Í návígi við hrylling

Sigríður Soffía Níelsdóttir, dansari og danshöfundur, setur upp dansleikhúsið FUBAR í Gamla bíói. Verkið, sem er styrkt af Menningarsjóði VÍB og Reykjavíkurborg, er afar persónulegt og kveikjan er upplifun hennar af hryðjuverkunum í París í nóvember 2015. Þar var hún stödd í návígi við hryðjuverkin og óttaðist um líf sitt og dóttur sinnar. Í verkinu vinnur hún út frá skynjun á tíma og segir sögur, bæði frá París og hversdeginum.



Heiti dansverks Siggu Soffíu, FUBAR, er vel þekkt slangur bandarískra hermanna og lýsing á aðstæðum á vígvellinum yfir eitthvað svo fáránlegt að orð fá ekki lýst.

Verkið er unnið út frá skynjun á tíma. Tilfinningum tengdum tíma sem Sigga Soffía fann fyrir í hryðjuverkaárásunum í París nóvember 2015 þar sem hún var stödd með kærasta sínum og fimmtán mánaða gamalli dóttur.

„Maður dettur inn í tómarúm þar sem ríkir skelfing. Þegar eitthvað hendir sem er frávik frá því hvernig við lifum lífinu annars, þá finnum við fyrir tímanum á mismunandi hátt,“ segir hún og segir verkið persónulegt. Þótt það fjalli ekki að meginþræði um hryðjuverkin í París þá sé kveikjan að því upplifun hennar þar.

Verkið er dansverk og það er mikill dans í því að hennar sögn. Frá „floor work“ til klassísks balletts. „Mig langaði að skoða tilfinningaleg áhrif á hreyfingu. Hvernig sama hreyfing getur þýtt allt annað þegar tilfinningin er önnur,“ segir Sigga Soffía.

Veik í París

Sigga Soffía og fjölskylda dvöldu á hóteli um fjögur 400 metra frá kambódískum veitingastað þar sem hryðjuverk voru framin og 400 metra frá Bataclan-tónleikastaðnum í hina áttina.

„Ég var veik þennan dag sem árásirnar voru gerðar, ég hafði nýverið lokið við verk og ég veikist alltaf þegar slíkum álagstíma lýkur. Þannig að eins og vanalega var ég hundveik, komin með þrjátíu og níu stiga hita í flugvélinni. Ég píndi mig samt út á föstudeginum, en líðanin var svo slæm um kvöldið að ég treysti mér ekki út. Sem er eins gott því áður ætluðum við út að borða í námunda við kambódíska staðinn. Maðurinn minn fór út og náði í mat handa okkur, 20 metra frá staðnum. Þegar hann kemur aftur til baka á hótelið með matinn þá byrjar skothríðin,“ segir Sigga Soffía.

Útgöngubann

Sigga Soffía og kærastinn hennar, Marínó Thorlacius, höfðust við í hótelherberginu næstu tvo daga og fylgdust með fréttum nánast allan sólarhringinn. „Fyrir utan hótelveggina sveimuðu þyrlur og sírenuvælið var stanslaust. Fólk var hrætt við fleiri árásir. Það hefur ekki verið útgöngubann í París síðan í seinni heimsstyrjöldinni svo þetta var sérstök upplifun, Það mátti enginn fara út. Anddyri hótelsins var fullt af fólki sem leitaði sér skjóls af götunni, þetta var algjörlega hræðilegt. Allt var lokað.“

Fólki í París var tilkynnt að það þyrfti ekki endilega að mæta til vinnu. Í borginni var lýst yfir hættuástandi. „Það voru endalausar fréttir af mögulegum árásum í kjölfarið en á þriðja degi þá var fólk farið að fara út. Það færðist líf á götur borgarinnar,“ segir Sigga Soffía, sem segir þau hafa ákveðið að fara út og freista þess að fá sér að borða.

Földu sig í verslun

„Við ákváðum að hafa allan vara á okkur og drífa okkur til baka fyrir myrkur því okkur fannst óþægilegt að vera á ferli. En þá lendum við allt í einu í því að vera í miðju hundrað manna hóps sem hleypur öskrandi að það sé að koma maður í sprengjuvesti með riffil að sprengja sig í loft upp. Ég var með dóttur mína í kerru og kærastann við hlið mér. Við hlupum til að bjarga lífi okkar. Svo endum við í einhverri fataverslun með fjörutíu öskrandi og grátandi ferðamönnum. Það var búið að slökkva ljósin, búðarkonan trylltist og það eina sem var á milli okkar og mannsins sem við héldum að stæði fyrir utan með riffil og í sprengjuvesti var glerveggur. Það var helst á þessari stundu sem við Marínó skynjuðum tímann mismunandi. Ég trúði því að við hefðum verið í felum í búðinni í 3-5 mínútur en Marínó telur að það hafi verið allt að hálftími. Hvorugt okkar gerir sér grein fyrir því hvernig tíminn raunverulega leið. Á meðan við földum okkur þarna hugsaði ég mest um hvernig ég gæti skýlt dóttur minni fyrir riffilkúlu. Ég var að reyna að setja mjaðmagrindina á mér fyrir hana því ég ímyndaði mér að þannig færi kúlan ekki í gegnum mig og í hana. Ég var komin í mjög úthugsaðar pælingar um það hvernig ég ætti að bjarga lífi barnsins míns,“ segir hún frá.





Ógnin var flugeldur

„Okkur leið eins og okkur hefði verið stillt upp við aftökuvegg. Með einu skoti hefði hryðjuverkamaðurinn getað komist inn til okkar. Við ákváðum að fara út um bakútgang. Fólki í versluninni fannst við brjáluð. En við vildum ekki bíða eftir því að vera tekin af lífi. Maðurinn minn tók dóttur okkar undir handlegginn og við fórum út. Allar götur voru tómar og einu hljóðin ómur af þyrlum sem nálguðust,“ segir hún. „Það er erfitt að útskýra það hvernig andrúmsloftið var þarna, þetta hljómar eins og handrit að einhverri ýktri bíómynd, ekki raunveruleikinn minn.

Svo eftir að lögreglan og herinn höfðu grandskoðað svæðið í klukkustund kom tilkynning á BBC um að ekkert hefði gerst og enginn hefði verið þarna. Bara einhver sem kveikti flugelda á Republic-torginu og í framhaldi kom hjörð af fólki hlaupandi inn í hverfið, svo þessi stóra dramatíska lífreynsla mín er í raun sagan um þegar ekkert gerðist.“

Ekki fórnarlamb

„Dansverkið fjallar að hluta til um þessa atburði og kveikjan að því er í þessari upplifun. Það fjallar um lífið og alls kyns sögur og tímann. Þessi tilfinning fyrir afstæði tímans sat föst í mér og ég byrjaði að gera texta út frá henni. Ég hef þennan atburð með í verkinu en á mjög abstrakt máta. Ég segi persónulegar sögur af alls kyns hlutum sem ég hef lent í. Ekkert öllum hræðilegum, sumum skemmtilegum, sumum hversdagslegum. Sögurnar innihalda kannski eitthvað sem undirmeðvitundin tengir við þessa tilfinningu.

Þetta er persónulegt en á sama tíma er ég ekki fórnarlamb eða þolandi í þessum aðstæðum. Það er svo auðvelt að láta atburði eins og þessa snúast um sjálfan sig. Við sluppum. Það kom ekkert fyrir okkur. Þarna dó fólk og margir vinir mínir horfðu á fólk deyja.

En ég missti ákveðið sakleysi. Núna er ég aldrei beint róleg. Sama hvar ég er. Það að trúa því einlægt að einhver ætli að drepa mig og alla fjölskylduna mína með hríðskotabyssu án þess að við hefðum nokkuð gert hefur ekki sérstaklega góð áhrif á mann.

Ég, barnalegi Íslendingurinn, hugsa: Ég hef ekkert gert, af hverju ætti einhver að vilja meiða mig? Ég hef aldrei upplifað það að vera í návígi við hrylling og eðli árásanna að ráðast á svona ólíka staði gerði það að verkum að manni fannst maður hvergi óhultur,“ segir Sigga Soffía.

Lífið sem kokteill

Verk Siggu Soffíu verður frumsýnt þann 26. október í Gamla bíói. Það er samvinnuverkefni með Jónasi Sen tónlistarmanni, myndlistarmanninum Helga Má Kristinssyni og búningar eru gerðir af tískuhönnuðinum Hildi Yeoman. „Ég er að gera það sem mér finnst spennandi, ég dansa, ég syng, ég segi sögur. Verkið er allt unnið í spuna með Jónasi Sen.“

Aftur að heiti verksins. FUBAR. Hvers vegna þetta heiti? „Það er af því að þetta verk er óður til lífsins og mér finnst lífið vera svo súrrealískt konsept. Lífið býður upp á ömurlegar og æðislegar kringumstæður. Það deyja margir, það fæðast margir. Þessi hringiða sem lífið er, er bæði svo hræðileg og svo falleg. Þetta allt færðu í einum kokkteil sem er fleygt framan í þig. Svo eru allir að reyna að melta þennan tormelta kokkteil. Svo er bara spurning hvernig við spilum úr því,“ segir Sigga Soffía.

Líkami þjálfaður til átaka

Sigga Soffía hefur vakið mikla athygli fyrir verk sín. Þjóðin þekkir hana kannski helst fyrir hugvitssamlegar flugeldasýningar sínar á Menningarnóttum Reykjavíkur.

Hún útskrifaðist af samtímadansbraut frá Listaháskóla Íslands árið 2009 en á lokaári sínu var hún í skiptinámi við sirkusskólann École Superior des Arts de Circue í Brussel.­ Sigga Soffía hefur unnið bæði sem dansari og danshöfundur í fjölmörgum uppfærslum bæði hérlendis og erlendis. Verk hennar Svartar fjaðrir opnaði Listahátíð í Reykjavík árið 2015. Síðasta verk Siggu Soffíu var sett upp í Borgarleikhúsinu og bar heitið Stjörnubrim og himinninn kristallast. Í því vann hún einnig með Helga Má og Hildi Yeoman.

Æfingaferlið hefur einkennst af líkamlegum átökum. Það er kannski ekki merkilegt fyrir atvinnudansara að lesa slík orð. En fyrir amatör að fylgjast með Siggu Soffíu fleygja sér í gólfið og þekjast út í marblettum er það stórmerkilegt. „Ég byrjaði á því að klæða mig í varnarbúnað, hnéhlífar og sérstaka hanska fyrir krossara, brynju og fleira. En svo komst ég að því að líkami minn er þjálfaður til átaka. Ég meiddist eiginlega frekar í öllum þessum varnarbúnaði en án hans,“ segir hún.

Fer í krossferð um landið

Sigga Soffía dvelur langdvölum á sveitabæ á Vestfjörðum. „Við reynum að vera eins mikið úti í sveit og við getum. Ég vonast til þess að geta verið með dansstúdíó þar,“ segir hún en segist láta sér nægja að dansa heima eða í fjörunni eða hvar sem er á meðan þess nýtur ekki við. „Það má segja að við séum með listrænan búskap, Marínó er ljósmyndari og fer á milli til að sinna verkefnum sínum og þegar ég var að túra um heiminn í dansinum þá fannst mér lítið mál að bæta einu flugi við í rúntinn Bíldudalur-Reykjavík-Keflavík.

Dansverkið FUBAR ætlar hún með á ferð um landið. „Það er svo mikil synd hvað það hefur verið lítið rennerí af danssýningum á landsbyggðinni. Mig hefur lengi langað til að fara með sýningu hringinn í kringum landið. Ein besta vinkona mín ólst upp á Vopnafirði en hún var ákveðin í að verða ballerína. Engin ballettkennsla var á þeim tíma og höfum við talað um það í mörg ár að í framtíðinni yrði nú að taka hringinn og gefa öllum ungum dansáhugamönnum tækifæri til að sjá það sem er að gerast í senunni í dag. Nú er sá tími kominn, ég lagði drög að krossferð um landið og var svo heppin að komast í samstarf við List fyrir alla,“ segir Sigga Soffía sem mun sýna FUBAR bæði á Egilsstöðum og Patreksfirði á vegum List fyrir alla og vera með dansvinnusmiðjur fyrir krakka á unglingastigi.

Frumsýning á hverju kvöldi

Sýningar Siggu Soffíu verða sex talsins í Gamla bíói og eins og áður sagði er dansverkið flutt með Jónasi Sen tónskáldi. Hana langaði til að gera enn meira úr sýningarkvöldinu og fékk því fleiri listamenn til liðs við sig.

„Eftir allar sýningar verður listamannaspjall leitt af listamönnum, Stefán Jónsson leikstjóri, Saga Garðarsdóttir leikkona og fleiri taka þátt. Þá mun Jazzband flytja gjörninginn Compousals undir stjórn Haralds Ægis Guðmundssonar. Hugmyndin er að allar sýningar verði svolítið eins og frumsýning og að fólk geti fengið sér drykk eftir sýningu, spjallað, hlustað á djass eða tekið þátt í spjalli um listina. Það verða sex sýningar í Gamla bíói í október og út nóvember en auk þess verða sýningar á Egilsstöðum, Rifi og á Airwaves,“ segir Sigga Soffía. „Við munum flytja brot úr sýningunni í Kaldalóni þann 2. nóvember og munum einnig spila svona „deleted scenes“. Við erum með nokkur frábær lög, sem við urðum því miður að klippa úr sýningunni, sem fá að njóta sín á Airwaves,“ segir hún.

Persónulegra verk

Spurð um innblástur segist hún drifin áfram af áráttukenndri hegðun. „Ég er í ákveðnu mynstri. Ég er mjög intensív týpa og kann ekki annað en að sveiflast á milli þess að vera alveg á fullu eða í algjörri lægð og ró. Þetta er áráttukennd hegðun sem er bara persónuleiki minn og ég verð bara að sætta mig við. Í þessu verki er innblásturinn einfaldlega líf mitt og tragíkómískar hliðar þess að vera sviðslistamaður. Ég hef lagt stund á dans og hreyfingu í 23 ár og hef núna frekar mótaðar hugmyndir um hvað mér finnst spennandi hreyfiefni og langar til að deila því með persónulegri hætti en ég hef áður gert,“ segir hún frá.

Að gleyma stund og stað

„Ég er búin að eiga í listrænni krísu en ég held að ég geti ekki verið neitt annað ef ég vil vera hamingjusöm. Listin velur þig. Þannig líður mér. Mér finnst þetta fáránlega skemmtilegt. Ég fæ hamingjutilfinningu af spenningi þegar ég er að búa til nýtt hreyfiefni eða ég fæ hugmynd sem ég framkvæmi. Eða ég næ að skrifa einhvern texta. Ég er mjög oft að yrkja fyrir vestan, þá er ég að hlaupa upp og skrifa upp eitthvert ljóð. Svo er einhver barnsleg gleðitilfinning sem fylgir, sem ég sækist eftir. Ég hef stundum átt erfitt með að finna tilganginn með öllum þessum tímum í dansstúdíóinu. Það eru svo margir sem hafa skýran tilgang með sinni vinnu, eins og læknar eða lögreglumenn. 

Svo gerist svo margt hræðilegt í heiminum að mér hefur oft fundist ég þurfa að leggja allt til hliðar og fara í hjálparstarf eða gera meira gagn. En svo hef ég upplifað dásamlegar stundir sem áhorfandi á dans- og sirkussýningum í Belgíu, þar sem ég hef ekki trúað eigin augum. Horfandi á fólk og verk sem hefur haft svo mikil áhrif á mig að ég hef gleymt bæði stund og stað. Það er hægt að búa til ógleymanlega kvöldstund og heill salur getur orðið fyrir hughrifum. Mér mun vonandi takast það einhvern tíma. Búa til verk sem lætur klukkutíma líða sem mínútu. Ætli mitt hlutverk sé ekki fólgið í því að ég get gefið fólki frí frá hversdeginum, leitt það eitthvað annað.“