Vindhögg Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar 12. júní 2025 15:31 Nærri áratugi eftir að lög um almennar íbúðir tóku gildi virðist Viðskiptaráð hafa uppgötvað að komið sé úrræði sem geri líf tekjulægri leigjenda ögn bærilegra. Eins og ráðinu sæmir grípur það til aðgerða til að koma í veg fyrir að markmið laganna um húsnæðisöryggi og viðráðanlegan húsnæðiskostnað nái fram að ganga, í þessu tilfelli með kvörtun til eftirlitsstofnunar EFTA (ESA) vegna meints ólögmæts ríkisstuðnings við almenn íbúðafélög sem starfa skv. lögum nr. 52/2006. Hefði Viðskiptaráð lesið frumvarpið með fyrrgreindum lögum ætti það að vera þeim ljóst að markmið og uppbygging laganna er í fullu í samræmi við reglur EES samningsins um ríkisaðstoð enda ávarpað sérstaklega í greinargerðinni. Staðreyndin er hins vegar sú að Viðskiptaráð hefur alltaf verið á móti viðráðanlegu leiguhúsnæði enda gætir það hagsmuna þeirra sem hagnast hafa vel á núverandi ástandi. Nú 10 árum síðar dregur ráðið upp úr hatti sínum nýjar lagatæknilegar hártoganir. Húsnæði er mannréttindamál, ekki forréttindi Húsnæði er ekki eins og hver önnur verslunarvara. Húsnæðisöryggi telst til grunnréttinda og án þeirra má segja að allur annar félagslegur stuðningur eigi á hættu að missa marks. Segja má að stór hluti af stjórnmálasögu eftirstríðsáranna í Evrópu snúist um húsnæðismál. Með stóran hluta álfunnar sprengdan í tætlur og milljónir heimilislausra á vergangi eftir hörmungar stríðsins tóku þau ríki forskot í uppbyggingunni sem sáu til þess að stór hluti uppbyggingar yrði á félagslegum grunni. Má í því samhengi nefna lönd eins og Danmörku, Svíþjóð, Belgíu og Sviss. Ríki sem voru svo lánsöm að eiga framsýna stjórnmálamenn sem sáu verðmætið í því að byggja fyrir komandi kynslóðir. Í því samhengi varð stórsókn hjá almennum óhagnaðardrifnum íbúðafélögum sem sáu fólki fyrir öruggu húsnæði á viðráðanlegu verði. Í regluverkinu var það svo tryggt að allur ágóði og verðmæti sem varð til innan þess var áfram inni í kerfinu til styrkingar þess og frekari uppbyggingar sem komandi kynslóðir vinnandi fólks myndu njóta ávinningsins af. Í Danmörku einni í dag eru 600.000 almennar íbúðir í notkun sem hýsa 1/6 íbúa landsins (milljón manns) og meðaltals mánaðarleiga á 85fm fjölskylduíbúð er 140.000 kr. (7.200 DKK1). Þökk sé framsýnu og félagslega þenkjandi stjórnmálafólki sem sá verðmætin í því að byggja upp kerfi sem flytur hagnað og ávinning á milli kynslóða. Eyðileggingarmáttur frjálshyggjunnar Á Íslandi var til vísir að almennu íbúðakerfi sem hét Verkamannabústaðir sem varð fórnarlamb skyndigróðahugmynda frjálshyggjunnar. Því má segja að þurft hafi að byrja upp á nýtt árið 2016 þegar lög um almennar íbúðir voru sett. Bjarg íbúðafélag var í kjölfarið stofnað en það er einungis hluti af almenna íbúðakerfinu því innan þess eru byggðar íbúðir fyrir námsmenn, aldraða, fatlaða og þá sem eru innan tekju- og eignamarka. Meira segja Viðskiptaráð getur stofnað húsnæðissamvinnufélag og byggt fyrir tekjulága félagsmenn. Hvað ætlar Viðskiptaráð að gera til Brussel? Hinum frjálsa markaði hefur ekki tekist að leysa húsnæðisvandann, hvorki á Íslandi né í Evrópu. Meira að segja Evrópusambandið er að átta sig á þessu en Evrópuþingið samþykkti yfirlýsingu árið 20212 þar sem það skoraði á Framkvæmdastjórn ESB og öll aðildarríkin að lýsa réttinn til húsnæðis sem eitt af grundvallarréttindum innan sambandsins. Framkvæmdastjórn sú sem tók við árið 2024 er jafnframt með í sinni stefnuskrá3 að ganga til verka gegn húsnæðiskreppunni sem ríkir víða í álfunni og eitt af því sem hún nefnir er einmitt að tryggja betur að réttarheimildir um bann við ríkisaðstoð þvælist ekki í vegi fyrir uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Við þetta má svo bæta í samhengi við framangreint að skipaður hefur verið í fyrsta sinn sérstakur ráðunautur húsnæðismála á vettvangi ESB4 og hann er einmitt Daninn Dan Jörgensen. Í ljósi framangreinds er vandséð að Viðskiptaráð hafi nokkuð að gera til Brussel. Húsnæði fyrir vinnandi fólk er forsenda samkeppnishæfni og öflugs atvinnulífs Þær áskoranir sem blasa við í íslensku samfélagi vegna stöðunnar í húsnæðismálum er sameiginlegur vandi okkar allra, bæði launafólks og atvinnulífs. Vinnandi fólk skapar verðmætin og slæm staða húsnæðismála skapar spennu á öllum sviðum okkar annars ágæta samfélags sem hefur neikvæð áhrif á velferð fólks og um leið á samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs. Skortur á húsnæði stendur uppbyggingu fjölmargra fyrirtækja fyrir þrifum. Þessu er erfitt að vera ósammála. Þeir einu sem hagnast á óbreyttu ástandi án stórsóknar á vettvangi félagsleg húsnæðis og almennra íbúða eru lóðabraskarar. Eru það kannski hagsmunir þeirra sem Viðskiptaráð er að gæta? Á komandi dögum mun undirritaður fjalla meira um áskoranir og lausnir í húsnæðismálum. Höfundur er forseti ASÍ og stjórnarformaður Bjargs íbúðafélags. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Finnbjörn A. Hermannsson Húsnæðismál Mest lesið Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir skrifar Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason skrifar Skoðun Komið gott! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Gegn áætluðu kílómetragjaldi stjórnvalda á bifhjól Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Tillaga um hærri vörugjöld á mótorhjól er skref aftur á bak Unnar Már Magnússon skrifar Skoðun Hvernig hugsar þú um hreint vatn? Lovísa Árnadóttir skrifar Skoðun Takk Vigdís! Takk Guðni! Takk Halla! — Takk þjóð! Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Blóðmerar - skeytingarleysi hinna þriggja valda Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Krefjandi tímar í veitingageiranum Einar Bárðarson skrifar Skoðun Má endalaust vera níðingur!! Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Silfurfat Samfylkingarinnar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Fjármálabylting: Gervigreind og táknvæðing fyrir almenning Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Sjá meira
Nærri áratugi eftir að lög um almennar íbúðir tóku gildi virðist Viðskiptaráð hafa uppgötvað að komið sé úrræði sem geri líf tekjulægri leigjenda ögn bærilegra. Eins og ráðinu sæmir grípur það til aðgerða til að koma í veg fyrir að markmið laganna um húsnæðisöryggi og viðráðanlegan húsnæðiskostnað nái fram að ganga, í þessu tilfelli með kvörtun til eftirlitsstofnunar EFTA (ESA) vegna meints ólögmæts ríkisstuðnings við almenn íbúðafélög sem starfa skv. lögum nr. 52/2006. Hefði Viðskiptaráð lesið frumvarpið með fyrrgreindum lögum ætti það að vera þeim ljóst að markmið og uppbygging laganna er í fullu í samræmi við reglur EES samningsins um ríkisaðstoð enda ávarpað sérstaklega í greinargerðinni. Staðreyndin er hins vegar sú að Viðskiptaráð hefur alltaf verið á móti viðráðanlegu leiguhúsnæði enda gætir það hagsmuna þeirra sem hagnast hafa vel á núverandi ástandi. Nú 10 árum síðar dregur ráðið upp úr hatti sínum nýjar lagatæknilegar hártoganir. Húsnæði er mannréttindamál, ekki forréttindi Húsnæði er ekki eins og hver önnur verslunarvara. Húsnæðisöryggi telst til grunnréttinda og án þeirra má segja að allur annar félagslegur stuðningur eigi á hættu að missa marks. Segja má að stór hluti af stjórnmálasögu eftirstríðsáranna í Evrópu snúist um húsnæðismál. Með stóran hluta álfunnar sprengdan í tætlur og milljónir heimilislausra á vergangi eftir hörmungar stríðsins tóku þau ríki forskot í uppbyggingunni sem sáu til þess að stór hluti uppbyggingar yrði á félagslegum grunni. Má í því samhengi nefna lönd eins og Danmörku, Svíþjóð, Belgíu og Sviss. Ríki sem voru svo lánsöm að eiga framsýna stjórnmálamenn sem sáu verðmætið í því að byggja fyrir komandi kynslóðir. Í því samhengi varð stórsókn hjá almennum óhagnaðardrifnum íbúðafélögum sem sáu fólki fyrir öruggu húsnæði á viðráðanlegu verði. Í regluverkinu var það svo tryggt að allur ágóði og verðmæti sem varð til innan þess var áfram inni í kerfinu til styrkingar þess og frekari uppbyggingar sem komandi kynslóðir vinnandi fólks myndu njóta ávinningsins af. Í Danmörku einni í dag eru 600.000 almennar íbúðir í notkun sem hýsa 1/6 íbúa landsins (milljón manns) og meðaltals mánaðarleiga á 85fm fjölskylduíbúð er 140.000 kr. (7.200 DKK1). Þökk sé framsýnu og félagslega þenkjandi stjórnmálafólki sem sá verðmætin í því að byggja upp kerfi sem flytur hagnað og ávinning á milli kynslóða. Eyðileggingarmáttur frjálshyggjunnar Á Íslandi var til vísir að almennu íbúðakerfi sem hét Verkamannabústaðir sem varð fórnarlamb skyndigróðahugmynda frjálshyggjunnar. Því má segja að þurft hafi að byrja upp á nýtt árið 2016 þegar lög um almennar íbúðir voru sett. Bjarg íbúðafélag var í kjölfarið stofnað en það er einungis hluti af almenna íbúðakerfinu því innan þess eru byggðar íbúðir fyrir námsmenn, aldraða, fatlaða og þá sem eru innan tekju- og eignamarka. Meira segja Viðskiptaráð getur stofnað húsnæðissamvinnufélag og byggt fyrir tekjulága félagsmenn. Hvað ætlar Viðskiptaráð að gera til Brussel? Hinum frjálsa markaði hefur ekki tekist að leysa húsnæðisvandann, hvorki á Íslandi né í Evrópu. Meira að segja Evrópusambandið er að átta sig á þessu en Evrópuþingið samþykkti yfirlýsingu árið 20212 þar sem það skoraði á Framkvæmdastjórn ESB og öll aðildarríkin að lýsa réttinn til húsnæðis sem eitt af grundvallarréttindum innan sambandsins. Framkvæmdastjórn sú sem tók við árið 2024 er jafnframt með í sinni stefnuskrá3 að ganga til verka gegn húsnæðiskreppunni sem ríkir víða í álfunni og eitt af því sem hún nefnir er einmitt að tryggja betur að réttarheimildir um bann við ríkisaðstoð þvælist ekki í vegi fyrir uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Við þetta má svo bæta í samhengi við framangreint að skipaður hefur verið í fyrsta sinn sérstakur ráðunautur húsnæðismála á vettvangi ESB4 og hann er einmitt Daninn Dan Jörgensen. Í ljósi framangreinds er vandséð að Viðskiptaráð hafi nokkuð að gera til Brussel. Húsnæði fyrir vinnandi fólk er forsenda samkeppnishæfni og öflugs atvinnulífs Þær áskoranir sem blasa við í íslensku samfélagi vegna stöðunnar í húsnæðismálum er sameiginlegur vandi okkar allra, bæði launafólks og atvinnulífs. Vinnandi fólk skapar verðmætin og slæm staða húsnæðismála skapar spennu á öllum sviðum okkar annars ágæta samfélags sem hefur neikvæð áhrif á velferð fólks og um leið á samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs. Skortur á húsnæði stendur uppbyggingu fjölmargra fyrirtækja fyrir þrifum. Þessu er erfitt að vera ósammála. Þeir einu sem hagnast á óbreyttu ástandi án stórsóknar á vettvangi félagsleg húsnæðis og almennra íbúða eru lóðabraskarar. Eru það kannski hagsmunir þeirra sem Viðskiptaráð er að gæta? Á komandi dögum mun undirritaður fjalla meira um áskoranir og lausnir í húsnæðismálum. Höfundur er forseti ASÍ og stjórnarformaður Bjargs íbúðafélags.
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálabylting: Gervigreind og táknvæðing fyrir almenning Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar