Hann breytti öllu – og gerði það með háði Jónas Sen skrifar 7. apríl 2025 08:32 Það eru fáir einstaklingar sem hafa haft jafndjúp og margræð áhrif á íslenska menningu og listalíf og Magnús Þór Jónsson – Megas. Nú þegar hann fagnar 80 ára afmæli sínu ber að staldra við og virða fyrir sér þá arfleifð sem hann hefur skilið eftir sig: óhefðbundna og stundum óþægilega spegilmynd af sjálfsímynd þjóðarinnar. Frá fyrstu plötunni árið 1972 hefur hann hrært upp í samfélagslegri sjálfshugmynd með beittu og oft meinfyndnu tungutaki. Hann talaði þegar aðrir þögðu. Hann hristi upp í hugmyndum okkar um trú, kynlíf, stjórnmál, þjóðernishyggju og fegurð. Hann fór ekki fínlega í hlutina, heldur gerði það á beinskeyttan hátt sem fékk suma til að hlæja og aðra til að gráta. Og hann gerði það með tungunni að vopni. Óþægilegt skáld í hefðbundnum búningi Það sem gerir Megas einstakan er að hann náði að hrista upp í samtímanum með hjálp fortíðarinnar. Hann beitti kirkjulegum tilvísunum, ljóðrænni rómantík, vitnaði í þjóðsögur og sígildan arð þjóðarinnar – til að afhjúpa lygina, hræsnina og fáfræðina í núinu. Hann er bæði arftaki Hallgríms Péturssonar og uppreisnarmaður pönkrokkarans. Hann orti ekki til að þóknast – heldur til að segja satt. Og sannleikurinn í verkum Megasar var sjaldnast þægilegur. Textar sem lifa lífi sínu sjálfir Tungutak Megasar hefur löngu öðlast sjálfstætt líf. Þeir sem aldrei hafa hlustað á heila plötu þekkja engu að síður línur úr textum hans. Með þessum textum opnaði Megas nýjan möguleika á því hvað íslensk tónlist gæti verið. Hann skapaði listform sem var á mörkum tónlistar, leiklistar, skáldskapar og pólitískrar innsýnar. Í kjölfar hans komu aðrir – en enginn hefur gengið nákvæmlega sömu leið. Manneskjan á bak við mýtuna Við tölum oft um Megas sem goðsögn – en hann er líka maður. Manneskja með húmor, viðkvæmni, innsæi og eigin baráttu. Hann hefur gengið í gegnum myrkur og þögn, en alltaf haldið í þann eldmóð sem kveikti fyrsta textann og fyrsta lagið. Sá eldur brennur enn. Það er þessi sanna rödd, aldrei sniðin að tíðaranda – sem gerir hann að listamanni fyrir allar kynslóðir. Ég þakka Á þessum tímamótum ber ekki aðeins að óska Megasi til hamingju – heldur þakka honum. Fyrir að hafa fært þjóðinni nýja sjálfsmynd: minna fullkomna, minna heilaga, en heiðarlegri. Hann sýndi okkur að tilveran er flókin og mótsagnakennd, og að það er allt í lagi. Hann hjálpaði okkur að hlæja að sjálfum okkur – og jafnvel fyrirgefa okkur það sem við gátum ekki afborið. Þjóðskáld þarf ekki að vera samþykkt af öllum. En sumt þarf að segja. Megas hefur sagt það – og fyrir það eigum við honum þakkir skildar. Til hamingju með áttræðisafmælið, Megas. Þú ert ómissandi. Höfundur er tónlistarmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tímamót Tónlist Mest lesið Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Sjá meira
Það eru fáir einstaklingar sem hafa haft jafndjúp og margræð áhrif á íslenska menningu og listalíf og Magnús Þór Jónsson – Megas. Nú þegar hann fagnar 80 ára afmæli sínu ber að staldra við og virða fyrir sér þá arfleifð sem hann hefur skilið eftir sig: óhefðbundna og stundum óþægilega spegilmynd af sjálfsímynd þjóðarinnar. Frá fyrstu plötunni árið 1972 hefur hann hrært upp í samfélagslegri sjálfshugmynd með beittu og oft meinfyndnu tungutaki. Hann talaði þegar aðrir þögðu. Hann hristi upp í hugmyndum okkar um trú, kynlíf, stjórnmál, þjóðernishyggju og fegurð. Hann fór ekki fínlega í hlutina, heldur gerði það á beinskeyttan hátt sem fékk suma til að hlæja og aðra til að gráta. Og hann gerði það með tungunni að vopni. Óþægilegt skáld í hefðbundnum búningi Það sem gerir Megas einstakan er að hann náði að hrista upp í samtímanum með hjálp fortíðarinnar. Hann beitti kirkjulegum tilvísunum, ljóðrænni rómantík, vitnaði í þjóðsögur og sígildan arð þjóðarinnar – til að afhjúpa lygina, hræsnina og fáfræðina í núinu. Hann er bæði arftaki Hallgríms Péturssonar og uppreisnarmaður pönkrokkarans. Hann orti ekki til að þóknast – heldur til að segja satt. Og sannleikurinn í verkum Megasar var sjaldnast þægilegur. Textar sem lifa lífi sínu sjálfir Tungutak Megasar hefur löngu öðlast sjálfstætt líf. Þeir sem aldrei hafa hlustað á heila plötu þekkja engu að síður línur úr textum hans. Með þessum textum opnaði Megas nýjan möguleika á því hvað íslensk tónlist gæti verið. Hann skapaði listform sem var á mörkum tónlistar, leiklistar, skáldskapar og pólitískrar innsýnar. Í kjölfar hans komu aðrir – en enginn hefur gengið nákvæmlega sömu leið. Manneskjan á bak við mýtuna Við tölum oft um Megas sem goðsögn – en hann er líka maður. Manneskja með húmor, viðkvæmni, innsæi og eigin baráttu. Hann hefur gengið í gegnum myrkur og þögn, en alltaf haldið í þann eldmóð sem kveikti fyrsta textann og fyrsta lagið. Sá eldur brennur enn. Það er þessi sanna rödd, aldrei sniðin að tíðaranda – sem gerir hann að listamanni fyrir allar kynslóðir. Ég þakka Á þessum tímamótum ber ekki aðeins að óska Megasi til hamingju – heldur þakka honum. Fyrir að hafa fært þjóðinni nýja sjálfsmynd: minna fullkomna, minna heilaga, en heiðarlegri. Hann sýndi okkur að tilveran er flókin og mótsagnakennd, og að það er allt í lagi. Hann hjálpaði okkur að hlæja að sjálfum okkur – og jafnvel fyrirgefa okkur það sem við gátum ekki afborið. Þjóðskáld þarf ekki að vera samþykkt af öllum. En sumt þarf að segja. Megas hefur sagt það – og fyrir það eigum við honum þakkir skildar. Til hamingju með áttræðisafmælið, Megas. Þú ert ómissandi. Höfundur er tónlistarmaður.
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar