Í tilefni af grein Gunnars Kvaran um dóminn vegna legsteinasafnsins Eva Hauksdóttir skrifar 23. júlí 2020 13:30 Þann 21. júlí birtist í Morgunblaðinu grein eftir Gunnar Kvaran undir heitinu „Til varnar vini mínum Páli Guðmundssyni listamanni frá Húsafelli“. Efni greinarinnar er niðurstaða nýlegs dóms Héraðsdóms Vesturlands, sem vakið hefur nokkra athygli. Með dómnum er listamanninum Páli Guðmundssyni gert að fjarlægja byggingu sem reist var á grundvelli ógilds deiliskipulags en þeirri byggingu var ætlað að hýsa legsteinasafn. Málið á rætur að rekja til fúsks í stjórnsýslu Borgarbyggðar og snýst í stuttu máli um það hvort nágranni Páls, Sæmundur Ásgeirsson, sem rekur gistiheimilið Gamla bæ í næsta nágrenni, eigi virkilega að þurfa að sætta sig við það að menningarmiðstöð sé reist á bæjarhlaðinu hjá honum án þess að hann sé spurður álits. Niðurstaða dómsins, sem Gunnar Kvaran segir að komi „eins og þruma úr heiðskíru lofti“ kemur engum á óvart sem hefur kynnt sér lög um mannvirki og dómaframkvæmd í svipuðum málum. Vitanlega eiga nágrannar rétt á því að fá að tjá sig um framkvæmdir sem hafa augljós og mikil áhrif á þá. Deiliskipulagiið fyrir svæðið reyndist ógilt, enda var það ekki kynnt á löglegan hátt og þar með var ekki annað í stöðunni en að fella byggingarleyfið úr gildi. Um andmæla- og áfrýjunarrétt Í grein Gunnars kemur fram sú undarlega afstaða að það sé „með öllu óskiljanlegt að niðurstaða dómsins skuli ekki gefa Páli tóm til andmælaréttar eða áfrýjunar til æðri dómstóla.“ Það er ekkert óskiljanlegt við það að dómurinn geri ekki ráð fyrir andmælarétti. Fyrir það fyrsta hafa menn ekki andmælarétt gegn uppkveðnum dómi. Þvert á móti er dómum ætlað að binda endi á mál og því deila menn ekki við dómarann. Áður en dómur fellur hafa þó báðir aðilar fengið tækifæri til að koma sjónarmiðum sínum á framfæri og fékk Páll Guðmundsson að sjálfsögðu að koma öllum sínum andmælum að í greinargerð og við flutning málsins í héraði. Andmælaréttur vegna ákvarðana á aftur á móti við á stjórnsýslustigi og það sem gerðist í þessu máli var það að andmælaréttur stefnandans, Sæmundar Ásgeirssonar, var ekki virtur. Þetta kemur m.a. fram í áliti Umboðsmanns Alþingis vegna kvörtunar Sæmundar yfir meðferð Úrskurðanefndar umhverfis- og auðlindamála á kæru hans. Í öðru lagi er það alrangt að Páli sé ekki gefið tóm til áfrýjunar til æðri dómstóla. Þann rétt hefur hann vitanlega. Það má vissulega gagnrýna það hversu langan tíma það ferli tekur en að sjálfsögðu frestar áfrýjun réttaráhrifum í málum sem þessu, að öðrum kosti væri áfrýjun tilgangslaus. Verði málinu áfrýjað þá verður það Sæmundur sem þarf að þola bygginguna við bæjardyrnar hjá sér sem þeim tíma nemur. Varðandi það að dagsektir renni beint í vasa stefnanda, þá er ekkert óeðlilegt við það heldur. Dagsektir eru hugsaðar sem skaðabætur til þess sem brotið er gegn. Verði málinu áfrýjað til Landsréttar reynir ekki á dagsektir fyrr en að þeim dómi föllnum. Myndin sýnir legsteinasafn uppsteypt án þaks til vinstri, skemmuna rauðmálaða og Gamla bæ hvítan í baksýn. Páll vissi af áhættunni Fyrir utan þá lögfræðilegu þvælu sem Gunnar Kvaran býður lesendum Morgunblaðsins upp á, setur hann mál sitt fram eins og þarna sé Sæmundur Ásgeirsson, að ráðast gegn velgjörðamanni sínum, einyrkja sem hafi með listsköpun sinni stóraukið aðsókn að gistiheimili hans og reist hús í góðri trú um að hann væri í fullum rétti til þess. Við þetta er margt að athuga. Sæmundur hlýtur í fyrsta lagi að leggja mat á það sjálfur hversu hagstætt það sé honum að hafa menningarmiðstöð á hlaðinu hjá sér. Hann átti rétt á því, lögum samkvæmt, að fá að koma afstöðu sinni á framfæri áður en ráðist yrði í framkvæmdir. Borgarbyggð virti ekki þennan rétt hans. Það er stórkostlegt klúður og enn eitt dæmið um það hversu óheppilegt það er að dómstólar skuli ekki telja nauðsynlegt að stefna sveitarfélögum í deilumálum um skipulag og mannvirki. Í þessu máli ber sveitarfélagið töluverða ábyrgð, auk þess sem það hlýtur að varða hagsmuni þess hvort menningarmiðstöð rís í sveitarfélaginu eða ekki. Samkvæmt dómaframkvæmd er þó engin þörf á að stefna bæði sveitarfélagi og framkvæmdaraðila og var framkvæmdaraðila stefnt einum. Í öðru lagi var Páll ekki í góðri trú um rétt sinn. Páli verður ekki kennt um afglöp Borgarbyggðar í málinu og auðvitað ætti hann að geta treyst því að byggingarleyfi sem sveitarfélag gefur út sé gilt. En eins og fram kemur í dómnum var Páli gerð grein fyrir því að Sæmundur ætlaði að krefjast ógildingar deiliskipulagsins og byggingarleyfisins og að ef hann réðist í frekari framkvæmdir yrði höfðað mál á hendur honum með tilheyrandi kostnaði. Páll var því meðvitaður um að leyfið hefði verið véfengt og verður auðvitað að taka ábyrgð á þeirri ákvörðun að hundsa tilmæli um að halda að sér höndum. Stór áform en engir fjárfestar? Það er ekki auðvelt fyrir utanaðkomandi að átta sig á því hversu mikla áhættu Páll Guðmundsson tók í raun með því að reisa 40 milljóna byggingu, vitandi að hann ætti dómsmál yfir höfði sér. Páll er formlega ábyrgur fyrir framkvæmdinni en í fjölmiðlum hafa komið fram vísbendingar um að fleiri aðilar standi að baki henni. Í viðtali við Helga Kr. Eiríksson í Skessuhorni 12. mars 2018 kemur fram að Páll Guðmundsson ætli að leggja verk sín inn í sjálfseignarstofnunina Gömlu sporin. Hugmyndin var sú að þessi sjálfseignarstofnun yrði undir stjórn Helga. Í umfjöllun Skessuhorns kemur skýrt fram að á staðnum verði listasafn og sýningahald og að verið sé “að safna saman í nokkur hús innan lítillar þyrpingar, þeirri arfleifð sem hér á Húsafelli er”. Hvort sjálfseignarstofnunni hefur verið komið formlega á fót hefur ekki komið fram en stór voru áformin og menn hljóta að hafa velt fyrir sér möguleikum á því að fá fjárfesta. Í viðtali við Vísi í kjölfar dómsins sagði Helgi þó ekkert fyrirtæki standa að baki þessari sjálfseignarstofnun heldur bæri Páll alla áhættuna einn. Það verður að teljast nokkuð ótrúlegt aðsjálfseignarstofnun, fjármögnuð af einum listamanni hafi bolmagn til að ráðast í þá miklu framkvæmd sem Helgi Kr. Eiríksson lýsti fyrir rúmum tveim árum. En því meiri ástæða hefði verið fyrir Pál að fara sér hægt. Páll er ekki brotaþoli í þessu máli Sæmundur Ásgeirsson varð fyrir því að rétt við dyrnar að heimili hans og fyrirtæki hófst uppbygging menningarmiðstöðvar sem hann telur ljóst að muni raska verulega möguleikum sínum á frekari uppbyggingu og trufla þá starfsemi sem hann rekur þar nú þegar. Þessi framkvæmd hófst án þess að nokkur tilraun væri gerð til að leita álits hans eða ná samkomulagi. Deiliskipulagið reyndist ólöglegt og þar með byggingarleyfið fyrir legsteinasafninu. Ég tek undir þá skoðun Gunnars Kvaran að málið er Borgarbyggð til skammar og að sveitarfélagið ætti að sjá sóma sinn í því að finna legsteinasafninu heppilegt húsnæði. En þótt flest almennilegt fólk hljóti að hafa samúð með listamanninum sem nú stendur frammi fyrir ótæpilegum fjárútlátum er það ekki hann sem er brotaþoli í þessu máli. Það er nágranni hans, Sæmundur Ásgeirsson, sem brotið var gegn. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eva Hauksdóttir Deilur um Legsteinasafnið í Húsafelli Borgarbyggð Mest lesið Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Skoðun Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Þann 21. júlí birtist í Morgunblaðinu grein eftir Gunnar Kvaran undir heitinu „Til varnar vini mínum Páli Guðmundssyni listamanni frá Húsafelli“. Efni greinarinnar er niðurstaða nýlegs dóms Héraðsdóms Vesturlands, sem vakið hefur nokkra athygli. Með dómnum er listamanninum Páli Guðmundssyni gert að fjarlægja byggingu sem reist var á grundvelli ógilds deiliskipulags en þeirri byggingu var ætlað að hýsa legsteinasafn. Málið á rætur að rekja til fúsks í stjórnsýslu Borgarbyggðar og snýst í stuttu máli um það hvort nágranni Páls, Sæmundur Ásgeirsson, sem rekur gistiheimilið Gamla bæ í næsta nágrenni, eigi virkilega að þurfa að sætta sig við það að menningarmiðstöð sé reist á bæjarhlaðinu hjá honum án þess að hann sé spurður álits. Niðurstaða dómsins, sem Gunnar Kvaran segir að komi „eins og þruma úr heiðskíru lofti“ kemur engum á óvart sem hefur kynnt sér lög um mannvirki og dómaframkvæmd í svipuðum málum. Vitanlega eiga nágrannar rétt á því að fá að tjá sig um framkvæmdir sem hafa augljós og mikil áhrif á þá. Deiliskipulagiið fyrir svæðið reyndist ógilt, enda var það ekki kynnt á löglegan hátt og þar með var ekki annað í stöðunni en að fella byggingarleyfið úr gildi. Um andmæla- og áfrýjunarrétt Í grein Gunnars kemur fram sú undarlega afstaða að það sé „með öllu óskiljanlegt að niðurstaða dómsins skuli ekki gefa Páli tóm til andmælaréttar eða áfrýjunar til æðri dómstóla.“ Það er ekkert óskiljanlegt við það að dómurinn geri ekki ráð fyrir andmælarétti. Fyrir það fyrsta hafa menn ekki andmælarétt gegn uppkveðnum dómi. Þvert á móti er dómum ætlað að binda endi á mál og því deila menn ekki við dómarann. Áður en dómur fellur hafa þó báðir aðilar fengið tækifæri til að koma sjónarmiðum sínum á framfæri og fékk Páll Guðmundsson að sjálfsögðu að koma öllum sínum andmælum að í greinargerð og við flutning málsins í héraði. Andmælaréttur vegna ákvarðana á aftur á móti við á stjórnsýslustigi og það sem gerðist í þessu máli var það að andmælaréttur stefnandans, Sæmundar Ásgeirssonar, var ekki virtur. Þetta kemur m.a. fram í áliti Umboðsmanns Alþingis vegna kvörtunar Sæmundar yfir meðferð Úrskurðanefndar umhverfis- og auðlindamála á kæru hans. Í öðru lagi er það alrangt að Páli sé ekki gefið tóm til áfrýjunar til æðri dómstóla. Þann rétt hefur hann vitanlega. Það má vissulega gagnrýna það hversu langan tíma það ferli tekur en að sjálfsögðu frestar áfrýjun réttaráhrifum í málum sem þessu, að öðrum kosti væri áfrýjun tilgangslaus. Verði málinu áfrýjað þá verður það Sæmundur sem þarf að þola bygginguna við bæjardyrnar hjá sér sem þeim tíma nemur. Varðandi það að dagsektir renni beint í vasa stefnanda, þá er ekkert óeðlilegt við það heldur. Dagsektir eru hugsaðar sem skaðabætur til þess sem brotið er gegn. Verði málinu áfrýjað til Landsréttar reynir ekki á dagsektir fyrr en að þeim dómi föllnum. Myndin sýnir legsteinasafn uppsteypt án þaks til vinstri, skemmuna rauðmálaða og Gamla bæ hvítan í baksýn. Páll vissi af áhættunni Fyrir utan þá lögfræðilegu þvælu sem Gunnar Kvaran býður lesendum Morgunblaðsins upp á, setur hann mál sitt fram eins og þarna sé Sæmundur Ásgeirsson, að ráðast gegn velgjörðamanni sínum, einyrkja sem hafi með listsköpun sinni stóraukið aðsókn að gistiheimili hans og reist hús í góðri trú um að hann væri í fullum rétti til þess. Við þetta er margt að athuga. Sæmundur hlýtur í fyrsta lagi að leggja mat á það sjálfur hversu hagstætt það sé honum að hafa menningarmiðstöð á hlaðinu hjá sér. Hann átti rétt á því, lögum samkvæmt, að fá að koma afstöðu sinni á framfæri áður en ráðist yrði í framkvæmdir. Borgarbyggð virti ekki þennan rétt hans. Það er stórkostlegt klúður og enn eitt dæmið um það hversu óheppilegt það er að dómstólar skuli ekki telja nauðsynlegt að stefna sveitarfélögum í deilumálum um skipulag og mannvirki. Í þessu máli ber sveitarfélagið töluverða ábyrgð, auk þess sem það hlýtur að varða hagsmuni þess hvort menningarmiðstöð rís í sveitarfélaginu eða ekki. Samkvæmt dómaframkvæmd er þó engin þörf á að stefna bæði sveitarfélagi og framkvæmdaraðila og var framkvæmdaraðila stefnt einum. Í öðru lagi var Páll ekki í góðri trú um rétt sinn. Páli verður ekki kennt um afglöp Borgarbyggðar í málinu og auðvitað ætti hann að geta treyst því að byggingarleyfi sem sveitarfélag gefur út sé gilt. En eins og fram kemur í dómnum var Páli gerð grein fyrir því að Sæmundur ætlaði að krefjast ógildingar deiliskipulagsins og byggingarleyfisins og að ef hann réðist í frekari framkvæmdir yrði höfðað mál á hendur honum með tilheyrandi kostnaði. Páll var því meðvitaður um að leyfið hefði verið véfengt og verður auðvitað að taka ábyrgð á þeirri ákvörðun að hundsa tilmæli um að halda að sér höndum. Stór áform en engir fjárfestar? Það er ekki auðvelt fyrir utanaðkomandi að átta sig á því hversu mikla áhættu Páll Guðmundsson tók í raun með því að reisa 40 milljóna byggingu, vitandi að hann ætti dómsmál yfir höfði sér. Páll er formlega ábyrgur fyrir framkvæmdinni en í fjölmiðlum hafa komið fram vísbendingar um að fleiri aðilar standi að baki henni. Í viðtali við Helga Kr. Eiríksson í Skessuhorni 12. mars 2018 kemur fram að Páll Guðmundsson ætli að leggja verk sín inn í sjálfseignarstofnunina Gömlu sporin. Hugmyndin var sú að þessi sjálfseignarstofnun yrði undir stjórn Helga. Í umfjöllun Skessuhorns kemur skýrt fram að á staðnum verði listasafn og sýningahald og að verið sé “að safna saman í nokkur hús innan lítillar þyrpingar, þeirri arfleifð sem hér á Húsafelli er”. Hvort sjálfseignarstofnunni hefur verið komið formlega á fót hefur ekki komið fram en stór voru áformin og menn hljóta að hafa velt fyrir sér möguleikum á því að fá fjárfesta. Í viðtali við Vísi í kjölfar dómsins sagði Helgi þó ekkert fyrirtæki standa að baki þessari sjálfseignarstofnun heldur bæri Páll alla áhættuna einn. Það verður að teljast nokkuð ótrúlegt aðsjálfseignarstofnun, fjármögnuð af einum listamanni hafi bolmagn til að ráðast í þá miklu framkvæmd sem Helgi Kr. Eiríksson lýsti fyrir rúmum tveim árum. En því meiri ástæða hefði verið fyrir Pál að fara sér hægt. Páll er ekki brotaþoli í þessu máli Sæmundur Ásgeirsson varð fyrir því að rétt við dyrnar að heimili hans og fyrirtæki hófst uppbygging menningarmiðstöðvar sem hann telur ljóst að muni raska verulega möguleikum sínum á frekari uppbyggingu og trufla þá starfsemi sem hann rekur þar nú þegar. Þessi framkvæmd hófst án þess að nokkur tilraun væri gerð til að leita álits hans eða ná samkomulagi. Deiliskipulagið reyndist ólöglegt og þar með byggingarleyfið fyrir legsteinasafninu. Ég tek undir þá skoðun Gunnars Kvaran að málið er Borgarbyggð til skammar og að sveitarfélagið ætti að sjá sóma sinn í því að finna legsteinasafninu heppilegt húsnæði. En þótt flest almennilegt fólk hljóti að hafa samúð með listamanninum sem nú stendur frammi fyrir ótæpilegum fjárútlátum er það ekki hann sem er brotaþoli í þessu máli. Það er nágranni hans, Sæmundur Ásgeirsson, sem brotið var gegn.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun