Skólafélagsráðgjöf – til hvers? Þóra Björg Garðarsdóttir skrifar 30. október 2023 11:01 Undanfarin ár hefur Fagdeild fræðslu- og skólafélagsráðgjafa innan Félagsráðgjafarfélags Íslands bent á mikilvægi þess að starf skólafélagsráðgjafa verði lögbundið. Auk þess hafa verið lagðar fram tillögur til þingsályktunar um ráðningu þeirra í alla grunn- og framhaldsskóla landsins og nú síðast á 153. löggjafarþingi 2022-2023 sem því miður hlaut ekki brautargengi. Í framangreindri þingsályktunartillögu um löggildingu félagsráðgjafa er tekið mið af niðurstöðum rannsókna sem gerðar hafa verið hér á landi á undanförnum árum og sýna fram á mikilvægi þess að endurskoða faglegt umhverfi skólanna og hlutverk kennarans með hliðsjón af nýjum aðstæðum í breyttu samfélagi. Mikilvægt hlutverk skólafélagsráðgjafa er að vera kennurum til stuðnings við að greina og meta þá þætti sem geta haft áhrif á námsferlið og almenna líðan skólabarnsins. Hlutverk skólafélagsráðgjafa er margþætt og fer eftir þörfum hvers skóla fyrir sig. Hugmyndafræðileg nálgun og faglegur grunnur í vinnuaðferðum félagsráðgjafa byggist á kerfishugsun og heildarsýn. Meðal helstu verkefna skólafélagsráðgjafa eru félagsleg- og persónuleg ráðgjöf við nemendur t.d. vegna samskiptaerfiðleika, einmanaleika, vanlíðunar vegna erfiðra heimilisaðstæðna, fátæktar og eineltis. Eins starfa þeir í þverfaglegu samstarfi innan skóla og eru í samstarfi við sérfræðinga og stofnanir utan skólans er koma að málum nemenda. Samkvæmt núgildandi grunnskólalögum (nr. 91/2008) gegnir skólinn mikilvægu uppeldis- og velferðarhlutverki sem felst í því að þroska, móta og styrkja hæfileika nemenda og færni í samstarfi við foreldra. Með lögum um samþættingu þjónustu í þágu farsældar barna fengu skólar aukin hlutverk sem felast m.a. í því að fylgjast með, taka eftir og greina vísbendingar um að þörfum barns sé ekki mætt á fullnægjandi hátt, og bregðast við þeim með einstaklingsbundnum og snemmtækum stuðningi. Umrædd farsældarlög stigskipta þjónustu við börn þar sem 1. stigs þjónusta er skilgreind sem grunnþjónusta sem á að vera aðgengileg öllum börnum og foreldrum, en þar falla undir leikskóli, grunnskóli og framhaldsskóli. Undanfarna áratugi hefur félagsmótunarhlutverk skólans aukist og er mikilvægt að innan skólans sé tekið mið af stöðu stöðu nemenda í erfiðum félagslegum aðstæðum og þeim sem eiga í persónulegum vanda. Með auknu álagi á kennara vegna nýrra áskorana í kjölfar aukins fjölbreytileika innan nemendahópsins, innleiðingar stefnu um skóla án aðgreiningar og nú farsældarlaga eykst þörfin fyrir þverfaglegt samstarf ólíkra fagaðila frá skóla, heilbrigðisþjónustu og félagsþjónustu sveitarfélaga. Slíkt samstarf er til þess fallið að stuðla að velferð barna. Sveitarfélögum ber samkvæmt 40. gr. grunnskólalaga að sinna stuðningi við nemendur, foreldra og kennara og það eru þá oft félagsráðgjafar hjá sveitarfélögum sem sinna því en slíku fyrirkomulagi fylgja bæði kostir og gallar. Til að mynda hefur félagsráðgjafi á þjónustumiðstöð/félagsþjónustu ekki heimild til að ræða við barn nema með skriflegu samþykki foreldra/forsjáraðila. Eins hefur félagsráðgjafi á þjónustumiðstöð ekki tækifæri til að bjóða nemendum að koma til sín og óska sjálfir eftir viðtali, heldur þarf skrifleg beiðni að berast frá skólastjórnendum um viðtal. Tryggja þarf að börn hafi greiðan aðgang að félagsráðgjöfum líkt og þeir hafa að náms- og starfsráðgjöfum samkvæmt lögum. Í skýrslu Innri endurskoðunar Reykjavíkurborgar frá árinu 2019 telja skólastjórnendur brýna þörf fyrir félagsráðgjafa innan skóla vegna sérþekkingar þeirra sem þeir telja að skorti í persónulegri ráðgjöf til nemenda. Það má því draga þá ályktun að með ráðningu félagsráðgjafa í alla grunnskóla, þar sem aðgengi að þeim væri óhindrað, gæfi það félagsráðgjöfum möguleika á að koma inn í málin á fyrri stigum og fyrirbyggja þannig að vandamálin verði stærri og meiri. Með ráðningu skólafélagsráðgjafa í alla grunnskóla yrði stigið mikilvægt skref til forvarna og snemmtæks stuðnings við börn og fjölskyldur þeirra. Starf skólafélagsráðgjafa fellur vel að markmiðum farsældarlaga því þeir búa yfir góðri yfirsýn yfir innviði velferðarkerfisins og þekkja samfélagsleg úrræði og leiðir til að koma málum í viðeigandi farveg og fylgja þeim eftir í samráði og samvinnu við foreldra/forsjáraðila, kennara og skólastjórnendur. Þannig samstarf kerfa er líklegt til að stuðla að raunverulegri farsæld skólabarna og aðlögun þeirra að samfélaginu til lengri tíma litið. Höfundur er skólafélagsráðgjafi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Grunnskólar Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Sjá meira
Undanfarin ár hefur Fagdeild fræðslu- og skólafélagsráðgjafa innan Félagsráðgjafarfélags Íslands bent á mikilvægi þess að starf skólafélagsráðgjafa verði lögbundið. Auk þess hafa verið lagðar fram tillögur til þingsályktunar um ráðningu þeirra í alla grunn- og framhaldsskóla landsins og nú síðast á 153. löggjafarþingi 2022-2023 sem því miður hlaut ekki brautargengi. Í framangreindri þingsályktunartillögu um löggildingu félagsráðgjafa er tekið mið af niðurstöðum rannsókna sem gerðar hafa verið hér á landi á undanförnum árum og sýna fram á mikilvægi þess að endurskoða faglegt umhverfi skólanna og hlutverk kennarans með hliðsjón af nýjum aðstæðum í breyttu samfélagi. Mikilvægt hlutverk skólafélagsráðgjafa er að vera kennurum til stuðnings við að greina og meta þá þætti sem geta haft áhrif á námsferlið og almenna líðan skólabarnsins. Hlutverk skólafélagsráðgjafa er margþætt og fer eftir þörfum hvers skóla fyrir sig. Hugmyndafræðileg nálgun og faglegur grunnur í vinnuaðferðum félagsráðgjafa byggist á kerfishugsun og heildarsýn. Meðal helstu verkefna skólafélagsráðgjafa eru félagsleg- og persónuleg ráðgjöf við nemendur t.d. vegna samskiptaerfiðleika, einmanaleika, vanlíðunar vegna erfiðra heimilisaðstæðna, fátæktar og eineltis. Eins starfa þeir í þverfaglegu samstarfi innan skóla og eru í samstarfi við sérfræðinga og stofnanir utan skólans er koma að málum nemenda. Samkvæmt núgildandi grunnskólalögum (nr. 91/2008) gegnir skólinn mikilvægu uppeldis- og velferðarhlutverki sem felst í því að þroska, móta og styrkja hæfileika nemenda og færni í samstarfi við foreldra. Með lögum um samþættingu þjónustu í þágu farsældar barna fengu skólar aukin hlutverk sem felast m.a. í því að fylgjast með, taka eftir og greina vísbendingar um að þörfum barns sé ekki mætt á fullnægjandi hátt, og bregðast við þeim með einstaklingsbundnum og snemmtækum stuðningi. Umrædd farsældarlög stigskipta þjónustu við börn þar sem 1. stigs þjónusta er skilgreind sem grunnþjónusta sem á að vera aðgengileg öllum börnum og foreldrum, en þar falla undir leikskóli, grunnskóli og framhaldsskóli. Undanfarna áratugi hefur félagsmótunarhlutverk skólans aukist og er mikilvægt að innan skólans sé tekið mið af stöðu stöðu nemenda í erfiðum félagslegum aðstæðum og þeim sem eiga í persónulegum vanda. Með auknu álagi á kennara vegna nýrra áskorana í kjölfar aukins fjölbreytileika innan nemendahópsins, innleiðingar stefnu um skóla án aðgreiningar og nú farsældarlaga eykst þörfin fyrir þverfaglegt samstarf ólíkra fagaðila frá skóla, heilbrigðisþjónustu og félagsþjónustu sveitarfélaga. Slíkt samstarf er til þess fallið að stuðla að velferð barna. Sveitarfélögum ber samkvæmt 40. gr. grunnskólalaga að sinna stuðningi við nemendur, foreldra og kennara og það eru þá oft félagsráðgjafar hjá sveitarfélögum sem sinna því en slíku fyrirkomulagi fylgja bæði kostir og gallar. Til að mynda hefur félagsráðgjafi á þjónustumiðstöð/félagsþjónustu ekki heimild til að ræða við barn nema með skriflegu samþykki foreldra/forsjáraðila. Eins hefur félagsráðgjafi á þjónustumiðstöð ekki tækifæri til að bjóða nemendum að koma til sín og óska sjálfir eftir viðtali, heldur þarf skrifleg beiðni að berast frá skólastjórnendum um viðtal. Tryggja þarf að börn hafi greiðan aðgang að félagsráðgjöfum líkt og þeir hafa að náms- og starfsráðgjöfum samkvæmt lögum. Í skýrslu Innri endurskoðunar Reykjavíkurborgar frá árinu 2019 telja skólastjórnendur brýna þörf fyrir félagsráðgjafa innan skóla vegna sérþekkingar þeirra sem þeir telja að skorti í persónulegri ráðgjöf til nemenda. Það má því draga þá ályktun að með ráðningu félagsráðgjafa í alla grunnskóla, þar sem aðgengi að þeim væri óhindrað, gæfi það félagsráðgjöfum möguleika á að koma inn í málin á fyrri stigum og fyrirbyggja þannig að vandamálin verði stærri og meiri. Með ráðningu skólafélagsráðgjafa í alla grunnskóla yrði stigið mikilvægt skref til forvarna og snemmtæks stuðnings við börn og fjölskyldur þeirra. Starf skólafélagsráðgjafa fellur vel að markmiðum farsældarlaga því þeir búa yfir góðri yfirsýn yfir innviði velferðarkerfisins og þekkja samfélagsleg úrræði og leiðir til að koma málum í viðeigandi farveg og fylgja þeim eftir í samráði og samvinnu við foreldra/forsjáraðila, kennara og skólastjórnendur. Þannig samstarf kerfa er líklegt til að stuðla að raunverulegri farsæld skólabarna og aðlögun þeirra að samfélaginu til lengri tíma litið. Höfundur er skólafélagsráðgjafi.
,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson Skoðun
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson Skoðun
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun