Framlag vísindamanna til samfélagsins á tímum COVID-19-heimsfaraldurs Verena Schnurbus skrifar 5. september 2020 09:00 Vísindamenn af öllum fimm fræðasviðum Háskóla Íslands vinna nú að yfir 40 rannsóknarverkefnum sem snerta COVID-19-heimsfaraldurinn og áhrif hans hér á landi og víðar. Farsóttin og afleiðingar hennar tengjast ekki eingöngu viðfangsefnum í heilbrigðisvísindum heldur öll fræðasvið með beinum eða óbeinum hætti. Rannsóknirnar eru mjög fjölbreyttar og snúa m.a. að jafnrétti kynja í faraldrinum, stjórnarháttum í áfallastjórnun, heimspekilegum áskorunum, menntun og uppeldi, fjölmiðlaumræðu og upplýsingargjöf, hagfræðilegum ákvörðunum og mörgu fleiru. Með rannsóknum tengdum COVID-19 leitast starfsfólk Háskóla Íslands við að svara áleitnum spurningum um faraldurinn og nýtir til þess þá sérfræðiþekkingu sem til staðar er innan skólans. Þessari þekkingu er síðan miðlað til samfélagsins. Listi yfir öll COVID-19-verkefni sem starfsfólk skólans vinnur að er nú aðgengilegur á sérstakri síðu á vef skólans. Rannsóknir unnar í nánu samstarf við stofnanir og samfélag Hluta af þessum verkefnum má rekja til beiðna hins opinbera og má þar sérstaklega nefna Landspítala og Embætti landlæknis. Flest verkefnin eru þó að frumkvæði vísindamannanna sjálfra. Þeir óvissutímar sem nú eru uppi hafa skapað þeim einstakt tækifæri til rannsókna en um leið möguleika á að varpa nýju ljósi á ýmsa hluta samfélagsins, svo sem stöðu jaðarhópa eða ójafnvægi í samfélaginu. Í flestum tilfellum eru rannsóknirnar ekki sérstaklega fjármagnaðar heldur liggur kostnaðurinn í fleiri vinnustundum vísindamanna og starfsfólks. Þrátt fyrir skort á fjármagni hefur engu að síður verið ráðist í að þróa verkefni, finna lausnir og ekki síst að rannsaka þetta sérstaka fyrirbæri sem faraldurinn er og um leið safna gögnum sem nýst geta til framtíðar. Vísindamannahópurinn á það enn fremur sameiginlegt að hafa verið tilbúinn að takast á við nýjar áskoranir, aðlaga sig hratt að breyttum forsendum og nýta þá þekkingu, tæki og tól sem til staðar eru til þess að styðja sérstaka hópa í samfélaginu en ekki síður stjórnvöld, heilbrigðisþjónustu og samfélagið í heild. Meðal verkefna sem nefna má eru gerð tvenns konar spálíkana. Annars vegar var um að ræða líkan sem spáði fyrir um flæði kórónuveirusmitaðra í umsjón Landspítalans en það hjálpaði stjórnendum spítalans að skipuleggja vinnu starfsfólks og nýtingu sjúkrarúma. Hins vegar hafa vísindamenn þróað spálíkan sem fjallað hefur verið mikið um í fjölmiðlum og snýr að þróun faraldursins hér á landi. Líkanið hefur bæði nýst í fyrstu og annarri bylgju faraldursins, m.a til þess að taka ákvarðanir um takmarkanir og samkomubönn í samfélaginu. Lögð var áhersla á að spálíkanið yrði vel kynnt og með þeim fyrirvörum sem það hefur. Áhrif urðu strax sýnileg þar sem það hjálpaði almenningi að skilja eðli faraldursins og um leið studdi það við þá samstöðu sem náðist í þjóðfélaginu um aðgerðir. Rannsóknir vísindamanna veita einnig innsýn inn í orðræðu á tímum neyðarástands. Verkefnið Glundroði einkenndi svefn, mataræði og atferli barnanna: Kynjuð orðræða um fjölskyldulíf á tímum heimsfaraldurs varpar ljósi á umræðu um jafnrétti og jafna þátttöku í heimilishaldi og uppeldi á þessum óvenjulegu tímum. Í verkefninu er afhjúpað með hvaða hætti fólk talar um fjölskyldulíf og álag sem skapast vegna skerts skólastarfs og þeirra árekstra sem verða í tengslum við umönnun barna og atvinnuþátttöku. Talin þörf á að unnið sé með markvissari hætti að jafnari verkaskiptingu inni á heimilum einnig er talið mikilvægt að samfélagið horfist í augu við það hvaða kröfur eru gerðar til foreldra og hvaða áhrif það geti haft á lífsgæði fjölskyldna og kynjajafnrétti. Gríðarmiklum gögnum safnað sem nýtast til framtíðar Vísindamenn hafa enn fremur safnað gríðarmiklum gögnum um heimsfaraldurinn fyrir framtíðina á mjög stuttum tíma. Má þar nefna gögn sem aflað hefur verið með könnunum á vegum Félagsvísindastofnunar og snúa að þátttöku almennings í sóttvarnaaðgerðum vegna COVID-19-faraldursins. Þær er hægt að nota til þess að meta árangur aðgerða, skoða hvernig samfélagið fer í gegnum slíkt áfall og hvernig traust gagnvart aðgerðum stjórnvalda þróast. Auk þess er hægt að nota upplýsingarnar í stefnumótun og áfallastjórnun á vegum Almannavarna og stjórnvalda. Á Hugvísindasviði vinna vísindamenn og nemendur í heimspeki að verkefni sem nefnist Heimspekilegar áskoranir á farsóttartímum. Þar er fengist við spurningar sem ekki hafa farið hátt í umræðunni, svo sem um verklagsreglur um forgang á Landspítalanum, samstarf einkaaðila og stjórnvalda í baráttu við veiruna og átök um mikilvæg bjargráð eins og öndunarvélar eða bóluefni. Þá er einnig unnið að ýmsum þverfræðilegum verkefnum, þar á meðal verkefninu Við erum öll Almannavarnir! Í því kanna vísindamenn frá mismunandi fræðasviðum hvernig upplýsingamiðlun til almennings eflir seiglu samfélaga sem hafa lent í áföllum. Öll þessi verkefni sýna að það skiptir Háskólann og vísindamenn hans miklu máli að rannsóknir hafi samfélagsleg áhrif, hvort sem það birtist í breyttri nálgun í samfélaginu í heild, efnahagslífi, menntun eða menningu, opinberri stefnumótun eða þjónustu, bættri tækni, betri heilsu og umhverfi eða bættum lífsgæðum. Samfélagslegu áhrifin felast ekki síður í því að auka aðgengi að rannsóknum, aðferðum, tækjum og niðurstöðum og með virkri þátttöku fræðimanna í samfélagslegri umræðu þar sem þeir varpa ljósi á flókna anga faraldursins með sérþekkingu sína að vopni. Höfundur er doktorsnemi og verkefnistjóri við Vísinda-og nýsköpunarsvið Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Kjöt og krabbamein Hulda María Einarsdóttir,Jórunn Atladóttir,Sigurdís Haraldsdóttir Skoðun Stóra klúður Íslands í raforkumálum Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun Við erum ekki Rússland Sigmar Guðmundsson Skoðun Björn veit að þekking þrífst í samfélagi, ekki í einangrun Magnea Rut Gunnarsdóttir Skoðun Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Jarðhiti jafnar leikinn Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Silja Bára - öflugur málsvari sjálfbærni og loftslagsmála Íris Lind Sæmundsdóttir Skoðun Evrópusambandið og upplýsingalæsi Ægir Örn Arnarson Skoðun Rektorskjör HÍ Soffía Auður Birgisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Smánin tilheyrir geranda en of oft klínt á þolanda Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Jarðhiti jafnar leikinn Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Skipbrot Reykjavíkurborgar Davíð J. Arngrímsson skrifar Skoðun Stóra klúður Íslands í raforkumálum Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Hvað geta ungmenni gert fyrir jörðina? Matthildur Þóra Skúladóttir,Guðmundur Ingi Valgeirsson skrifar Skoðun Fjarkönnun og sjálfstæði þjóðar Karl Arnar Arnarson skrifar Skoðun Virðisaukaskattur og sveitarfélög – ekki er allt sem sýnist Helgi Már Jósepsson,Tina Paic skrifar Skoðun Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Kjöt og krabbamein Hulda María Einarsdóttir,Jórunn Atladóttir,Sigurdís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Rektorskjör HÍ Soffía Auður Birgisdóttir skrifar Skoðun Hagsmunir háskólanema í rektorskjöri Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Evrópusambandið og upplýsingalæsi Ægir Örn Arnarson skrifar Skoðun Björn veit að þekking þrífst í samfélagi, ekki í einangrun Magnea Rut Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára - öflugur málsvari sjálfbærni og loftslagsmála Íris Lind Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju veljum við Silju Báru? Auður Birna Stefánsdóttir,Pia Hansson skrifar Skoðun Við erum ekki Rússland Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er ný ESB-langavitleysa íslenzkrar ríkisstjórnar í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Samskipti: Lykillinn að vellíðan og árangri í vinnuumhverfi Ásta Guðrún Guðbrandsdóttir skrifar Skoðun Ríkisábyrgð á 1.490 milljarða króna? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Davíð og Golíat, hugrekki og berskjöldun Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver reif kjaft við hvern? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélag á tímamótum - Silja Bára sem næsti rektor HÍ Berglind Rós Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kjósum opnara grunnnám Toby Erik Wikström skrifar Skoðun Magnús Karl er hæfastur rektorsframbjóðenda Ástráður Eysteinsson skrifar Skoðun Betri starfsaðstæður og skilvirkari háskóli Silja Bára Ómarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna styð ég Magnús Karl í kjöri til rektors Háskóla Íslands? Ingileif Jónsdóttir skrifar Skoðun Allt fyrir samansúrrað pólitískt og peningalegt vald? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Vopnakaup íslenska ráðamanna Friðrik Erlingsson skrifar Sjá meira
Vísindamenn af öllum fimm fræðasviðum Háskóla Íslands vinna nú að yfir 40 rannsóknarverkefnum sem snerta COVID-19-heimsfaraldurinn og áhrif hans hér á landi og víðar. Farsóttin og afleiðingar hennar tengjast ekki eingöngu viðfangsefnum í heilbrigðisvísindum heldur öll fræðasvið með beinum eða óbeinum hætti. Rannsóknirnar eru mjög fjölbreyttar og snúa m.a. að jafnrétti kynja í faraldrinum, stjórnarháttum í áfallastjórnun, heimspekilegum áskorunum, menntun og uppeldi, fjölmiðlaumræðu og upplýsingargjöf, hagfræðilegum ákvörðunum og mörgu fleiru. Með rannsóknum tengdum COVID-19 leitast starfsfólk Háskóla Íslands við að svara áleitnum spurningum um faraldurinn og nýtir til þess þá sérfræðiþekkingu sem til staðar er innan skólans. Þessari þekkingu er síðan miðlað til samfélagsins. Listi yfir öll COVID-19-verkefni sem starfsfólk skólans vinnur að er nú aðgengilegur á sérstakri síðu á vef skólans. Rannsóknir unnar í nánu samstarf við stofnanir og samfélag Hluta af þessum verkefnum má rekja til beiðna hins opinbera og má þar sérstaklega nefna Landspítala og Embætti landlæknis. Flest verkefnin eru þó að frumkvæði vísindamannanna sjálfra. Þeir óvissutímar sem nú eru uppi hafa skapað þeim einstakt tækifæri til rannsókna en um leið möguleika á að varpa nýju ljósi á ýmsa hluta samfélagsins, svo sem stöðu jaðarhópa eða ójafnvægi í samfélaginu. Í flestum tilfellum eru rannsóknirnar ekki sérstaklega fjármagnaðar heldur liggur kostnaðurinn í fleiri vinnustundum vísindamanna og starfsfólks. Þrátt fyrir skort á fjármagni hefur engu að síður verið ráðist í að þróa verkefni, finna lausnir og ekki síst að rannsaka þetta sérstaka fyrirbæri sem faraldurinn er og um leið safna gögnum sem nýst geta til framtíðar. Vísindamannahópurinn á það enn fremur sameiginlegt að hafa verið tilbúinn að takast á við nýjar áskoranir, aðlaga sig hratt að breyttum forsendum og nýta þá þekkingu, tæki og tól sem til staðar eru til þess að styðja sérstaka hópa í samfélaginu en ekki síður stjórnvöld, heilbrigðisþjónustu og samfélagið í heild. Meðal verkefna sem nefna má eru gerð tvenns konar spálíkana. Annars vegar var um að ræða líkan sem spáði fyrir um flæði kórónuveirusmitaðra í umsjón Landspítalans en það hjálpaði stjórnendum spítalans að skipuleggja vinnu starfsfólks og nýtingu sjúkrarúma. Hins vegar hafa vísindamenn þróað spálíkan sem fjallað hefur verið mikið um í fjölmiðlum og snýr að þróun faraldursins hér á landi. Líkanið hefur bæði nýst í fyrstu og annarri bylgju faraldursins, m.a til þess að taka ákvarðanir um takmarkanir og samkomubönn í samfélaginu. Lögð var áhersla á að spálíkanið yrði vel kynnt og með þeim fyrirvörum sem það hefur. Áhrif urðu strax sýnileg þar sem það hjálpaði almenningi að skilja eðli faraldursins og um leið studdi það við þá samstöðu sem náðist í þjóðfélaginu um aðgerðir. Rannsóknir vísindamanna veita einnig innsýn inn í orðræðu á tímum neyðarástands. Verkefnið Glundroði einkenndi svefn, mataræði og atferli barnanna: Kynjuð orðræða um fjölskyldulíf á tímum heimsfaraldurs varpar ljósi á umræðu um jafnrétti og jafna þátttöku í heimilishaldi og uppeldi á þessum óvenjulegu tímum. Í verkefninu er afhjúpað með hvaða hætti fólk talar um fjölskyldulíf og álag sem skapast vegna skerts skólastarfs og þeirra árekstra sem verða í tengslum við umönnun barna og atvinnuþátttöku. Talin þörf á að unnið sé með markvissari hætti að jafnari verkaskiptingu inni á heimilum einnig er talið mikilvægt að samfélagið horfist í augu við það hvaða kröfur eru gerðar til foreldra og hvaða áhrif það geti haft á lífsgæði fjölskyldna og kynjajafnrétti. Gríðarmiklum gögnum safnað sem nýtast til framtíðar Vísindamenn hafa enn fremur safnað gríðarmiklum gögnum um heimsfaraldurinn fyrir framtíðina á mjög stuttum tíma. Má þar nefna gögn sem aflað hefur verið með könnunum á vegum Félagsvísindastofnunar og snúa að þátttöku almennings í sóttvarnaaðgerðum vegna COVID-19-faraldursins. Þær er hægt að nota til þess að meta árangur aðgerða, skoða hvernig samfélagið fer í gegnum slíkt áfall og hvernig traust gagnvart aðgerðum stjórnvalda þróast. Auk þess er hægt að nota upplýsingarnar í stefnumótun og áfallastjórnun á vegum Almannavarna og stjórnvalda. Á Hugvísindasviði vinna vísindamenn og nemendur í heimspeki að verkefni sem nefnist Heimspekilegar áskoranir á farsóttartímum. Þar er fengist við spurningar sem ekki hafa farið hátt í umræðunni, svo sem um verklagsreglur um forgang á Landspítalanum, samstarf einkaaðila og stjórnvalda í baráttu við veiruna og átök um mikilvæg bjargráð eins og öndunarvélar eða bóluefni. Þá er einnig unnið að ýmsum þverfræðilegum verkefnum, þar á meðal verkefninu Við erum öll Almannavarnir! Í því kanna vísindamenn frá mismunandi fræðasviðum hvernig upplýsingamiðlun til almennings eflir seiglu samfélaga sem hafa lent í áföllum. Öll þessi verkefni sýna að það skiptir Háskólann og vísindamenn hans miklu máli að rannsóknir hafi samfélagsleg áhrif, hvort sem það birtist í breyttri nálgun í samfélaginu í heild, efnahagslífi, menntun eða menningu, opinberri stefnumótun eða þjónustu, bættri tækni, betri heilsu og umhverfi eða bættum lífsgæðum. Samfélagslegu áhrifin felast ekki síður í því að auka aðgengi að rannsóknum, aðferðum, tækjum og niðurstöðum og með virkri þátttöku fræðimanna í samfélagslegri umræðu þar sem þeir varpa ljósi á flókna anga faraldursins með sérþekkingu sína að vopni. Höfundur er doktorsnemi og verkefnistjóri við Vísinda-og nýsköpunarsvið Háskóla Íslands.
Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun
Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun
Skoðun Hvað geta ungmenni gert fyrir jörðina? Matthildur Þóra Skúladóttir,Guðmundur Ingi Valgeirsson skrifar
Skoðun Virðisaukaskattur og sveitarfélög – ekki er allt sem sýnist Helgi Már Jósepsson,Tina Paic skrifar
Skoðun Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar
Skoðun Björn veit að þekking þrífst í samfélagi, ekki í einangrun Magnea Rut Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Samskipti: Lykillinn að vellíðan og árangri í vinnuumhverfi Ásta Guðrún Guðbrandsdóttir skrifar
Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Davíð og Golíat, hugrekki og berskjöldun Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélag á tímamótum - Silja Bára sem næsti rektor HÍ Berglind Rós Magnúsdóttir skrifar
Skoðun Hvers vegna styð ég Magnús Karl í kjöri til rektors Háskóla Íslands? Ingileif Jónsdóttir skrifar
Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun
Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun