Kjarasamningar og þjóðarsátt Arnþór Sigurðsson skrifar 3. janúar 2024 21:00 Þær kjaraviðræður sem nú eru í gangi á milli þorra aðildarfélaga ASÍ og Samtaka Atvinnulífsins eru afskaplega mikilvægar og skiptir miklu máli að vel takist til. Bæði er verðbólga allt of há og jafnframt er vaxtastig í landinu algjörlega óviðunandi. Takist samningsaðilum að gera langtíma samninga verður ríkisvaldið að koma að koma að samningsborðinu. Verðbólguspár hafa í langan tíma verið neikvæðar en þó með þeim hætti að á endanum á verðbólgan að síga niður. Það hefur hinsvegar ekki gerst og hefur verðbólgan verið þrálát og spár ekki gengið eftir. Hluti af verðbólguvandanum er þáttur húsnæðisverðs í vísitölu neysluverðs. Það hefur ekki farið framhjá þeim sem hafa fjárfest í húsnæði eða hafa haft hug á því að fjárfesta í húsnæði, að íbúðaverð, afborganir af lánum og höfuðstóll lána hækka stöðugt. Vísitölur fylgja með sem valda hækkun verðbólgu. Til þess að slá á verðhækkanir á húsnæði, eða eftirspurn eftir lánum til húsnæðiskaupa, hefur Seðlabanki Íslands tekið á það ráð að hækka vexti. Það veldur síðan aftur hækkun byggingarkosnaðar, hækkun á íbúðaverði og kemur jafnframt í bakið á þeim sem hafa nú þegar tekið húsnæðislán. Það veldur síðan hækkun á vísitölum og hækkun á verðbólgu. Þessi spírall hefur gengið í allt of marga hringi. Samsetning á vísitölum eru hinsvegar mannanna verk en ekki náttúrulögmál. Það hefur verið skortur á húsnæði og það mun áfram verða skortur á húsnæði við óbreytt ástand. Fyrirséð er að húsnæðisliðurinn mun drífa áfram verðbólguna að hluta ef ekkert breytist. Verkalýðshreyfingin verður nú að gera þá kröfu á ríkisvaldið að húsnæðisliðurinn verð afnumin úr vísitölumælingum, í það minnsta þar til að hægt er að tala um húsnæðismarkað. Það er með öllu óeðlilegt að viðvarandi skortur á framboði á húsnæði sé þess valdandi að drífa áfram verðbólgu. Lántakendur og reyndar allt þjóðfélagið líða fyrir augljósa skekkju á vísitölum. Það er engum til góðs að viðhalda vitleysu af þessu tagi en öllum til hagsbóta að leiðrétta vitleysuna og fella út húsnæðisliðinn út úr vísitölum. Lausn á húsnæðisskorti verður líka að vera partur af kjarasamningunum. Sú stefna að láta byggingarfélögin ein um að byggja húsnæði hefur skapað þennan vanda sem upp er og hefur verið vandamál um áratuga skeið. Byggingarfélögin hafa enga samfélagslega ábyrgð eða skyldur gagnvart samfélaginu. Þar af leiðandi haga þeir sinni starfsemi eins og best verður á kosið fyrir eigin hag. Að viðhalda skorti á húsnæði hámarkar arðsemina Byggingafélaganna. Það er hinsvegar svo að við búum í samfélagi og ríkisvaldið ber ábyrgð. Ríkja þarf eining og samstaða um ákveðna málaflokka. Húsnæðismál eru einn af þessum stóru málaflokkum sem verða að vera í betri farvegi. Að eignast húsnæði eða búa í húsnæði á sanngjörnum kjörum er farsælast fyrir alla, efnaminna fólk, millistétt, og þá efnameiri. Ríkisstjórnin hefur hingað til skorast undan því verkefni að skapa meira jafnvægi í þessum málaflokki. Hún ein getur leyst þennan vanda. Þrátt fyrir góð fyrirheit í Lífskjarasamningunum þá voru flestar hugmyndir um lausnir í þessum málaflokki slegnar út af borðinu. Fyrirheit ríkisstjórnarinnar voru stór við gerð Lífskjarasamningana en útkoman var lítil og mögur. Það má ekki gerast aftur. Gallinn við stjórnmálin er skammsýni.Það hefur þó gerst til stjórnmálamenn hafa fundið til ábyrgðar, hugsuðu stærra og lengra fram í tímann. Má þar nefna uppbyggingu verkamannabústaða og Breiðholtsins. Nú verður ríkisstjórnin að taka boltann og leggja áform um stórfellda uppbyggingu á húsnæði, bæði fyrir eignaminna fólk og svokallaða millistétt. Nóg er til af fjármagninu, það liggur í lífeyrissjóðakerfi landsmanna og bíður eftir því að það sé ávaxtað með lágmarks ávöxtunarkröfu, fjárfesting í húsnæði og þátttaka í uppbyggingu á húsnæði mun skila þeim arði sem um er beðið. Það þarf ríkisvaldið til þess að vera í forystu í þessum málum. Að öllum líkindum þarf að breyta lögum um lífeyrissjóðina og það þarf að gera stóra samninga við sveitarfélögin. Það þarf jafnframt að veita/lána fjármunum til þeirra aðila sem taka þátt í uppbyggingunni. Sveitarfélögin, Byggingarfélög ASÍ, óhagnaðardrifin leigufélög og þau fjölmörgu byggingarfélög um land allt þurfa að svara kallinu. Uppbyggingin þarf að vera blönduð, bæði þarf að byggja húsnæði fyrir almennan leigumarkað, leiguhúsnæði fyrir efnaminna fólk og húsnæði sem færi í almenna sölu. Jafnfram þarf að byggja á landsbyggðinni eins og á höfuðborgarsvæðinu. Á þann hátt væri mögulegt að byggja fyrir alla hópa, og slá á þá verðbólu sem er á íbúðarhúsnæði í dag. Af því að orðið þjóðarsátt hefur verið nefnt í kringum núverandi kjarasamninga þá er óhætt að segja að það er stórt orð. Það má vel vera að það sé hægt að kalla samninga þjóðarsáttarsamninga en þeir verða þá að snúast um meira en að setja plástur á núverandi vanda eða eingöngu að viðhalda kaupmætti. Ef nota á svo stórt orð sem þjóðarsátt er þarf sáttin að snúa að helsta vandanum sem blasir við og veldur miklum kjaraskerðingum, hækkun verðbólgu, hækkun vaxta, verðlags á matvöru og helstu nauðsynjum. Samningur um frystingu á hækkunum er ágætur en varasöm aðgerð þar sem hækkanir geta skollið á síðar. Samningur um að kveða niður alvarlegasta skortinn og lækka dýrasta þáttinn í rekstri heimilanna má með sanni kalla þjóðarsátt. Það er mín áskorun að við tökum höndum saman og gerum þjóðarsátt í þessum kjarasamningum um húsnæðismál og bætum lífskjörin í landinu til frambúðar. Höfundur er félagi í VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Mest lesið Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson Skoðun Sólarhringur til stefnu Flosi Eiríksson Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson Skoðun VR á krossgötum - félagsmenn verða að hafna sundrungu Harpa Sævarsdóttir Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir Skoðun Bakpokinn sem þyngist þegar á brattann sækir Gunnar Úlfarsson Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon Skoðun Þúsund hjúkrunarrými óskast strax í gær Aríel Pétursson Skoðun Skoðun Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar fíllinn byltir sér.... Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Leyfi til að syrgja Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson skrifar Skoðun VR-members, exercise your right to vote! Christopher Eva skrifar Skoðun Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Kjósum Kolbrúnu – Styrk stjórnun á tímum breytinga Margrét Sigrún Sigurðardóttir skrifar Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með börnum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun „Án orku verður ekki hagvöxtur“ Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson skrifar Skoðun Almannaréttur er sá réttur sem almenningi er áskilinn í lögum til frjálsra afnota af landi og landsgæðum Skírnir Garðarson skrifar Skoðun Flosa í formanninn Jónas Már Torfason skrifar Skoðun VR á krossgötum - félagsmenn verða að hafna sundrungu Harpa Sævarsdóttir skrifar Skoðun Bakpokinn sem þyngist þegar á brattann sækir Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Sólarhringur til stefnu Flosi Eiríksson skrifar Skoðun Takk fyrir stuðninginn félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Heili ungmenna á samfélagsmiðlum – hefur endurvírun átt sér stað í heila heillar kynslóðar? Þórhildur Halldórsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni og mikilvægi háskóla Silja Bára Ómarsdóttir skrifar Skoðun Að kenna eða ekki kenna Helga Margrét Marzellíusardóttir skrifar Skoðun Þúsund hjúkrunarrými óskast strax í gær Aríel Pétursson skrifar Skoðun Nú ertu á (síðasta) séns! Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til allra félagsmanna VR Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Líffræðileg fjölbreytni og tækifæri Íslands Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Táknrænar 350 milljónir Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Átök Bandaríkjanna við Evrópu Kristján Reykjalín Vigfússon skrifar Skoðun Þjóðin tapar, bankarnir græða – Innleiðing RÍR og mótspyrna bankanna Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun „Varðar mest, til allra orða undirstaðan sé réttlig fundin“ – í kjallaranum á Vesturgötu Gísli Sigurðsson,Svanhildur Óskarsdóttir skrifar Sjá meira
Þær kjaraviðræður sem nú eru í gangi á milli þorra aðildarfélaga ASÍ og Samtaka Atvinnulífsins eru afskaplega mikilvægar og skiptir miklu máli að vel takist til. Bæði er verðbólga allt of há og jafnframt er vaxtastig í landinu algjörlega óviðunandi. Takist samningsaðilum að gera langtíma samninga verður ríkisvaldið að koma að koma að samningsborðinu. Verðbólguspár hafa í langan tíma verið neikvæðar en þó með þeim hætti að á endanum á verðbólgan að síga niður. Það hefur hinsvegar ekki gerst og hefur verðbólgan verið þrálát og spár ekki gengið eftir. Hluti af verðbólguvandanum er þáttur húsnæðisverðs í vísitölu neysluverðs. Það hefur ekki farið framhjá þeim sem hafa fjárfest í húsnæði eða hafa haft hug á því að fjárfesta í húsnæði, að íbúðaverð, afborganir af lánum og höfuðstóll lána hækka stöðugt. Vísitölur fylgja með sem valda hækkun verðbólgu. Til þess að slá á verðhækkanir á húsnæði, eða eftirspurn eftir lánum til húsnæðiskaupa, hefur Seðlabanki Íslands tekið á það ráð að hækka vexti. Það veldur síðan aftur hækkun byggingarkosnaðar, hækkun á íbúðaverði og kemur jafnframt í bakið á þeim sem hafa nú þegar tekið húsnæðislán. Það veldur síðan hækkun á vísitölum og hækkun á verðbólgu. Þessi spírall hefur gengið í allt of marga hringi. Samsetning á vísitölum eru hinsvegar mannanna verk en ekki náttúrulögmál. Það hefur verið skortur á húsnæði og það mun áfram verða skortur á húsnæði við óbreytt ástand. Fyrirséð er að húsnæðisliðurinn mun drífa áfram verðbólguna að hluta ef ekkert breytist. Verkalýðshreyfingin verður nú að gera þá kröfu á ríkisvaldið að húsnæðisliðurinn verð afnumin úr vísitölumælingum, í það minnsta þar til að hægt er að tala um húsnæðismarkað. Það er með öllu óeðlilegt að viðvarandi skortur á framboði á húsnæði sé þess valdandi að drífa áfram verðbólgu. Lántakendur og reyndar allt þjóðfélagið líða fyrir augljósa skekkju á vísitölum. Það er engum til góðs að viðhalda vitleysu af þessu tagi en öllum til hagsbóta að leiðrétta vitleysuna og fella út húsnæðisliðinn út úr vísitölum. Lausn á húsnæðisskorti verður líka að vera partur af kjarasamningunum. Sú stefna að láta byggingarfélögin ein um að byggja húsnæði hefur skapað þennan vanda sem upp er og hefur verið vandamál um áratuga skeið. Byggingarfélögin hafa enga samfélagslega ábyrgð eða skyldur gagnvart samfélaginu. Þar af leiðandi haga þeir sinni starfsemi eins og best verður á kosið fyrir eigin hag. Að viðhalda skorti á húsnæði hámarkar arðsemina Byggingafélaganna. Það er hinsvegar svo að við búum í samfélagi og ríkisvaldið ber ábyrgð. Ríkja þarf eining og samstaða um ákveðna málaflokka. Húsnæðismál eru einn af þessum stóru málaflokkum sem verða að vera í betri farvegi. Að eignast húsnæði eða búa í húsnæði á sanngjörnum kjörum er farsælast fyrir alla, efnaminna fólk, millistétt, og þá efnameiri. Ríkisstjórnin hefur hingað til skorast undan því verkefni að skapa meira jafnvægi í þessum málaflokki. Hún ein getur leyst þennan vanda. Þrátt fyrir góð fyrirheit í Lífskjarasamningunum þá voru flestar hugmyndir um lausnir í þessum málaflokki slegnar út af borðinu. Fyrirheit ríkisstjórnarinnar voru stór við gerð Lífskjarasamningana en útkoman var lítil og mögur. Það má ekki gerast aftur. Gallinn við stjórnmálin er skammsýni.Það hefur þó gerst til stjórnmálamenn hafa fundið til ábyrgðar, hugsuðu stærra og lengra fram í tímann. Má þar nefna uppbyggingu verkamannabústaða og Breiðholtsins. Nú verður ríkisstjórnin að taka boltann og leggja áform um stórfellda uppbyggingu á húsnæði, bæði fyrir eignaminna fólk og svokallaða millistétt. Nóg er til af fjármagninu, það liggur í lífeyrissjóðakerfi landsmanna og bíður eftir því að það sé ávaxtað með lágmarks ávöxtunarkröfu, fjárfesting í húsnæði og þátttaka í uppbyggingu á húsnæði mun skila þeim arði sem um er beðið. Það þarf ríkisvaldið til þess að vera í forystu í þessum málum. Að öllum líkindum þarf að breyta lögum um lífeyrissjóðina og það þarf að gera stóra samninga við sveitarfélögin. Það þarf jafnframt að veita/lána fjármunum til þeirra aðila sem taka þátt í uppbyggingunni. Sveitarfélögin, Byggingarfélög ASÍ, óhagnaðardrifin leigufélög og þau fjölmörgu byggingarfélög um land allt þurfa að svara kallinu. Uppbyggingin þarf að vera blönduð, bæði þarf að byggja húsnæði fyrir almennan leigumarkað, leiguhúsnæði fyrir efnaminna fólk og húsnæði sem færi í almenna sölu. Jafnfram þarf að byggja á landsbyggðinni eins og á höfuðborgarsvæðinu. Á þann hátt væri mögulegt að byggja fyrir alla hópa, og slá á þá verðbólu sem er á íbúðarhúsnæði í dag. Af því að orðið þjóðarsátt hefur verið nefnt í kringum núverandi kjarasamninga þá er óhætt að segja að það er stórt orð. Það má vel vera að það sé hægt að kalla samninga þjóðarsáttarsamninga en þeir verða þá að snúast um meira en að setja plástur á núverandi vanda eða eingöngu að viðhalda kaupmætti. Ef nota á svo stórt orð sem þjóðarsátt er þarf sáttin að snúa að helsta vandanum sem blasir við og veldur miklum kjaraskerðingum, hækkun verðbólgu, hækkun vaxta, verðlags á matvöru og helstu nauðsynjum. Samningur um frystingu á hækkunum er ágætur en varasöm aðgerð þar sem hækkanir geta skollið á síðar. Samningur um að kveða niður alvarlegasta skortinn og lækka dýrasta þáttinn í rekstri heimilanna má með sanni kalla þjóðarsátt. Það er mín áskorun að við tökum höndum saman og gerum þjóðarsátt í þessum kjarasamningum um húsnæðismál og bætum lífskjörin í landinu til frambúðar. Höfundur er félagi í VR.
Skoðun Almannaréttur er sá réttur sem almenningi er áskilinn í lögum til frjálsra afnota af landi og landsgæðum Skírnir Garðarson skrifar
Skoðun Heili ungmenna á samfélagsmiðlum – hefur endurvírun átt sér stað í heila heillar kynslóðar? Þórhildur Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Þjóðin tapar, bankarnir græða – Innleiðing RÍR og mótspyrna bankanna Aron Heiðar Steinsson skrifar
Skoðun „Varðar mest, til allra orða undirstaðan sé réttlig fundin“ – í kjallaranum á Vesturgötu Gísli Sigurðsson,Svanhildur Óskarsdóttir skrifar