Vonarglætan í Úkraínu Guðsteinn Bjarnason skrifar 14. febrúar 2015 15:00 Aðskilnaðarsinnar á skriðdreka í Luhansk-héraði í október síðastliðnum. Að nokkru leyti stendur Vladímír Pútín Rússlandsforseti uppi sem sigurvegari eftir friðarsamningana um Úkraínu, sem gerðir voru á nærri sextán klukkustunda löngum næturfundi í Minsk í Hvíta-Rússlandi nú í vikunni. Að minnsta kosti ef framvinda mála verður nokkurn veginn í samræmi við það sem samþykkt var á fundinum. Hann virðist hafa náð fram flestum helstu kröfum sínum og sneri heim til Rússlands sem friðarhöfðingi hinn mesti. Þannig fá uppreisnarmenn í austurhluta landsins, sem Rússar hafa stutt leynt og ljóst, vilyrði um stjórnarskrárbreytingar sem eiga að tryggja austurhéruðunum Donetsk og Luhansk aukna sjálfstjórn, þótt ekki sé skilgreint nánar hve langt eigi að ganga í þeim efnum. Þetta hefur frá upphafi verið ein helsta krafa Vladímírs Pútín Rússlandsforseta fyrir hönd uppreisnarmannanna. Enn á þó eftir að útfæra þessar stjórnarskrárbreytingar, en að minnsta kosti hefur stjórnin í Kænugarði fengist til þess að ræða þennan möguleika í fullri alvöru. Þá fær Pútín loforð um að eitt helsta áhyggjuefni hans í Úkraínudeilunni verði rætt, en það er samstarfssamningur Úkraínustjórnar við Evrópusambandið, sami samningur og upphaflega varð til þess að ólgan í Úkraínu hófst þegar Janúkovítsj, þáverandi forseti, ákvað skyndilega að fresta því að undirrita þennan samning.Það sem ætlast er til af Pútín Á móti hefur Pútín reyndar þurft að gefa eftir kröfur um að stjórnin í Kænugarði fari frá völdum. Hann hefur frá upphafi litið á hana sem ólöglega byltingarstjórn öfgamanna sem rússneskumælandi íbúum austurhluta Úkraínu stafi beinlínis hætta af. Verði stjórnarskrárbreytingarnar uppreisnarmönnunum þóknanlegar ætti það áhyggjuefni þó í sjálfu sér að vera úr sögunni. Pútín hefur auk þess lofað að beita áhrifum sínum og sjá til þess að uppreisnarmennirnir haldi vopnahléð. Hann þarf svo einnig að sjá til þess að rússneskir hermenn og aðrir Rússar, sem farið hafa yfir landamærin til að berjast með uppreisnarmönnum, haldi aftur til síns heima. Evrópusambandið hótar því svo að frekari refsiaðgerðir gegn Rússlandi verði að veruleika, takist ekki að koma þessu friðarsamkomulagi í framkvæmd. Á hinn bóginn hafa Evrópusambandið og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn heitið því að hjálpa Úkraínubúum við uppbyggingu efnahagslífsins eftir þetta langvarandi stríð í austurhlutanum.Brotthættur friður Spurningin snýst svo um framhaldið, bæði hvort uppreisnarmenn sætta sig við að gefa eftir vopnavöld sín í austurhéruðunum og einnig hvort Úkraínustjórn sættir sig við að koma raunverulega til móts við uppreisnarmenn hvað varðar stjórnarskrárbreytingarnar. Verði viðleitni beggja aðila bara til málamynda, eins og til þessa, má búast við því að allt fari fljótlega úr böndunum eina ferðina enn. Og jafnvel þótt niðurstaðan verði ásættanleg fyrir báða, þá líður væntanlega langur tími þangað til menn jafna sig á tíu mánaða harðvítugri borgarastyrjöld sem hefur kostað meira en fimm þúsund manns lífið.Klofin þjóð Úkraína hefur í reynd verið klofin þjóð um langa hríð. Þótt úkraínska og rússneska séu náskyld tungumál, þá eiga rússneskumælandi íbúar austurhlutans stundum erfitt með að skilja úkraínskuna sem íbúar vesturhlutans tala. Og þótt skólakerfið hafi áratugum saman séð til þess að íbúar vesturhlutans kunni nánast allir rússnesku mjög vel, þá vilja þeir almennt ekki gefa úkraínskuna upp á bátinn. Þvert á móti þá vilja þeir snúa við þeirri áratugalöngu valdastöðu tungumálanna, sem á rætur að rekja til Sovétríkjanna og tryggði rússneskunni jafnan ótvíræða yfirburði sem mikilvægara tungumál en úkraínska. Þessa viðleitni vesturhlutans upplifa íbúar austurhlutans hins vegar sem yfirgang og vilja ekkert endilega þurfa að leggja á sig að læra úkraínsku, hvað þá meira. Rússum hefur því orðið tíðrætt um ofríki úkraínskra þjóðernissinna gagnvart rússneskumælandi íbúum austurhlutans. Því til stuðnings hafa Rússar óspart bent á að stjórnmálaflokkar með augljósar rætur í nýnasisma eigi nú aðild að stjórninni í Kænugarði. Sú stjórn hafi tekið völdin á síðasta ári eftir að hafa hrakið úr embætti lýðræðislega kjörinn forseta, sem fæddur er í austurhéruðunum. Fréttaskýringar Mest lesið Segir ljóst að Víðir hafi brotið stjórnsýslulög: „Það er verið að kaupa sér vinsældir“ Innlent Ætlar að gera allt í sínu valdi til að tryggja rekstur Kaffistofunnar Innlent Loka kaffiskúrnum umtalaða við Leifsstöð Innlent Öryggismál að eiga reiðufé heima fyrir „ef í harðbakkann slær“ Innlent Ríkið keypti nýjan sendiherrabústað á 750 milljónir Innlent Inga endurvekur 25 metra regluna Innlent Stöðvaði miðasölu um leið og hann áttaði sig á stöðu mála Innlent „Auðvitað bregður fólki“ Innlent Heimurinn undrist villimennsku Íslendinga Innlent „Ég vil fá að ráða hvar ég slátra og hverja ég er í viðskiptum við“ Innlent Fleiri fréttir Telja rúmensk glæpagengi smygla matarsendlum inn í Ósló Birtir þrisvar sinnum fleiri færslur en áður Svíar leigja fangelsispláss í Eistlandi Reyndi að bragðbæta baneitruðu máltíðina Musk hraunar yfir „stórt og fallegt“ frumvarp Trumps Rýming í Köln vegna þriggja sprengja frá seinni heimsstyrjöldinni Aftur hafin leit að Madeleine McCann Andstæðingi forsetans brottrekna spáð sigri í forsetakosningum Brúnni milli Rússlands og Krímskaga lokað eftir sprengingar Forsætisráðherra Hollands segir af sér Fjórir ákærðir í tengslum við morðið á C.Gambino Mun þingið fara fram hjá Trump? Víðir segist hafa tekið sjálfstæða ákvörðun í máli Oscars Yfirmaður FEMA sagðist ekki vita af tilvist fellibyljatímabila Leggur fram vantrauststillögu á eigin ríkisstjórn Parks & Rec leikari skotinn af nágranna sínum Frakklandsforseti heimsækir Grænland Wilders slítur ríkisstjórnarsamstarfinu Með sömu óásættanlegu kröfurnar Saka Ísraelsher aftur um að hafa skotið á hóp sem beið eftir hjálpargögnum Skipulagði árásina í Colorado í heilt ár Skyndikosningar framundan í Suður-Kóreu Engin tímamótaskref tekin á fundi Rússa og Úkraínumanna Nýkjörinn forseti Póllands: Trúrækinn sagnfræðingur og fyrrverandi hnefaleikakappi Sérfræðingar ESB gagnrýna áform þess um að útvatna loftslagsmarkmið Niðurstaðan setji áform ríkisstjórnarinnar í uppnám Skjöl staðfesta að Tice var í haldi Assad-liða Vilja ganga á milli bols og höfuðs á geimrannsóknum í Bandaríkjunum Vill sameina þjóðina um hernaðaruppbyggingu Koma aftur saman eftir sögulegar árásir í Rússlandi Sjá meira
Að nokkru leyti stendur Vladímír Pútín Rússlandsforseti uppi sem sigurvegari eftir friðarsamningana um Úkraínu, sem gerðir voru á nærri sextán klukkustunda löngum næturfundi í Minsk í Hvíta-Rússlandi nú í vikunni. Að minnsta kosti ef framvinda mála verður nokkurn veginn í samræmi við það sem samþykkt var á fundinum. Hann virðist hafa náð fram flestum helstu kröfum sínum og sneri heim til Rússlands sem friðarhöfðingi hinn mesti. Þannig fá uppreisnarmenn í austurhluta landsins, sem Rússar hafa stutt leynt og ljóst, vilyrði um stjórnarskrárbreytingar sem eiga að tryggja austurhéruðunum Donetsk og Luhansk aukna sjálfstjórn, þótt ekki sé skilgreint nánar hve langt eigi að ganga í þeim efnum. Þetta hefur frá upphafi verið ein helsta krafa Vladímírs Pútín Rússlandsforseta fyrir hönd uppreisnarmannanna. Enn á þó eftir að útfæra þessar stjórnarskrárbreytingar, en að minnsta kosti hefur stjórnin í Kænugarði fengist til þess að ræða þennan möguleika í fullri alvöru. Þá fær Pútín loforð um að eitt helsta áhyggjuefni hans í Úkraínudeilunni verði rætt, en það er samstarfssamningur Úkraínustjórnar við Evrópusambandið, sami samningur og upphaflega varð til þess að ólgan í Úkraínu hófst þegar Janúkovítsj, þáverandi forseti, ákvað skyndilega að fresta því að undirrita þennan samning.Það sem ætlast er til af Pútín Á móti hefur Pútín reyndar þurft að gefa eftir kröfur um að stjórnin í Kænugarði fari frá völdum. Hann hefur frá upphafi litið á hana sem ólöglega byltingarstjórn öfgamanna sem rússneskumælandi íbúum austurhluta Úkraínu stafi beinlínis hætta af. Verði stjórnarskrárbreytingarnar uppreisnarmönnunum þóknanlegar ætti það áhyggjuefni þó í sjálfu sér að vera úr sögunni. Pútín hefur auk þess lofað að beita áhrifum sínum og sjá til þess að uppreisnarmennirnir haldi vopnahléð. Hann þarf svo einnig að sjá til þess að rússneskir hermenn og aðrir Rússar, sem farið hafa yfir landamærin til að berjast með uppreisnarmönnum, haldi aftur til síns heima. Evrópusambandið hótar því svo að frekari refsiaðgerðir gegn Rússlandi verði að veruleika, takist ekki að koma þessu friðarsamkomulagi í framkvæmd. Á hinn bóginn hafa Evrópusambandið og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn heitið því að hjálpa Úkraínubúum við uppbyggingu efnahagslífsins eftir þetta langvarandi stríð í austurhlutanum.Brotthættur friður Spurningin snýst svo um framhaldið, bæði hvort uppreisnarmenn sætta sig við að gefa eftir vopnavöld sín í austurhéruðunum og einnig hvort Úkraínustjórn sættir sig við að koma raunverulega til móts við uppreisnarmenn hvað varðar stjórnarskrárbreytingarnar. Verði viðleitni beggja aðila bara til málamynda, eins og til þessa, má búast við því að allt fari fljótlega úr böndunum eina ferðina enn. Og jafnvel þótt niðurstaðan verði ásættanleg fyrir báða, þá líður væntanlega langur tími þangað til menn jafna sig á tíu mánaða harðvítugri borgarastyrjöld sem hefur kostað meira en fimm þúsund manns lífið.Klofin þjóð Úkraína hefur í reynd verið klofin þjóð um langa hríð. Þótt úkraínska og rússneska séu náskyld tungumál, þá eiga rússneskumælandi íbúar austurhlutans stundum erfitt með að skilja úkraínskuna sem íbúar vesturhlutans tala. Og þótt skólakerfið hafi áratugum saman séð til þess að íbúar vesturhlutans kunni nánast allir rússnesku mjög vel, þá vilja þeir almennt ekki gefa úkraínskuna upp á bátinn. Þvert á móti þá vilja þeir snúa við þeirri áratugalöngu valdastöðu tungumálanna, sem á rætur að rekja til Sovétríkjanna og tryggði rússneskunni jafnan ótvíræða yfirburði sem mikilvægara tungumál en úkraínska. Þessa viðleitni vesturhlutans upplifa íbúar austurhlutans hins vegar sem yfirgang og vilja ekkert endilega þurfa að leggja á sig að læra úkraínsku, hvað þá meira. Rússum hefur því orðið tíðrætt um ofríki úkraínskra þjóðernissinna gagnvart rússneskumælandi íbúum austurhlutans. Því til stuðnings hafa Rússar óspart bent á að stjórnmálaflokkar með augljósar rætur í nýnasisma eigi nú aðild að stjórninni í Kænugarði. Sú stjórn hafi tekið völdin á síðasta ári eftir að hafa hrakið úr embætti lýðræðislega kjörinn forseta, sem fæddur er í austurhéruðunum.
Fréttaskýringar Mest lesið Segir ljóst að Víðir hafi brotið stjórnsýslulög: „Það er verið að kaupa sér vinsældir“ Innlent Ætlar að gera allt í sínu valdi til að tryggja rekstur Kaffistofunnar Innlent Loka kaffiskúrnum umtalaða við Leifsstöð Innlent Öryggismál að eiga reiðufé heima fyrir „ef í harðbakkann slær“ Innlent Ríkið keypti nýjan sendiherrabústað á 750 milljónir Innlent Inga endurvekur 25 metra regluna Innlent Stöðvaði miðasölu um leið og hann áttaði sig á stöðu mála Innlent „Auðvitað bregður fólki“ Innlent Heimurinn undrist villimennsku Íslendinga Innlent „Ég vil fá að ráða hvar ég slátra og hverja ég er í viðskiptum við“ Innlent Fleiri fréttir Telja rúmensk glæpagengi smygla matarsendlum inn í Ósló Birtir þrisvar sinnum fleiri færslur en áður Svíar leigja fangelsispláss í Eistlandi Reyndi að bragðbæta baneitruðu máltíðina Musk hraunar yfir „stórt og fallegt“ frumvarp Trumps Rýming í Köln vegna þriggja sprengja frá seinni heimsstyrjöldinni Aftur hafin leit að Madeleine McCann Andstæðingi forsetans brottrekna spáð sigri í forsetakosningum Brúnni milli Rússlands og Krímskaga lokað eftir sprengingar Forsætisráðherra Hollands segir af sér Fjórir ákærðir í tengslum við morðið á C.Gambino Mun þingið fara fram hjá Trump? Víðir segist hafa tekið sjálfstæða ákvörðun í máli Oscars Yfirmaður FEMA sagðist ekki vita af tilvist fellibyljatímabila Leggur fram vantrauststillögu á eigin ríkisstjórn Parks & Rec leikari skotinn af nágranna sínum Frakklandsforseti heimsækir Grænland Wilders slítur ríkisstjórnarsamstarfinu Með sömu óásættanlegu kröfurnar Saka Ísraelsher aftur um að hafa skotið á hóp sem beið eftir hjálpargögnum Skipulagði árásina í Colorado í heilt ár Skyndikosningar framundan í Suður-Kóreu Engin tímamótaskref tekin á fundi Rússa og Úkraínumanna Nýkjörinn forseti Póllands: Trúrækinn sagnfræðingur og fyrrverandi hnefaleikakappi Sérfræðingar ESB gagnrýna áform þess um að útvatna loftslagsmarkmið Niðurstaðan setji áform ríkisstjórnarinnar í uppnám Skjöl staðfesta að Tice var í haldi Assad-liða Vilja ganga á milli bols og höfuðs á geimrannsóknum í Bandaríkjunum Vill sameina þjóðina um hernaðaruppbyggingu Koma aftur saman eftir sögulegar árásir í Rússlandi Sjá meira