega hækkun veiðigjalds, þannig að komið sé enn frekar til móts við minni útgerðir. Þetta er áhugaverður punktur, sér í lagi þar sem stjórnarmeirihlutinn hefur reynt að markaðssetja breytingarnar sem sanngjarnar. Ef veruleg hækkun veiðigjalds er sanngjörn, hvers vegna þarf þá að veita umfangsmikla afslætti til tiltekinna aðila? Getur kannski verið að gengið hafi verið allt of langt? Samkvæmt skýrslu KPMG fyrir Samtök sjávarútvegssveitarfélaga munu breytingarnar fela það í sér að 117 sjávarútvegsfyrirtæki greiði meira en 100% hagnaðar í veiðigjald og enn fleiri munu greiða meira en 80% hagnaðar í veiðigjald. SFS telja það raunar vanmat, en á meðal þessara aðila eru bæði stór og smá fyrirtæki. Þannig má nefna að Skinney-Þinganes á Hornafirði, hvar um 300 manns starfa, mun greiða meira en 100% af hagnaði til hins opinbera. Það væri því gagnlegt að fá skilgreiningu formanns atvinnuveganefndar og stuðningsmanns frumvarpsins á því hvað er sanngjarnt. Miðað við staðreyndir málsins, þá má álykta að þingmaðurinn sé þeirrar skoðunar að umfangsmikil eignaupptaka sé sanngjörn. Er verð á aflaheimildum hátt? Í grein sinni telur Sigurjón það ekki ganga upp í „neinni hefðbundinni viðskiptaáætlun“ að greiða 6.500 kr./kg fyrir varanlegar veiðiheimildir í þorski þar sem verð á þorski á markaði sé 500 kr./kg. Stundum er maður eiginlega feginn því að fólk endi inni á Alþingi en ekki í gerð viðskiptaáætlana. Það verð sem Sigurjón nefnir er einmitt alveg óskaplega hefðbundið. Til samanburðar má nefna að fasteignir eru verðlagðar á 12-15 ára leigumargfaldara, sem er þá töluvert hærri margfaldari en notaður er á veiðiheimildir. Þá má líka nefna sem dæmi að vatnsréttindi í Ástralíu eru jafnan verðlögð á 20-25 ára margfaldara. Svo hár margfaldari endurspeglar líklega hvers virði takmörkuð auðlind er, ef það eru ekki pólitísk afskipti sem valda sérstakri rekstrarlegri áhættu og óvissu um fjárfestingu til lengri tíma. Annars er áhugavert að Sigurjón skuli vekja máls á þessu núna. Þannig vill til að í febrúar var verðið á þorski í krókaaflamarkskerfinu 6.500 kr./kg, en er nú komið niður í 6.000 kr./kg. Verðið hefur því lækkað nokkuð hressilega á stuttum tíma og verður það fyrst og síðast rakið til þeirrar óvissu sem stjórnvöld hafa skapað með áformum um verulega hækkun veiðigjalds. Þá má líka nefna að þau verð sem hér eru nefnd eiga gjarnan við þegar um viðskipti er að ræða með fá tonn. Er þá vafalaust meira svigrúm til þess að greiða hærri verð þar sem um jaðartonn er að ræða. Í því samhengi má nefna að verð á aflaheimildum þegar Síldarvinnslan keypti Vísi árið 2022 voru til muna lægri, sé mið tekið af opinberum gögnum. Kaupverðið á Vísi var 31 milljarður króna og félagið hafði yfir að ráða 15.000 þorskígildistonnum. Það gerir um 2.067 kr./kg á hvert þorskígildi. Kynslóðaskipti hafa verið að eiga sér stað um langa hríð í sjávarútvegi, bæði í litlum og stórum fyrirtækjum. Blessunarlega fara fyrirtæki og störf ekki með stofnendum sínum í gröfina. Raunar má ætla að aðgengi yngri kynslóða að eignarhaldi í sjávarútvegi hafi orðið betra á umliðnum árum. Þrjú sjávarútvegsfyrirtæki, sem hafa orðið til úr sameiningum fleiri fyrirtækja, eru þannig skráð í kauphöll og viðskipti með hlutabréf í þeim opin öllum. Það getur varla þótt annað en jákvætt. Skaðleg markmið komin fram í dagsljósið Hugleiðingar Sigurjóns eru um margt áhugaverðar. Það sem helst vekur þó athygli er áherslan sem hann leggur á að samþættingu veiða og vinnslu verði að stöðva. Þessu markmiði hafa nefnilega stjórnvöld aðspurð borið af sér. Það er vel að Sigurjón skuli þá taka af allan vafa um að fyrirætlan stjórnvalda sé að gera grundvallarbreytingu á fiskveiðikerfinu, með augljósum og alvarlegum neikvæðum áhrifum á verðmætasköpun og framlag sjávarútvegs til hagsældar þjóðarinnar allrar. Ég þakka Sigurjóni kærlega fyrir að koma þessu markmiði stjórnvalda skýrlega áleiðis. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Breytingar á veiðigjöldum Mest lesið Er loftlagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftlagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir skrifar Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason skrifar Skoðun Komið gott! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Gegn áætluðu kílómetragjaldi stjórnvalda á bifhjól Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Tillaga um hærri vörugjöld á mótorhjól er skref aftur á bak Unnar Már Magnússon skrifar Skoðun Hvernig hugsar þú um hreint vatn? Lovísa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Sigurjón Þórðarson, útgerðarmaður, formaður atvinnuveganefndar og þingmaður Flokks fólksins birti grein á Vísi í gær, Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin. Þar flutti hann þau tíðindi að orsök samþjöppunar í sjávarútvegi væri alls ekki auðlindagjaldtakan. Vart þarf að nefna að hann rökstyður þetta ekki frekar. Hvert var markmið veiðigjalds? Veiðigjaldið var á sínum tíma beinlínis lagt á til þess að hraða hagræðingu í greininni, sumsé til þess að auka samþjöppun. Veiðigjald eykur útgerðarkostnað og þegar gjaldið tekur mið af heildarafkomu fiskveiða, þá liggur í hlutarins eðli að óhagkvæmari aðilar í útgerð eiga erfiðara með að standa undir þeim kostnaði. Þessir aðilar hafa því að líkindum í gegnum tíðina verið þeir sem hafa selt sig út úr greininni og þeir sem eftir standa hafa fjármagnað þá útgöngu. Hver hefur þróunin verið? Til að varpa einhverju ljósi á þróun liðinna ára má líta til fjölda skipa og báta sem höfðu hlutdeild í þorski árin 2011 til 2012, þegar veiðigjald var hækkað nokkuð hressilega. Fiskiskipin voru 609 á nefndu tímabili en í fyrra var talan komin í 282. Hér er átt við skip og báta sem eru í hinu hefðbundna aflamarkskerfi og krókaaflamarkskerfi. Þessum aðilum fækkaði því um rúmlega þrjú hundruð. Spurningin augljósa sem vaknar er: hvað olli þessu? Hækkun á veiðigjaldi er auðvitað ekki eina skýringin, en það er fráleitt að halda því fram að hún hafi engin áhrif haft. Er sanngjarnt að ríkið taki allan hagnað? Þá víkur formaðurinn að því að fyrir dyrum standi að gera enn frekari breytingar á frumvarpi um verulega hækkun veiðigjalds, þannig að komið sé enn frekar til móts við minni útgerðir. Þetta er áhugaverður punktur, sér í lagi þar sem stjórnarmeirihlutinn hefur reynt að markaðssetja breytingarnar sem sanngjarnar. Ef veruleg hækkun veiðigjalds er sanngjörn, hvers vegna þarf þá að veita umfangsmikla afslætti til tiltekinna aðila? Getur kannski verið að gengið hafi verið allt of langt? Samkvæmt skýrslu KPMG fyrir Samtök sjávarútvegssveitarfélaga munu breytingarnar fela það í sér að 117 sjávarútvegsfyrirtæki greiði meira en 100% hagnaðar í veiðigjald og enn fleiri munu greiða meira en 80% hagnaðar í veiðigjald. SFS telja það raunar vanmat, en á meðal þessara aðila eru bæði stór og smá fyrirtæki. Þannig má nefna að Skinney-Þinganes á Hornafirði, hvar um 300 manns starfa, mun greiða meira en 100% af hagnaði til hins opinbera. Það væri því gagnlegt að fá skilgreiningu formanns atvinnuveganefndar og stuðningsmanns frumvarpsins á því hvað er sanngjarnt. Miðað við staðreyndir málsins, þá má álykta að þingmaðurinn sé þeirrar skoðunar að umfangsmikil eignaupptaka sé sanngjörn. Er verð á aflaheimildum hátt? Í grein sinni telur Sigurjón það ekki ganga upp í „neinni hefðbundinni viðskiptaáætlun“ að greiða 6.500 kr./kg fyrir varanlegar veiðiheimildir í þorski þar sem verð á þorski á markaði sé 500 kr./kg. Stundum er maður eiginlega feginn því að fólk endi inni á Alþingi en ekki í gerð viðskiptaáætlana. Það verð sem Sigurjón nefnir er einmitt alveg óskaplega hefðbundið. Til samanburðar má nefna að fasteignir eru verðlagðar á 12-15 ára leigumargfaldara, sem er þá töluvert hærri margfaldari en notaður er á veiðiheimildir. Þá má líka nefna sem dæmi að vatnsréttindi í Ástralíu eru jafnan verðlögð á 20-25 ára margfaldara. Svo hár margfaldari endurspeglar líklega hvers virði takmörkuð auðlind er, ef það eru ekki pólitísk afskipti sem valda sérstakri rekstrarlegri áhættu og óvissu um fjárfestingu til lengri tíma. Annars er áhugavert að Sigurjón skuli vekja máls á þessu núna. Þannig vill til að í febrúar var verðið á þorski í krókaaflamarkskerfinu 6.500 kr./kg, en er nú komið niður í 6.000 kr./kg. Verðið hefur því lækkað nokkuð hressilega á stuttum tíma og verður það fyrst og síðast rakið til þeirrar óvissu sem stjórnvöld hafa skapað með áformum um verulega hækkun veiðigjalds. Þá má líka nefna að þau verð sem hér eru nefnd eiga gjarnan við þegar um viðskipti er að ræða með fá tonn. Er þá vafalaust meira svigrúm til þess að greiða hærri verð þar sem um jaðartonn er að ræða. Í því samhengi má nefna að verð á aflaheimildum þegar Síldarvinnslan keypti Vísi árið 2022 voru til muna lægri, sé mið tekið af opinberum gögnum. Kaupverðið á Vísi var 31 milljarður króna og félagið hafði yfir að ráða 15.000 þorskígildistonnum. Það gerir um 2.067 kr./kg á hvert þorskígildi. Kynslóðaskipti hafa verið að eiga sér stað um langa hríð í sjávarútvegi, bæði í litlum og stórum fyrirtækjum. Blessunarlega fara fyrirtæki og störf ekki með stofnendum sínum í gröfina. Raunar má ætla að aðgengi yngri kynslóða að eignarhaldi í sjávarútvegi hafi orðið betra á umliðnum árum. Þrjú sjávarútvegsfyrirtæki, sem hafa orðið til úr sameiningum fleiri fyrirtækja, eru þannig skráð í kauphöll og viðskipti með hlutabréf í þeim opin öllum. Það getur varla þótt annað en jákvætt. Skaðleg markmið komin fram í dagsljósið Hugleiðingar Sigurjóns eru um margt áhugaverðar. Það sem helst vekur þó athygli er áherslan sem hann leggur á að samþættingu veiða og vinnslu verði að stöðva. Þessu markmiði hafa nefnilega stjórnvöld aðspurð borið af sér. Það er vel að Sigurjón skuli þá taka af allan vafa um að fyrirætlan stjórnvalda sé að gera grundvallarbreytingu á fiskveiðikerfinu, með augljósum og alvarlegum neikvæðum áhrifum á verðmætasköpun og framlag sjávarútvegs til hagsældar þjóðarinnar allrar. Ég þakka Sigurjóni kærlega fyrir að koma þessu markmiði stjórnvalda skýrlega áleiðis. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi
Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar
Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun