Mat á skólastarfi „algjört fúsk“: Eins og fyrirtæki sem „vona að þau endi ekki í blöðunum“ Sólrún Dögg Jósefsdóttir skrifar 7. ágúst 2025 09:31 Arnar Ævarsson sérfræðingur í ytra mati er svartsýnn á framtíð skólakerfisins á Íslandi miðað við núverandi stöðu. Vísir Sérfræðingur í ytra mati segir metnaðarleysi og meðvirkni ríkja hjá skólastjórnendum hér á landi. Kostnaður vegna ytra mats hefur gjörminnkað á síðustu árum. Hann segir að börn fái ekki þá þjónustu sem þeim er ætlað í skólum, sem séu reknir með hag stjórnenda í fyrirrúmi. Í umfjöllun Morgunblaðsins í síðasta mánuði kom fram að kostnaður við ytra mat mennta- og barnamálaráðuneytisins á grunnskólum hefur snarminnkað milli ára, var ríflega 17 milljónir árið 2021 en einungis 43 þúsund krónur í fyrra. Tregða og ótti borgarinnar við breytingar Arnar Ævarsson er sérfræðingur í ytra mati. Hann starfaði sem verkefnastjóri yfir ytra mati hjá Reykjavíkurborg frá 2019 til 2021. Hann segist hafa gert tilraun til að færa fræðilega þekkingu inn í framkvæmdina á ytra mati í borginni án árangurs. „Það gekk bara rosalega hægt,“ sagði Arnar við þáttastjórnendur Bítisins. Af hverju? „Einhver tregða, bæði við að taka inn þá fræðilegu þekkingu og breyta út frá þeim kúrs sem þau voru búin að ákveða að gera í samstarfi við Menntamálastofnun,“ segir Arnar og vísar til matsdeildar innan skóla- og frístundasviðs sem skipuleggur ytra mat. Hann segir vilja til að hlusta og breyta ekki fyrir hendi. „Oft og tíðum er flöskuhálsinn í kerfinu líka að það fólk sem á að fara að innleiða breytingar í kerfinu, af því að það er ekki að virka, er stundum það fólk sem hefur verið að koma þessum verkferlum á.“ Pólitík í menntamálum á Íslandi spili líka inn í, í fræðasamfélaginu og hjá sveitarfélögunum. „Við sjáum bara að tölur um skólastarf, þær eru skelfilegar. Þó við getum tínt til að börnum hér á Íslandi líði vel í að eiga samskipti og finna sig frjáls í því. Auðvitað er hægt að tína einhver kirsuber hér og þar,“ segir Arnar. Það ríki mikill ótti við að viðurkenna að skólastarf sé á rangri leið og ytra mat hafi ekki verið framkvæmt með réttum hætti. Hvorki innra né ytra mat Arnar bendir á að reglur um innra mat hafi verið sett í lög 2008, um að skólastjórnendur meti skólann innan frá. Örfáir skólar fylgi þeim reglum. „Ég held það séu svona tíu til tólf skólar, mögulega, sem gera það eitthvað í áttina að því sem á að gera,“ segir Arnar. En enginn almennilega? „Ég hef ekki séð það. Ég hef rýnt í þetta mikið til gagns. Það er eitthvað verið að færa til og blanda saman innra og ytra mati. Þetta er algjört fúsk.“ Telst til styrkleika ef skólastjóri hefur jákvætt viðhorf Hann segir sama vandamálið að finna í öllum skólum, með blæbrigðamun á milli. Innra matið, hryggjarstykkið í skólastarfi, sé alls staðar á núlli og það sé óþarfi að rýna í alla 174 skóla landsins til að átta sig á að það sé vandamálið. „Þetta er svo mikið metnaðarleysi. Ef þú myndir lesa einhverja svona „ytra mats“- skýrslu, hugsaðu þér hvað þarf að tína til. Það er talið til styrkleika að skólastjóri hafi jákvætt viðhorf til skólastarfsins.“ Arnar segir klárt mál að í rekstri skólanna sé hagur nemenda ekki hafður í fyrirrúmi heldur mun frekar hagur stjórnenda. „Mér líður stundum eins og skólar, og þá meina ég stjórnendur og fræðslustjórar og aðrir sem bera ábyrgð á þessu kerfi, eru í raun bara að reka þetta eins og hvert annað fyrirtæki. Þar sem þetta opnar á haustin og lokar á vorin og þau vona að þau lendi ekki í blöðunum yfir veturinn,“ segir Arnar. „Þetta er metnaðarleysi, þetta er algjör meðvirkni og þetta er ákveðin leið í feluleik. Kerfið er að fela það að við erum ekki að veita þeim börnum sem mæta í skóla þá þjónustu sem þau eiga að fá.“ Skóla- og menntamál Rekstur hins opinbera Sveitarstjórnarmál Bylgjan Bítið Grunnskólar Börn og uppeldi Mest lesið Biskup lætur Rúv heyra það vegna umræðunnar í gær Innlent „Halló kríp, ég er með slæmar fréttir fyrir þig“ Innlent Sótt að Snorra vegna framkomu hans og forneskjulegra skoðana Innlent „Þeir sem eru haldnir fordómum eiga ekki að koma nálægt opinberri stefnumótun“ Innlent Ástandið ólíðandi í Mjóddinni: „Hvernig upplifun er að mæta á svona salerni?“ Innlent „Ég er með meiri athygli í tímum og maður lærir miklu betur“ Innlent Þriggja mánaða bið eftir greftrun: „Þetta var óbærilegur yfirgangur“ Innlent Fordæmir Snorra harðlega og segir hann gamaldags Innlent Erfiður mánuður í vændum fyrir Repúblikana Erlent „Það logar allt í hinsegin samfélaginu“ Innlent Fleiri fréttir Vonbrigði að tillögu um símabann og samræmd próf hafi verið vísað frá Regnbogafánar víða við hún: Umræðan „grátbrosleg en samt grafalvarleg“ Þriggja mánaða bið eftir greftrun: „Þetta var óbærilegur yfirgangur“ „Borgarstjórn stendur með trans fólki og hinsegin samfélaginu öllu“ „Það logar allt í hinsegin samfélaginu“ Beið í marga mánuði eftir að jarða móður sína Komst upp úr sjónum af sjálfsdáðum Fækka eftirlitsaðilum verulega Baðlón fær ekki að setja upp ljósaskilti við hringveginn Biskup lætur Rúv heyra það vegna umræðunnar í gær Bein útsending: Kynna breytingar á eftirliti og mengunarvörnum „Ég er með meiri athygli í tímum og maður lærir miklu betur“ Ekki hægt að byggja endurbætur í Mjóddinni á frasapólitík Vilja samræmd próf og móttökudeildir fyrir innflytjendur Haustið komið og auknar líkur á grjóthruni, aurskriðum og aurflóðum „Þeir sem eru haldnir fordómum eiga ekki að koma nálægt opinberri stefnumótun“ „Ég treysti því að stjórnvöld vakni og hjálpi okkur“ Sótt að Snorra vegna framkomu hans og forneskjulegra skoðana Enn fleiri uppsagnir á Bakka og Dóra Björt segir Mjóddina rækilega á dagskrá Nýr matsferill „stórkostlegar fréttir“ að mati formanns Bæta lyftuhúsi við leikskólann og opna ekki fyrr en 2027 Ívar leiðir frekari uppbyggingu Húseigendafélagsins Börnum á bið eftir leikskólaplássi í Reykjavík fækkar milli ára Viðreisn dalar en annars lítil hreyfing á fylgi flokka Róbert sá þriðji til að aðstoða Heiðu á rúmu hálfu ári „Halló kríp, ég er með slæmar fréttir fyrir þig“ Eftirlýstur náðist á nöglunum Fordæmir Snorra harðlega og segir hann gamaldags Ástandið ólíðandi í Mjóddinni: „Hvernig upplifun er að mæta á svona salerni?“ Fagna breytingunum en hætta ekki að berjast Sjá meira
Í umfjöllun Morgunblaðsins í síðasta mánuði kom fram að kostnaður við ytra mat mennta- og barnamálaráðuneytisins á grunnskólum hefur snarminnkað milli ára, var ríflega 17 milljónir árið 2021 en einungis 43 þúsund krónur í fyrra. Tregða og ótti borgarinnar við breytingar Arnar Ævarsson er sérfræðingur í ytra mati. Hann starfaði sem verkefnastjóri yfir ytra mati hjá Reykjavíkurborg frá 2019 til 2021. Hann segist hafa gert tilraun til að færa fræðilega þekkingu inn í framkvæmdina á ytra mati í borginni án árangurs. „Það gekk bara rosalega hægt,“ sagði Arnar við þáttastjórnendur Bítisins. Af hverju? „Einhver tregða, bæði við að taka inn þá fræðilegu þekkingu og breyta út frá þeim kúrs sem þau voru búin að ákveða að gera í samstarfi við Menntamálastofnun,“ segir Arnar og vísar til matsdeildar innan skóla- og frístundasviðs sem skipuleggur ytra mat. Hann segir vilja til að hlusta og breyta ekki fyrir hendi. „Oft og tíðum er flöskuhálsinn í kerfinu líka að það fólk sem á að fara að innleiða breytingar í kerfinu, af því að það er ekki að virka, er stundum það fólk sem hefur verið að koma þessum verkferlum á.“ Pólitík í menntamálum á Íslandi spili líka inn í, í fræðasamfélaginu og hjá sveitarfélögunum. „Við sjáum bara að tölur um skólastarf, þær eru skelfilegar. Þó við getum tínt til að börnum hér á Íslandi líði vel í að eiga samskipti og finna sig frjáls í því. Auðvitað er hægt að tína einhver kirsuber hér og þar,“ segir Arnar. Það ríki mikill ótti við að viðurkenna að skólastarf sé á rangri leið og ytra mat hafi ekki verið framkvæmt með réttum hætti. Hvorki innra né ytra mat Arnar bendir á að reglur um innra mat hafi verið sett í lög 2008, um að skólastjórnendur meti skólann innan frá. Örfáir skólar fylgi þeim reglum. „Ég held það séu svona tíu til tólf skólar, mögulega, sem gera það eitthvað í áttina að því sem á að gera,“ segir Arnar. En enginn almennilega? „Ég hef ekki séð það. Ég hef rýnt í þetta mikið til gagns. Það er eitthvað verið að færa til og blanda saman innra og ytra mati. Þetta er algjört fúsk.“ Telst til styrkleika ef skólastjóri hefur jákvætt viðhorf Hann segir sama vandamálið að finna í öllum skólum, með blæbrigðamun á milli. Innra matið, hryggjarstykkið í skólastarfi, sé alls staðar á núlli og það sé óþarfi að rýna í alla 174 skóla landsins til að átta sig á að það sé vandamálið. „Þetta er svo mikið metnaðarleysi. Ef þú myndir lesa einhverja svona „ytra mats“- skýrslu, hugsaðu þér hvað þarf að tína til. Það er talið til styrkleika að skólastjóri hafi jákvætt viðhorf til skólastarfsins.“ Arnar segir klárt mál að í rekstri skólanna sé hagur nemenda ekki hafður í fyrirrúmi heldur mun frekar hagur stjórnenda. „Mér líður stundum eins og skólar, og þá meina ég stjórnendur og fræðslustjórar og aðrir sem bera ábyrgð á þessu kerfi, eru í raun bara að reka þetta eins og hvert annað fyrirtæki. Þar sem þetta opnar á haustin og lokar á vorin og þau vona að þau lendi ekki í blöðunum yfir veturinn,“ segir Arnar. „Þetta er metnaðarleysi, þetta er algjör meðvirkni og þetta er ákveðin leið í feluleik. Kerfið er að fela það að við erum ekki að veita þeim börnum sem mæta í skóla þá þjónustu sem þau eiga að fá.“
Skóla- og menntamál Rekstur hins opinbera Sveitarstjórnarmál Bylgjan Bítið Grunnskólar Börn og uppeldi Mest lesið Biskup lætur Rúv heyra það vegna umræðunnar í gær Innlent „Halló kríp, ég er með slæmar fréttir fyrir þig“ Innlent Sótt að Snorra vegna framkomu hans og forneskjulegra skoðana Innlent „Þeir sem eru haldnir fordómum eiga ekki að koma nálægt opinberri stefnumótun“ Innlent Ástandið ólíðandi í Mjóddinni: „Hvernig upplifun er að mæta á svona salerni?“ Innlent „Ég er með meiri athygli í tímum og maður lærir miklu betur“ Innlent Þriggja mánaða bið eftir greftrun: „Þetta var óbærilegur yfirgangur“ Innlent Fordæmir Snorra harðlega og segir hann gamaldags Innlent Erfiður mánuður í vændum fyrir Repúblikana Erlent „Það logar allt í hinsegin samfélaginu“ Innlent Fleiri fréttir Vonbrigði að tillögu um símabann og samræmd próf hafi verið vísað frá Regnbogafánar víða við hún: Umræðan „grátbrosleg en samt grafalvarleg“ Þriggja mánaða bið eftir greftrun: „Þetta var óbærilegur yfirgangur“ „Borgarstjórn stendur með trans fólki og hinsegin samfélaginu öllu“ „Það logar allt í hinsegin samfélaginu“ Beið í marga mánuði eftir að jarða móður sína Komst upp úr sjónum af sjálfsdáðum Fækka eftirlitsaðilum verulega Baðlón fær ekki að setja upp ljósaskilti við hringveginn Biskup lætur Rúv heyra það vegna umræðunnar í gær Bein útsending: Kynna breytingar á eftirliti og mengunarvörnum „Ég er með meiri athygli í tímum og maður lærir miklu betur“ Ekki hægt að byggja endurbætur í Mjóddinni á frasapólitík Vilja samræmd próf og móttökudeildir fyrir innflytjendur Haustið komið og auknar líkur á grjóthruni, aurskriðum og aurflóðum „Þeir sem eru haldnir fordómum eiga ekki að koma nálægt opinberri stefnumótun“ „Ég treysti því að stjórnvöld vakni og hjálpi okkur“ Sótt að Snorra vegna framkomu hans og forneskjulegra skoðana Enn fleiri uppsagnir á Bakka og Dóra Björt segir Mjóddina rækilega á dagskrá Nýr matsferill „stórkostlegar fréttir“ að mati formanns Bæta lyftuhúsi við leikskólann og opna ekki fyrr en 2027 Ívar leiðir frekari uppbyggingu Húseigendafélagsins Börnum á bið eftir leikskólaplássi í Reykjavík fækkar milli ára Viðreisn dalar en annars lítil hreyfing á fylgi flokka Róbert sá þriðji til að aðstoða Heiðu á rúmu hálfu ári „Halló kríp, ég er með slæmar fréttir fyrir þig“ Eftirlýstur náðist á nöglunum Fordæmir Snorra harðlega og segir hann gamaldags Ástandið ólíðandi í Mjóddinni: „Hvernig upplifun er að mæta á svona salerni?“ Fagna breytingunum en hætta ekki að berjast Sjá meira