Ísland engan veginn í stakk búið fyrir viðamiklar lyfjarannsóknir Hólmfríður Gísladóttir skrifar 1. desember 2022 08:11 Sílósíbín er unnið úr sveppum og er nú mikið í umfjölluninni vegna forvitnilegra eiginleika og áhrifa á heilastarfsemina. Getty/Washington Post/Jahi Chikwendiu Ísland er langt í frá reiðubúið til að taka þátt í umfangsmiklum lyfjarannsóknum, ef marka má umsagnir um þingsályktunartillögu um heimild til rannsókna og notkunar á efninu sílósíbíni (e. psilocybin) í geðlækningum. Vandamálið er meðal annars vanfjármögnun og skortur á mannauð. Bæði geðþjónusta Landspítalans og Læknadeild Háskóla Íslands hafa skilað inn umsögn en í báðum er talað um nauðsyn þess að hlúa betur að meðferð vegna alvarlegs þunglyndis hér á landi og nefnt að Landspítalinn hefur enn ekki yfir að ráða búnaði til segulörvunar á heila, sem hefur gefið góða raun erlendis. Í umsögn geðþjónustu Landspítalans, sem rituð er af Nönnu Briem geðlækni, er fjallað um athugun sem fór fram hér á landi í fyrra og fyrr á þessu ári um möguleika þess að geðþjónusta LSH yrði þátttakandi í alþjóðlegri fasa 3 rannsókn á virkni sílósíbíns gegn meðferðarþráu þunglyndi. Landspítalinn varð ekki fyrir valinu þar sem innviðir spítalans þóttu fremur veikir og vanfjármagnaðir til þátttöku í umfangsmiklum alþjóðlegum lyfjarannsóknum, í samanburði við sambærileg háskólasjúkrahús á Norðurlöndum. „Því er ljóst í mínum huga að það myndi krefjast umtalsverðra fjármuna og uppbyggingar á rannsóknainnviðum ef geðþjónusta Landspítala ætti að geta komið að klínískum rannsóknum á sílósíbíni og skyldum efnum sem standast alþjóðlegar rannsóknarkröfur,“ segir Nanna í umsögninni. Hún segir segulörvun á heila hins vegar annan meðferðarkost gegn meðferðarráðu þunglyndi, það er að segja þunglyndi sem hefur ekki svarað að minnsta kosti tvenns konar lyfjameðferð. Nærtækara væri að spítalinn fengi fjármuni til að geta boðið upp á segulörvun sem meðferð, fremur en að endurtaka rannsóknir á sílósíbíni hér á landi, sem þegar eru stundaðar á miklu stærri skala erlendis. Segir segulörvun geta leitt til 85 prósent bata á viku Engilbert Sigurðsson, prófessor í geðlæknisfræði og yfirlæknir geðþjónustu Landspítalans, er höfundur umsagnar Læknadeildar Háskóla Íslands en það var hann sem stóð fyrir fyrrnefndri athugun á mögulegri þátttöku Landspítala í hinni alþjóðlegu fasa 3 lyfjarannsókn. „Landspítali varð ekki fyrir valinu til að taka þátt í þessu fjölþjóðlega verkefni og kom það undirrituðum ekki á óvart í ljósi þess hve margt vantaði upp á að við hefðum nægilegar góðar aðstæður til að uppfylla öll skilyrði sem mæta þarf í stórum fasa 3 lyfjarannsóknum,“ segir Engilbert í umsögninni. Hann segir að ef marka megi texta greinargerðar með þingsályktunartillögunni ætti Ísland að verða leiðandi í fasa 2 og fasa 3 rannsóknum annars vegar og rannsóknum á dýrum hins vegar. „Hvað varðar ofangreindar rannsóknir á dýrum og bindingu efna í heila og áhrif þeirra á miðtaugakerfið í dýrum og mönnum, þá er ekki til sérhæfður tækjabúnaður, aðstaða, þekking né heldur sérþjálfað starfsfólk hér á landi til að koma að slíkum rannsóknum á þann hátt að Ísland gæti orðið leiðandi á Norðurlöndum, hvað þá á heimsvísu,“ segir Engilbert. „Slíkar rannsóknir krefjast sérhæfðs húsnæðis fyrir rannsóknir á dýrum og mönnum, margs konar dýrs og flókins tækjabúnaðar og þekkingar innfluttra sérfræðinga ef koma ætti af stað slíkum rannsóknum hér á landi.“ Engilbert segir þátttöku Íslands í fjölþjóðlegum klínískum lyfjarannsóknum hafa dregist mjög saman síðustu 15 til 20 ár. Landspítalinn verji enda minna en 1 prósenti af veltu til vísindastarfa, á meðan hlutfallið sé 5 til 10 prósent á sambærilegum háskólasjúkrahúsum á Norðurlöndunum. „Ef rekja má áhuga þingheims á þessu máli til vaxandi skilnings á mikilvægi öflugri og skilvirkari meðferðar á alvarlegu og þrálátu þunglyndi sem ekki svarar hefðbundinni meðferð, vill undirritaður benda á að ný og skjótvirkari heilaörvun afmarkaðs svæðis í framheila (prefrontal dorsolateral cortex) með segulörvun, aðferð sem hefur verið notuð í meira en áratug, hlaut ábendinguna alvarlegt meðferðarþrátt þunglyndi frá FDA í BNA nú í septembermánuði 2022,“ segir Engilbert. Umrætt tæki veiti allt að 85 prósent bata á einni viku. Heilsugæslan á höfuðborgarsvæðinu eigi tæki sem dragi úr einkennum á sex vikum en á Landspítala sé ekki til tækjabúnaður til að veita segulörvun af neinu tagi. Heilbrigðismál Lyf Geðheilbrigði Alþingi Hugvíkkandi efni Mest lesið Viktor Arman lést af slysförum á Esjunni Innlent „Fólk er í áfalli yfir þessu“ Innlent Ró að færast yfir LA eftir fjögur hundruð handtökur Erlent Fastir á Keflavíkurflugvelli í þrjá daga án útskýringa Innlent Erlendir ríkisborgarar rúmlega helmingur atvinnulausra Innlent Ekki tíminn fyrir stjórnarandstöðu til að stunda tafarleiki Innlent Sigurður Fannar játar að hafa banað dóttur sinni Innlent „Óásættanlegt“ að ofbeldi fái ekki sömu athygli og veiðigjöld Innlent „Stundin sem við höfum óttast er runnin upp“ Erlent Fjölmiðlafrumvarpið „ein allsherjarhefndarför gegn Morgunblaðinu“ Innlent Fleiri fréttir Ekki tíminn fyrir stjórnarandstöðu til að stunda tafarleiki „Óásættanlegt“ að ofbeldi fái ekki sömu athygli og veiðigjöld Erlendir ríkisborgarar rúmlega helmingur atvinnulausra Viktor Arman lést af slysförum á Esjunni „Fólk er í áfalli yfir þessu“ Fjölmiðlafrumvarpið „ein allsherjarhefndarför gegn Morgunblaðinu“ „Þingið hefur verið svipt aðhaldi sínu“ Ógn loftslagsbreytinga við fæðuöryggi stórlega vanmetin Fastir á Keflavíkurflugvelli í þrjá daga án útskýringa Hvalurinn kominn út á haf Fastir í flugstöðinni í fjóra daga og Trump-Tesla í Keflavík Sigurður Fannar játar að hafa banað dóttur sinni Bein útsending: Eldhúsdagsumræður á Alþingi Máttu ekki tjalda á Arnarhóli Sterametið mölbrotið í Leifsstöð: Lögðu hald á um 9 lítra af sterum og 44 þúsund töflur Hæstiréttur staðfestir nauðgunardóm Najeb Kolbrún svarar í engu kröfu um að hún skuldi afsökunarbeiðni Vinnuslys við Suðurlandsbraut Fótboltagláp, ráfandi djammarar og nú fljúgandi nefhjól Stendur í stafni fyrir samevrópska nefnd WHO um lýðheilsu Dagur gáttaður á Viðskiptaráði: „Leigufélögin eru ekki andskotinn sjálfur“ Stórauka þjónustu Strætó í lok sumars Bein útsending: Byggjum til framtíðar – með gæði, heilnæmi og sjálfbærni að leiðarljósi Miklar breytingar hjá Play og nefhjól í lausu lofti Háhyrningurinn synti rakleiðis í strand Halla flytur hátíðarávarpið í stað Kristrúnar Olíudreifing sýknuð af tug milljóna króna bótakröfu Costco Segir Ísland stunda hvítþvott í svörum til SÞ Aðalmeðferð hafin í máli Sigurðar Fannars Tók smá snúning en aftur kominn á svipaðar slóðir Sjá meira
Vandamálið er meðal annars vanfjármögnun og skortur á mannauð. Bæði geðþjónusta Landspítalans og Læknadeild Háskóla Íslands hafa skilað inn umsögn en í báðum er talað um nauðsyn þess að hlúa betur að meðferð vegna alvarlegs þunglyndis hér á landi og nefnt að Landspítalinn hefur enn ekki yfir að ráða búnaði til segulörvunar á heila, sem hefur gefið góða raun erlendis. Í umsögn geðþjónustu Landspítalans, sem rituð er af Nönnu Briem geðlækni, er fjallað um athugun sem fór fram hér á landi í fyrra og fyrr á þessu ári um möguleika þess að geðþjónusta LSH yrði þátttakandi í alþjóðlegri fasa 3 rannsókn á virkni sílósíbíns gegn meðferðarþráu þunglyndi. Landspítalinn varð ekki fyrir valinu þar sem innviðir spítalans þóttu fremur veikir og vanfjármagnaðir til þátttöku í umfangsmiklum alþjóðlegum lyfjarannsóknum, í samanburði við sambærileg háskólasjúkrahús á Norðurlöndum. „Því er ljóst í mínum huga að það myndi krefjast umtalsverðra fjármuna og uppbyggingar á rannsóknainnviðum ef geðþjónusta Landspítala ætti að geta komið að klínískum rannsóknum á sílósíbíni og skyldum efnum sem standast alþjóðlegar rannsóknarkröfur,“ segir Nanna í umsögninni. Hún segir segulörvun á heila hins vegar annan meðferðarkost gegn meðferðarráðu þunglyndi, það er að segja þunglyndi sem hefur ekki svarað að minnsta kosti tvenns konar lyfjameðferð. Nærtækara væri að spítalinn fengi fjármuni til að geta boðið upp á segulörvun sem meðferð, fremur en að endurtaka rannsóknir á sílósíbíni hér á landi, sem þegar eru stundaðar á miklu stærri skala erlendis. Segir segulörvun geta leitt til 85 prósent bata á viku Engilbert Sigurðsson, prófessor í geðlæknisfræði og yfirlæknir geðþjónustu Landspítalans, er höfundur umsagnar Læknadeildar Háskóla Íslands en það var hann sem stóð fyrir fyrrnefndri athugun á mögulegri þátttöku Landspítala í hinni alþjóðlegu fasa 3 lyfjarannsókn. „Landspítali varð ekki fyrir valinu til að taka þátt í þessu fjölþjóðlega verkefni og kom það undirrituðum ekki á óvart í ljósi þess hve margt vantaði upp á að við hefðum nægilegar góðar aðstæður til að uppfylla öll skilyrði sem mæta þarf í stórum fasa 3 lyfjarannsóknum,“ segir Engilbert í umsögninni. Hann segir að ef marka megi texta greinargerðar með þingsályktunartillögunni ætti Ísland að verða leiðandi í fasa 2 og fasa 3 rannsóknum annars vegar og rannsóknum á dýrum hins vegar. „Hvað varðar ofangreindar rannsóknir á dýrum og bindingu efna í heila og áhrif þeirra á miðtaugakerfið í dýrum og mönnum, þá er ekki til sérhæfður tækjabúnaður, aðstaða, þekking né heldur sérþjálfað starfsfólk hér á landi til að koma að slíkum rannsóknum á þann hátt að Ísland gæti orðið leiðandi á Norðurlöndum, hvað þá á heimsvísu,“ segir Engilbert. „Slíkar rannsóknir krefjast sérhæfðs húsnæðis fyrir rannsóknir á dýrum og mönnum, margs konar dýrs og flókins tækjabúnaðar og þekkingar innfluttra sérfræðinga ef koma ætti af stað slíkum rannsóknum hér á landi.“ Engilbert segir þátttöku Íslands í fjölþjóðlegum klínískum lyfjarannsóknum hafa dregist mjög saman síðustu 15 til 20 ár. Landspítalinn verji enda minna en 1 prósenti af veltu til vísindastarfa, á meðan hlutfallið sé 5 til 10 prósent á sambærilegum háskólasjúkrahúsum á Norðurlöndunum. „Ef rekja má áhuga þingheims á þessu máli til vaxandi skilnings á mikilvægi öflugri og skilvirkari meðferðar á alvarlegu og þrálátu þunglyndi sem ekki svarar hefðbundinni meðferð, vill undirritaður benda á að ný og skjótvirkari heilaörvun afmarkaðs svæðis í framheila (prefrontal dorsolateral cortex) með segulörvun, aðferð sem hefur verið notuð í meira en áratug, hlaut ábendinguna alvarlegt meðferðarþrátt þunglyndi frá FDA í BNA nú í septembermánuði 2022,“ segir Engilbert. Umrætt tæki veiti allt að 85 prósent bata á einni viku. Heilsugæslan á höfuðborgarsvæðinu eigi tæki sem dragi úr einkennum á sex vikum en á Landspítala sé ekki til tækjabúnaður til að veita segulörvun af neinu tagi.
Heilbrigðismál Lyf Geðheilbrigði Alþingi Hugvíkkandi efni Mest lesið Viktor Arman lést af slysförum á Esjunni Innlent „Fólk er í áfalli yfir þessu“ Innlent Ró að færast yfir LA eftir fjögur hundruð handtökur Erlent Fastir á Keflavíkurflugvelli í þrjá daga án útskýringa Innlent Erlendir ríkisborgarar rúmlega helmingur atvinnulausra Innlent Ekki tíminn fyrir stjórnarandstöðu til að stunda tafarleiki Innlent Sigurður Fannar játar að hafa banað dóttur sinni Innlent „Óásættanlegt“ að ofbeldi fái ekki sömu athygli og veiðigjöld Innlent „Stundin sem við höfum óttast er runnin upp“ Erlent Fjölmiðlafrumvarpið „ein allsherjarhefndarför gegn Morgunblaðinu“ Innlent Fleiri fréttir Ekki tíminn fyrir stjórnarandstöðu til að stunda tafarleiki „Óásættanlegt“ að ofbeldi fái ekki sömu athygli og veiðigjöld Erlendir ríkisborgarar rúmlega helmingur atvinnulausra Viktor Arman lést af slysförum á Esjunni „Fólk er í áfalli yfir þessu“ Fjölmiðlafrumvarpið „ein allsherjarhefndarför gegn Morgunblaðinu“ „Þingið hefur verið svipt aðhaldi sínu“ Ógn loftslagsbreytinga við fæðuöryggi stórlega vanmetin Fastir á Keflavíkurflugvelli í þrjá daga án útskýringa Hvalurinn kominn út á haf Fastir í flugstöðinni í fjóra daga og Trump-Tesla í Keflavík Sigurður Fannar játar að hafa banað dóttur sinni Bein útsending: Eldhúsdagsumræður á Alþingi Máttu ekki tjalda á Arnarhóli Sterametið mölbrotið í Leifsstöð: Lögðu hald á um 9 lítra af sterum og 44 þúsund töflur Hæstiréttur staðfestir nauðgunardóm Najeb Kolbrún svarar í engu kröfu um að hún skuldi afsökunarbeiðni Vinnuslys við Suðurlandsbraut Fótboltagláp, ráfandi djammarar og nú fljúgandi nefhjól Stendur í stafni fyrir samevrópska nefnd WHO um lýðheilsu Dagur gáttaður á Viðskiptaráði: „Leigufélögin eru ekki andskotinn sjálfur“ Stórauka þjónustu Strætó í lok sumars Bein útsending: Byggjum til framtíðar – með gæði, heilnæmi og sjálfbærni að leiðarljósi Miklar breytingar hjá Play og nefhjól í lausu lofti Háhyrningurinn synti rakleiðis í strand Halla flytur hátíðarávarpið í stað Kristrúnar Olíudreifing sýknuð af tug milljóna króna bótakröfu Costco Segir Ísland stunda hvítþvott í svörum til SÞ Aðalmeðferð hafin í máli Sigurðar Fannars Tók smá snúning en aftur kominn á svipaðar slóðir Sjá meira