Skoða bókmenntasöguna með nýjum augum

Una útgáfuhús er nýtt forlag, en nafnið er hugsað sem tenging við Unuhús og þann hóp sem þar kom saman. Stofnendur eru Einar Kári Jóhannsson, Kristín María Kristinsdóttir, Jóhannes Helgason og Styrmir Dýrfjörð. Þau hafa stundað nám í íslensku, heimspeki og bókmenntafræði og starfað saman í bókabúð.

Komu auga á gat

„Við höfum fylgst með bókaútgáfu mjög lengi og komum auga á smá gat, ekki endilega í markaðnum heldur menningarlega og hugmyndafræðilega. Bækur eru yfirleitt prentaðar einu sinni og koma ekki aftur út og nýjar kynslóðir hafa lítinn aðgang að þeim. Það er líka oft erfitt fyrir ungskáld og nýja höfunda að fá verk sín gefin út og við viljum skapa vettvang fyrir þessa höfunda,“ segir Einar Kári.

„Við viljum ekki síst endur­útgefa gamlar bækur sem eru ef til vill gleymdar en skipta máli og eiga erindi við samtímann. Við ætlum líka að gefa út þýðingar á sígildum samtímaverkum, kannski ekki þau allra klassískustu, en verk sem annars myndu varla koma út á íslensku,“ segir Kristín María. „Við erum að skoða bókmenntasöguna með nýjum augum, erum til dæmis að skoða merkileg eldri verk eftir skáldkonur, verk sem náðu ekki fótfestu. En við erum aðeins í startholunum og að skoða ýmislegt.“

Áhugaverð saga

Fyrsta bók Unu útgáfuhúss er komin út, en það er bókin Undir fána lýðveldisins, endurminningar Hallgríms Hallgrímssonar sem barðist í spænsku borgarastyrjöldinni. Jóhannes rakst á þá bók í Kolaportinu, keypti hana og las. „Mér fannst hún einstaklega áhugaverð og vel til endurútgáfu fallin en hún kom fyrst út árið 1942 í litlum bæklingi,“ segir hann.

Saga Hallgríms hefur haft áhrif á aðra höfunda og var til dæmis kveikja að skáldsögu Álfrúnar Gunnlaugsdóttur, Yfir Ebrofljótið. Einar Kári og Styrmir skrifa eftirmála við þessa nýju útgáfu á Undir fána lýðveldisins.

„Frásögn Hallgríms er eins og spennusaga og hann er afar einlægur í lýsingum sínum,“ segir Einar Kári. „Við Styrmir fórum að skoða líf hans og það varð að heljarinnar rannsókn. Hallgrímur átti okkur í nokkra mánuði. Við kynntumst dóttur hans, Höllu Mjöll Hallgrímsdóttur, sem lét okkur í té áður óbirt bréf eftir hann og við fórum á skjalasöfn og fundum mikið af upplýsingum þar.

Það er áhugavert hvernig þessi fátæki drengur varð eins róttækur og raun ber vitni. Ungur byrjaði hann í kvöldskóla hjá Einari Olgeirssyni og tók þátt í verkföllum. Hann var síðan meðal yngstu stofnmeðlima Kommúnistaflokks Íslands og fékk inngöngu í skóla Komintern í Moskvu. Íslenskir sagnfræðingar hafa tekist á um hvort Hallgrímur hafi lært til hernaðar í Rússlandi og hafi jafnvel átt að stjórna vopnaðri byltingu hér á landi. Við stígum varlega til jarðar í þeim efnum, enda erum við fædd eftir lok kalda stríðsins og vildum frekar gefa mannlega mynd af Hallgrími og um leið reyna að skilja róttækni fjórða áratugarins. Það finnst okkur frekar til þess fallið að spegla samtímann. Til dæmis eru ýmis líkindi með honum og Hauki Hilmarssyni. Báðir hverfa þeir nær sporlaust 32 ára og eru brennandi hugsjónamenn sem taka þátt í erlendu stríði án þess að tilkynna neinum hvert þeir eru að fara.“