Spegilbrot sjálfsmynda okkar

****

Bergmál



Leikstjórn: Rúnar Rúnarsson

Handrit: Rúnar Rúnarsson

Aðalhlutverk: Alls konar fólk, á öllum aldri úr ýmsum áttum. Sjálfsagt rúmlega 350 manns.

Bergmál er einstök mynd. Án gríns. Algerlega einstök og stórmerkileg. Svo mjög í raun að réttast er að hafa um hana sem fæst orð. Ég upplifði hana í það minnsta þannig, auk þess sem það yrði til að æra jafnvel stöðuga að reyna að rekja efni hennar og innihald. Það er ekki hægt.

Rúnar Rúnarsson fléttar hér saman undarlega heilsteypta en brotakennda mynd úr tæplega 60 misstuttum sagnaleiftrum. Örsögum sem tengjast ekkert en geta samt auðveldlega myndað árhrifaríka og ágenga heild. Sögur frekar en sögu og í raun er Bergmál jafn margar kvikmyndir og fólkið sem sér hana. Hún er upplifun sem ekkert okkar mun skynja, skilja og túlka nákvæmlega eins.

Rúnar gefur öllum hefðbundnum reglum um söguframvindu og byggingu langt nef þannig að margbreytileg brotin renna í gegnum vitundina, haganlega saman­klippt og þótt þau kunni að birtast tilviljanakennt fær maður sterkt á tilfinninguna að gríðarleg hugarorka og tími hafi farið í það svimandi þolinmæðisverk sem klipping myndarinnar hlýtur bara að hafa verið.

Flest erum við sem kvikmyndaáhorfendur slefandi og skilyrtir hundar Hollywood sem hafa vanist því að naga bein upphafs, miðju og endaloka þannig að Tarantino þurfti ekki annað en að kasta heilögu þrenningunni fram í brenglaðri röð í Pulp Fiction til þess að kvikmyndaheimsbyggðin féll andaktug í stafi.

Rúnar teflir miklu djarfar og fokkar hressilega í hausnum á manni með þessari margþversagnakenndu kvikmynd. Kannski mætti ætla að frásagnarmáti hans hér falli þægilega að pússuðum rössum áhrifavalda og hirðfífla þeirra með sinn áunna athyglisbrest sem hleypur á sekúndum og 160 stafabilum. Allar þessar pínkuponsulitlu örsögur sem verða saman að langvarandi bergmáli verða ólíkt snöppunum dýpri og merkingarbærari eftir því sem áhorfandinn gefur þeim meiri gaum, saman og í sundur.

Atriðin eru eins og brotin sem mynda þá línulaga og kræklóttu flækju sem lífið er eru alls konar; fyndin, sorgleg, falleg, átakanleg, öfugsnúin og stundum jafn banal og hversdagslegt brölt okkar er í eðli sínu.

Það sem einum finnst fyndið þarna finnst öðrum fáránlegt eða eitthvað allt annað. Undir lokin birtist þó fallegasta sena sem sést hefur í íslensku bíói. Þið fattið það þegar þið sjáið það og hljótið að taka undir með mér. Í endinum skyldi upphafið skoða.

Bergmál er ótrúlega íslensk en um leið sammannleg og tímalaus saga okkar allra þannig að maður þarf að horfast í augu við sjálfan sig og aðra á tjaldinu og getur jafnvel kynnst sjálfum sér öðruvísi í leiðinni.

Niðurstaða: Rúnar Rúnarsson gefur fullkominn skít í hefðbundinn frásagnarhátt og ævafornar reglur Aristótelesar í þeim efnum með djarfri tilraun sem gerir talsverðar kröfur til áhorfenda sem uppskera ríkulega ef þeir nenna að leggja sitt af mörkum til verksins.

...