Fyrir ári síðan greindum við frá því að sýslumaður hugðist framkvæma fjárnám hjá 82 ára gamalli konu vegna námsláns sem sonur hennar tók og hún gekkst í ábyrgð fyrir á tíunda áratugnum. Annar sonur konunnar sagði þá skítt að þegar ábyrgðarmannakerfið var afnumið hafi það ekki náð til ábyrgða á eldri lánum í vanskilum.
Sýslumaður gengið á eftir konunni í þrjátíu ár
„Fyrir einu og hálfu áru síðan þá notar stjúpfaðir minn jarðarfararsjóðinn sinn til að borga upp skuldabréf. Nú er komin enn ein krafan á móður mína sem stendur ein eftir með eitt skuldabréf. Það er komin beiðni um fjárnám, það er komin beiðni um gjaldþrotaskipti,“ sagði Páll Melsted Ríkharðsson í kvöldfréttum Stöðvar 2 fyrir ári síðan.
Í þrjátíu ár hefur sýslumaður gengið á eftir Huldu og hefur hún meðal annars þurft að selja fasteign sína til að greiða upp hluta af láninu.
Þegar bróðir Páls tók lánið var krafa að lántakendur hefðu ábyrgðarmann á bak við sig en sú krafa var afnumin árið 2009. Breytingin náði þó ekki til hóps þeirra sem voru með lán í vanskilum og hefur síðan þá verið gengið á eftir ábyrgðarmönnum lántakenda við innheimtu skuldar.
Eftir að fréttin birtist stigu fleiri fram sem eru í hópi þeirra sem sitja uppi með greiðslu af námslánum annarra. Einar Erlingsson sagðist óttast að þurfa einn daginn að bera ábyrgð á margra milljón króna námsláni manns sem hann er ekki í neinu sambandi við, en faðir Einars gekkst í ábyrgð fyrir láni mannsins áður en Einar fæddist.
Þegar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, háskólaráðherra, var spurð út í þessi mál sagðist hún ætla að óska eftir gögnum um þá ábyrgðarmenn sem skildir voru eftir þegar ábyrgðarmannakerfi á lánum var lagt af. Hún sagði hrakfarir Huldu Guðmundsdóttur sýna að tilefni væri til endurskoðunar.
Boðar breytingar
Nú hefur Áslaug Arna ákveðið að leggja til breytingu á lögum þannig að ábyrgðarmannakerfið verði lagt niður að fullu og að ábyrgðarmenn lánanna felldir á brott. Þetta boðar hún í nýju frumvarpi um breytingar á lögum um Menntasjóð námsmanna sem birt verður í samráðsgátt stjórnvalda á eftir.
„Ábyrgðarmenn verða ekki lengur ábyrgir gagnvart þeim námslánum sem þeir skrifuðu á enda eru einungis þeir eftir sem stóðu í vanskilum þegar lögin voru samþykkt árið 2020. Þetta er svona síðasta breytingin sem ég veit að skiptir máli fyrir fólk og er réttlætanleg,“ segir Áslaug Arna.
Sáralítil upphæð innheimtist
Nái frumvarpið fram að ganga verður ekki lengur gengið á eftir Huldu og öðrum í hennar stöðu enda hafi það sýnt sig að gríðarlega lítill hluti skulda innheimtist hjá þeim ábyrgðarmönnum sem eftir stóðu.
„Og lögmannskostnaður við þá innheimtu stendur ekki undir sér. Við erum í raun að greiða meira við að reyna að ná til þessara ábyrgðarmanna heldur en við fáum út úr því. Þannig það er bæði sanngjarnt og réttlætanlegt að klára þetta skref og fella kerfið niður og að námsmenn sjálfir og þeir sem fari í nám standi sjálfir skil á greiðslu sinna námslána og beri ábyrgð á þeim.“
Fleiri breytingar
Í frumvarpinu er einnig lagt til að skilyrði fyrir námsstyrk verði rýmkuð.
„Ég er að leggja til að styrkur til náms verði örlítið sveigjanlegri fari fólk í tvö skyld nám eins og t.d. í lyfjafræði og svo í hjúkrunarfræði. Það hefur verið óskað eftir því að hann verði sveigjanlegri og við erum að sjá að of fáir námsmenn eru að nýta sér námsstuðninginn.“
