Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 20. júní 2025 07:01 Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra segir frumvarp um hækkun á veiðigjaldi vera vel og faglega unnið. Sú fullyrðing er í mótsögn við staðreyndir málsins. Það endurspeglast vel í því að áhrif frumvarpsins á hagaðila, sem eru fjölmargir, hafa hvorki verið metin af opinberri stofnun né af hennar eigin ráðuneyti. Þegar gera á stórfelldar breytingar á rekstrarumhverfi einnar helstu undirstöðuatvinnugreinar þjóðarinnar, þá eiga hagaðilar rétt á því að stjórnvöld í það minnsta reyni að gera sér grein fyrir afleiðingunum. Frumvarpið mun hafa áhrif á mörg þúsund manns. Aðrir hafa unnið heimavinnuna Þær greiningar sem þó hafa verið gerðar eru á vegum annarra. Samtök sjávarútvegssveitarfélaga létu KPMG vinna skýrslu um áhrif hækkunarinnar á sveitarfélög innan sinna raða. Að áeggjan ráðherra opnuðu fyrirtæki í sjávarútvegi bækur sínar og Deloitte vann úttekt á áhrifum frumvarpsins á 26 stærstu fyrirtækin, bæði í heild og fyrir hvert þeirra sérstaklega. Þrátt fyrir að úttektin sýni að í sumum tilfellum taki ríkið allan hagnað fyrirtækjanna og ríflega það hreyfir það í engu við ráðherra. Jakobsson Capital vann líka skýrslu um áhrif hækkunar á veiðigjaldi á skráð félög í kauphöll. Þar tapa til dæmis lífeyrissjóðir landsmanna tugum milljarða króna og arðsemi félaganna verður óviðunandi, gangi áform frumvarpsins eftir. Þegar frumvarpið var kynnt opinberlega gáfu ráðherrar atvinnuvega og fjármála sterklega í skyn að fyrirtæki í sjávarútvegi hefðu árum saman starfað með óheiðarlegum hætti. Fyrirtækin stæðu í raun í skuld við þjóðina, þar sem þau hefðu ekki greitt „rétt“ gjald fyrir auðlindina. Í því samhengi kynntu þau hugtakið „leiðrétting á veiðigjaldi“. Þar settu stjórnvöld fram sína eigin útreikninga og forsendur um „rétt“ markaðsverð á þorski, ýsu, síld, kolmunna og makríl. Þessi verð eru í engu samræmi við raunveruleikann og hafa ítrekað verið hrakin af aðilum innan sjávarútvegs, norskum og íslenskum sérfræðingum og fiskmörkuðum beggja vegna hafs. Ekki má heldur gleyma efasemdum sérfræðinga atvinnuvegaráðuneytisins sjálfs í rituðum minnisblöðum sem afhent voru formönnum stjórnarflokkanna í aðdraganda stjórnarmyndunar. Dularfulli Norðmaðurinn Til að réttlæta þessar ásakanir sögðust ráðherrarnir meðal annars hafa látið framkvæma ítarlega samanburðargreiningu í útlöndum. Þar var kynntur til leiks, að sögn, einn helsti sérfræðingur Noregs í verðmyndun á uppsjávartegundum. Honum var einnig teflt fram í frumvarpinu. Staðreyndin er þó sú að enginn slíkur sérfræðingur vann samanburð fyrir íslensk stjórnvöld, hvorki norskur né íslenskur. Því er full ástæða til að hvetja ráðherrana til að lesa skýrslu Trond Bjørndal, prófessors og eins virtasta auðlindahagfræðings Noregs, sem vann raunverulega samanburðargreiningu. Í sem skemmstu máli komst hann að þeirri afdráttarlausu niðurstöðu að verið væri að bera saman epli og appelsínur. Skýrsla hans fylgdi umsögn SFS við frumvarpið. Skatturinn réttir kúrsinn SFS lagði tvívegis mat á áhrif boðaðra breytinga og studdist ávallt við fyrirliggjandi forsendur í frumvarpinu. Fyrst samkvæmt upphaflegu frumvarpsdrögunum og svo samkvæmt breyttri aðferðafræði sem birtist í frumvarpinu þegar það var lagt fyrir þing. Útreikningar ráðuneytisins á hækkun veiðigjaldsins voru hins vegar óbreyttir í báðum tilvikum þrátt fyrir veigamikla breytingu á aðferðafræði. Í báðum tilvikum var talsverður munur á mati SFS og ráðuneytisins. Atvinnuveganefnd vildi útskýringu á þessum mun og fór fram á það við Skattinn, sem er vinnsluaðili útreikninga á veiðigjaldi, að hann reiknaði út áhrifin samkvæmt frumvarpinu. SFS töldu frá upphafi að ráðherra væri á villigötum með sína niðurstöðu um áhrif frumvarpsins og að um verulegt vanmat væri að ræða. Ósk um aðgang að útreikningum ráðuneytisins var neitað og það oftar en einu sinni. Niðurstaða Skattsins staðfesti svo verulegt vanmat og áhrifin voru mun meiri en ráðherra hafði haldið fram. Þetta er ekki til vitnis um vönduð vinnubrögð ráðherra. Þarna kann þó að leynast skýringin á því af hverju ráðherra synjaði SFS um aðgang að útreikningum ráðuneytis hennar. Eftir að atvinnuveganefnd óskaði eftir útreikningi frá Skattinum, samkvæmt fyrirliggjandi frumvarpi, og þar til niðurstaðan var afhent, hafði atvinnuvegaráðuneytið komist í málið. Í einföldu máli svaraði Skatturinn ekki fyrirspurninni í samræmi við fyrirliggjandi frumvarp, heldur virðist hann hafa tekið mið af nýjum upplýsingum frá ráðuneytinu. Gögnin sem voru afhent voru því í ósamræmi við forsendur frumvarpsins, sem glögglega sést í þeim gögnum sem nefndin fékk afhent. Hvað ætli hafi orðið til þess að atvinnuvegaráðherra kom því til leiðar að ríkisstofnun, sem ráðherrann hefur ekki forræði yfir, var falið að breyta forsendum sem frumvarp ráðherrans byggðist á? Ráðherra svarar...ekki Þegar SFS bentu á þetta í grein á heimasíðu sinni brást ráðherra við með allmiklu þjósti í grein á Vísi, án þess að svara í nokkru athugasemdunum sem settar voru fram. Nú sem fyrr vill ráðherra ekki ræða efnisatriði málsins, en kemst þó að þessari niðurstöðu: „Þær gerast varla alvarlegri ásakanirnar og þeim verður svarað á öðrum vettvangi.“ Á hvaða vettvangi ætlar ráðherra að svara þeim ábendingum sem settar voru fram af hálfu SFS? Á öðrum vettvangi, hvað þýðir það? Á öllum stigum málsins hefur ráðherra neitað að hlusta og horfast í augu við gögn og staðreyndir. Það sem ákveðið var við stjórnarmyndunarborðið skal ná fram að ganga hverjar sem afleiðingarnar verða. Engin greining, ekkert áhrifamat og á engan skal hlustað. Eftir situr hins vegar sú áleitna spurning hvernig á því standi að ráðherra hafi unnið málið svo dapurlega, að hækkun á þorski var ekki 59% eins og frumvarp hennar byggðist á, heldur reyndist hún 125% eftir kennslustund Skattsins. Þessa óþægilegu staðreynd, ásamt fjölmörgum öðrum, ætlar ráðherra að reyna að leiða hjá sér með því að veitast að SFS með dylgjum og ósannindum fyrir að benda á hið rétta. Höfundur er framvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Breytingar á veiðigjöldum Sjávarútvegur Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Skoðun Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir skrifar Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason skrifar Skoðun Komið gott! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar Sjá meira
Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra segir frumvarp um hækkun á veiðigjaldi vera vel og faglega unnið. Sú fullyrðing er í mótsögn við staðreyndir málsins. Það endurspeglast vel í því að áhrif frumvarpsins á hagaðila, sem eru fjölmargir, hafa hvorki verið metin af opinberri stofnun né af hennar eigin ráðuneyti. Þegar gera á stórfelldar breytingar á rekstrarumhverfi einnar helstu undirstöðuatvinnugreinar þjóðarinnar, þá eiga hagaðilar rétt á því að stjórnvöld í það minnsta reyni að gera sér grein fyrir afleiðingunum. Frumvarpið mun hafa áhrif á mörg þúsund manns. Aðrir hafa unnið heimavinnuna Þær greiningar sem þó hafa verið gerðar eru á vegum annarra. Samtök sjávarútvegssveitarfélaga létu KPMG vinna skýrslu um áhrif hækkunarinnar á sveitarfélög innan sinna raða. Að áeggjan ráðherra opnuðu fyrirtæki í sjávarútvegi bækur sínar og Deloitte vann úttekt á áhrifum frumvarpsins á 26 stærstu fyrirtækin, bæði í heild og fyrir hvert þeirra sérstaklega. Þrátt fyrir að úttektin sýni að í sumum tilfellum taki ríkið allan hagnað fyrirtækjanna og ríflega það hreyfir það í engu við ráðherra. Jakobsson Capital vann líka skýrslu um áhrif hækkunar á veiðigjaldi á skráð félög í kauphöll. Þar tapa til dæmis lífeyrissjóðir landsmanna tugum milljarða króna og arðsemi félaganna verður óviðunandi, gangi áform frumvarpsins eftir. Þegar frumvarpið var kynnt opinberlega gáfu ráðherrar atvinnuvega og fjármála sterklega í skyn að fyrirtæki í sjávarútvegi hefðu árum saman starfað með óheiðarlegum hætti. Fyrirtækin stæðu í raun í skuld við þjóðina, þar sem þau hefðu ekki greitt „rétt“ gjald fyrir auðlindina. Í því samhengi kynntu þau hugtakið „leiðrétting á veiðigjaldi“. Þar settu stjórnvöld fram sína eigin útreikninga og forsendur um „rétt“ markaðsverð á þorski, ýsu, síld, kolmunna og makríl. Þessi verð eru í engu samræmi við raunveruleikann og hafa ítrekað verið hrakin af aðilum innan sjávarútvegs, norskum og íslenskum sérfræðingum og fiskmörkuðum beggja vegna hafs. Ekki má heldur gleyma efasemdum sérfræðinga atvinnuvegaráðuneytisins sjálfs í rituðum minnisblöðum sem afhent voru formönnum stjórnarflokkanna í aðdraganda stjórnarmyndunar. Dularfulli Norðmaðurinn Til að réttlæta þessar ásakanir sögðust ráðherrarnir meðal annars hafa látið framkvæma ítarlega samanburðargreiningu í útlöndum. Þar var kynntur til leiks, að sögn, einn helsti sérfræðingur Noregs í verðmyndun á uppsjávartegundum. Honum var einnig teflt fram í frumvarpinu. Staðreyndin er þó sú að enginn slíkur sérfræðingur vann samanburð fyrir íslensk stjórnvöld, hvorki norskur né íslenskur. Því er full ástæða til að hvetja ráðherrana til að lesa skýrslu Trond Bjørndal, prófessors og eins virtasta auðlindahagfræðings Noregs, sem vann raunverulega samanburðargreiningu. Í sem skemmstu máli komst hann að þeirri afdráttarlausu niðurstöðu að verið væri að bera saman epli og appelsínur. Skýrsla hans fylgdi umsögn SFS við frumvarpið. Skatturinn réttir kúrsinn SFS lagði tvívegis mat á áhrif boðaðra breytinga og studdist ávallt við fyrirliggjandi forsendur í frumvarpinu. Fyrst samkvæmt upphaflegu frumvarpsdrögunum og svo samkvæmt breyttri aðferðafræði sem birtist í frumvarpinu þegar það var lagt fyrir þing. Útreikningar ráðuneytisins á hækkun veiðigjaldsins voru hins vegar óbreyttir í báðum tilvikum þrátt fyrir veigamikla breytingu á aðferðafræði. Í báðum tilvikum var talsverður munur á mati SFS og ráðuneytisins. Atvinnuveganefnd vildi útskýringu á þessum mun og fór fram á það við Skattinn, sem er vinnsluaðili útreikninga á veiðigjaldi, að hann reiknaði út áhrifin samkvæmt frumvarpinu. SFS töldu frá upphafi að ráðherra væri á villigötum með sína niðurstöðu um áhrif frumvarpsins og að um verulegt vanmat væri að ræða. Ósk um aðgang að útreikningum ráðuneytisins var neitað og það oftar en einu sinni. Niðurstaða Skattsins staðfesti svo verulegt vanmat og áhrifin voru mun meiri en ráðherra hafði haldið fram. Þetta er ekki til vitnis um vönduð vinnubrögð ráðherra. Þarna kann þó að leynast skýringin á því af hverju ráðherra synjaði SFS um aðgang að útreikningum ráðuneytis hennar. Eftir að atvinnuveganefnd óskaði eftir útreikningi frá Skattinum, samkvæmt fyrirliggjandi frumvarpi, og þar til niðurstaðan var afhent, hafði atvinnuvegaráðuneytið komist í málið. Í einföldu máli svaraði Skatturinn ekki fyrirspurninni í samræmi við fyrirliggjandi frumvarp, heldur virðist hann hafa tekið mið af nýjum upplýsingum frá ráðuneytinu. Gögnin sem voru afhent voru því í ósamræmi við forsendur frumvarpsins, sem glögglega sést í þeim gögnum sem nefndin fékk afhent. Hvað ætli hafi orðið til þess að atvinnuvegaráðherra kom því til leiðar að ríkisstofnun, sem ráðherrann hefur ekki forræði yfir, var falið að breyta forsendum sem frumvarp ráðherrans byggðist á? Ráðherra svarar...ekki Þegar SFS bentu á þetta í grein á heimasíðu sinni brást ráðherra við með allmiklu þjósti í grein á Vísi, án þess að svara í nokkru athugasemdunum sem settar voru fram. Nú sem fyrr vill ráðherra ekki ræða efnisatriði málsins, en kemst þó að þessari niðurstöðu: „Þær gerast varla alvarlegri ásakanirnar og þeim verður svarað á öðrum vettvangi.“ Á hvaða vettvangi ætlar ráðherra að svara þeim ábendingum sem settar voru fram af hálfu SFS? Á öðrum vettvangi, hvað þýðir það? Á öllum stigum málsins hefur ráðherra neitað að hlusta og horfast í augu við gögn og staðreyndir. Það sem ákveðið var við stjórnarmyndunarborðið skal ná fram að ganga hverjar sem afleiðingarnar verða. Engin greining, ekkert áhrifamat og á engan skal hlustað. Eftir situr hins vegar sú áleitna spurning hvernig á því standi að ráðherra hafi unnið málið svo dapurlega, að hækkun á þorski var ekki 59% eins og frumvarp hennar byggðist á, heldur reyndist hún 125% eftir kennslustund Skattsins. Þessa óþægilegu staðreynd, ásamt fjölmörgum öðrum, ætlar ráðherra að reyna að leiða hjá sér með því að veitast að SFS með dylgjum og ósannindum fyrir að benda á hið rétta. Höfundur er framvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar
Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun