„Ég var pæja sem vildi ekki vera með ljótan gulan hatt á hausnum“

Í samtökunum Vertonet eru um eitt þúsund meðlimir. Markmið félagsins er að efla konur og kvára í tæknigeiranum og segir Lena það ekki eingöngu vera vegna þess að konur og kvárar teljast til minnihlutahópa í tækni, heldur líka til að tryggja fjölbreytileikann.

Það skemmtilega er, að saga Lenu sjálfrar er mjög lýsandi fyrir það hvers vegna það virðist nokkur þrautaganga að fá fleiri konur til að velja sér tækniheiminn. Hvort heldur sem er að velja sér tækni til náms eða starfa.

Í vor var haldin Hvatningardagur Vertonet en yfirlýst markmið Hvatningardagsins

„öll að losa okkur úr viðjum hefðbundinna væntinga, takmarkana og staðalmynda. Hættum að reyna að passa inn í ósýnilegan kassa. Sérhver einstaklingur á skilið að dafna innan tækniiðnaðarins nákvæmlega eins og hann er.“

Í tilefni Hvatningadagsins 2024, fjallar Atvinnulífið í þessari viku um stöðu kvenna og kvára í tæknigeiranum.

Ekki efni á að vera kennari

Það er nokkuð skemmtilegt að fara yfir sögu Lenu þegar kemur að menntun og starfsframa.

„Já þetta hefur verið svolítið kræklóttur ferill hjá mér,“ segir Lena og skellihlær.

Lena er fædd árið 1982 og alin upp í Þorlákshöfn. Þar starfar hún nú að hluta til í fjarvinnu.

„En síðan er ekkert mál að skutlast í bæinn.“

Lena er ein fjölmargra kvenna sem finnst æðislegt að lifa og hrærast í tæknigeiranum.

En valdi tæknina þó ekki til náms.

„Samt fannst mér stærðfræði alveg meiriháttar skemmtileg. Það að vera í algebru eða að reikna jöfnur fannst mér einfaldlega geðveikt!“ segir Lena og aftur er hlegið.

Hún segir föður sinn sífellt hafa verið að hvetja hana til þess að fara í verkfræði.

„En auðvitað var ég með mótþróaröskun og því ekki að fara eftir því sem pabbi sagði.“

Lena byrjaði því í snyrtifræðinni.

Síðan fór hún í kennaranámið.

„Ég kláraði framhaldskólann á handmenntabraut og ákvað því að fara í kennaranámið í kjölfarið. Þrátt fyrir mikil mótmæli pabba því hann var alltaf að benda mér á að kennarastarfið væri svo illa launað,“ segir Lena og útskýrir að pabbi hennar sé sjálfur menntaður kennari en hefur verið starfsmaður hjá Ístak lengst af.

„Ég útskrifaðist því sem textílkennari og þá um sumarið réði ég mig í vinnu sem ráðskona við Hellisheiðavirkjun því þar var verið að byggja. Þegar skólastjórinn í Þorlákshöfn hringdi síðan í mig og spurði hvort mig langaði ekki „heim“ og fara að kenna við skólann á æskuslóðunum voru hins vegar góð ráð dýr,“ segir Lena og bætir við:

„Því ég var fljót að átta mig á því að sem ráðskona hefði ég 150 þúsund króna hærri laun á mánuði en sem kennari.“

Sem Lena segir hafa sannfært sig um að pabbi hennar hafði rétt fyrir sér eftir allt saman:

Já, þannig að staðan hjá mér er í rauninni bara þessi: 

Ég hef aldrei haft efni á að kenna.“

Fór nánast óvart í tæknina

Þótt Lena sé alin upp í Þorlákshöfn, flutti hún ung til Reykjavíkur.

Það var þó Náms- og starfsráðgjafanámið sem leiddi hana á óbeinan hátt inn í tæknigeirann.

„Í náminu fór bekkurinn oft í það sem kallast stofnanakynningar, þá heimsóttum við ólíka vinnustaði. Í eitt skiptið fórum við í heimsókn til Blindrabókasafnsins, sem mér fannst ekkert smá spennandi enda hafði ég aldrei heyrt um það áður,“ segir Lena og útskýrir að strax þegar hún heyrði um þetta bókasafn hafi hún hugsað:

„Já ókei, þarna er þá verið að framleiða og lána hljóðbækur, en merkilegt!“

Sjálf er Lena lesblind, enhún fór ekki í greiningu fyrr en á fullorðinsárum.

„Það þótti ekki ágóði af því þá,“ útskýrir hún með tilvísun í sinn bernskutíma.

„Ég fór líka aldrei í próf nema að kunna upp á hár það sem ég þurfti og var því góður námsmaður.“

En Blindrabókasafnið fannst henni þó merkileg uppgötvun og fór svo að fljótlega eftir þessa heimsókn, var Lena ráðin þangað í starf.

Lena segir starfið sitt hjá bókasafninu hafa verið mjög skemmtilegt og gefandi.

„Ég byrjaði með þreifibækur fyrir blind börn og sem verkefnastjóri var ég að vinna að því að framleiða bæði stækkað letur og blindraletur fyrir alla nemendur á landinu sem þurftu að fá slíkt námsefni.“

Lena fékk líka skemmtileg starfsþróunartækifæri hjá bókasafninu.

„Ég varð síðar yfir námsbókadeild hljóðbóka en heiti safnsins breyttist fljótlega í Hljóðbókasafnið og opnaðist þannig fyrir fleiri en blinda því þangað geta líka sótt hljóðbækur allir sem eru lesblindir eða eiga í erfiðleikum með einbeitingu við að lesa.“

Áður en varði var Lena líka farin að sjá um markaðsmálin, sat í norrænni markaðsnefnd, sá um vefsíðuna, þurfti að læra á öll kerfi og hvernig ,,back-up“ á kerfunum virkaði og fleira.

„Þannig að þegar ég sá kerfisfræði auglýsta í HR hugsaði ég með mér: Þetta er örugglega tilvalið fyrir mig. Í þessu námi læri ég pottþétt að reka serverana og kerfin sem ég er allt í einu farin að sjá um hérna.“

Þannig að úr varð að Lena skráði sig í kerfisfræði. Þó nánast eins og fyrir tilviljun.

„Enda var ég búin að vera þar í svona tvær vikur þegar einn félagi minn og samnemandi sagði við mig: Lena þú gerir þér grein fyrir því að þú ert komin í forritunarnám er það ekki?!“

Spilaði tölvuleiki í laumi

Lena fór í HR samhliða vinnu og þótt hún hafi svo sem ekki alveg séð fyrir sér að læra forritun, komst hún fljótt að því að verkefnalega séð átti allt í sambandi við námið mjög vel við hana.

„Ég áttaði mig strax á því að þetta væri geggjaður heimur að kynnast. Jafn ógeðslega gaman og í algebrunni á sínum tíma.“

Hún segir samt að tæknigeirinn sé mjög mikill strákaheimur.

„Sem er þó algjör synd því verkefnalega er svo margt sem á sérstaklega vel við konur.“

Sem dæmi nefnir Lena að tæknigeirinn sé:

• Skapandi
• Og lausnarmiðaður

„Þetta eru í rauninni eins og gátur sem þú ert að leysa. Þú ert alltaf að vinna í verkefnum sem ganga út á að finna út mismunandi leiðir, svona svipað og þegar þú ert að reikna eitthvað dæmi en prófar að reikna það á mismunandi hátt,“ nefnir Lena til samlíkingar.

Í ofanálag er tæknigeirinn alveg sérstaklega fjölskylduvænn.

„Þetta er rosalega fjölskylduvænn geiri því þessi störf bjóða oftast upp á mikinn sveigjanleika og annað sem nýtist konum oft sérstaklega vel,“ segir Lena og vísar þar ekkert síst til hennar eigin stöðu sem tveggja barna móður.

Sem strákafag og karllægur geiri, viðurkennir Lena þó að tækniáhugann hafi hún sjálf farið vel með.

Enda ásýndin þannig.

„Ég hafði til dæmis mjög gaman af því strax þá að spila tölvuleiki. En var nú ekki beint að auglýsa það eða ræða við vinkonurnar,“ segir Lena og hlær.

„En ef þú ert forvitin manneskja að eðlisfari, þá á tæknigeirinn mjög vel við þig og það á jafnt við um konur sem karla, kvár eða aðra.“

Ekki bara fótboltakvöld

Lena útskrifaðist úr Tölvunarfræðinni árið 2016 en hún segir að margt hafi breyst til hins betra síðan það var.

„Mér finnst vinnustaðamenningin vera að breytast og vinnustaðir meðvitaðri um að það er ekki bara hægt að bjóða upp á fótboltakvöld þegar vinnuhópar eru að hittast,“ nefnir Lena sem dæmi. En fyrst til að byrja með vann hún á hugbúnaðarsviði Íslandsbanka.

„En það þarf að fjölga konum í greinunum og mér fannst góð setning sem ég heyrði einn segja eitt sinn að þegar vinnustaðir væru að ráða konu inn í karlateymi, að ráða ekki eina konu heldur tvær.“

Enda löngum þekkt að það getur oft verið erfitt að vera aðeins eina konan í hópnum.

„Orðræðan hefur líka breyst. Það var til dæmis mjög þreytandi að heyra alltaf setningar eins og „Strákar, við látum þetta bara ganga….,“ í staðinn fyrir að segja „Við bara látum þetta ganga,“ eða eitthvað sambærilegt sem væri tilvísun í alla í hópnum.“

Hún segir félagsskap eins og Vertonet líka skipta mjög miklu máli.

„Það er auðvitað undarlegt út af fyrir sig að þótt konur séu í miklum meirihluta í háskólanámi eru þær ekki nema um 25% nemenda í tækninámi, það segir sitt um hversu mikilvægt átak það er að fjölga konum í náminu.“

En hún segir Vertonet líka skipta máli sem stuðningsnet fyrir konur í geiranum.

„Í Vertonet getur maður hringt í stelpur sem skilja sama tungumál og ég í vinnu. Vinkonur mínar eru flestar í allt öðruvísi fögum, til dæmis í félagsþjónustunni eða sálfræðinni. Ég er ekki beint að ræða tæknimálin við þær,“ segir Lena og brosir.

Lena ítrekar þó að starf Vertonet gangi lengra en einungis að efla konur í geiranum eða stuðla að því að fá fleiri konur í tæknigeirann.

„Því til að tryggja fjölbreytileikann viljum við efla kvára í geiranum og vinnum til dæmis mikið með Samtökunum 78 líka.“

Pæja sem vildi ekki vera með gulan hatt….

Lena segir margt í gangi hjá Vertonet til þess að stuðla að fjölgun og eflingu kvenna og kvára í verkefninu en átaksverkefnið Vertonet, kallast síðan það átak atvinnulífsins og menntastofnana að standa sameiginlega að fjölgun kvenna og kvára í tækni.

Nú þegar hafa 21 fyrirtæki og menntastofnanir tekið höndum saman að vinna að þessu markmiði og ljóst er að margt er á döfinni enn.

Dag frá degi, segir Lena það líka ljóst að vinnustaðir vilja almennt fjölga konum innan UT sviða sinna.

„Vinnustaðir vilja fjölbreytileikann og ég veit um dæmi þess að fyrirtæki hafi hringt í allar konur sem unnu í teymi hjá öðru fyrirtæki og bauð þeim öllum starf. Þarna var ætlunin að rétta af kynjahlutfallið á einum stað, með því að kippa öllum konunum í burtu frá öðrum. Það auðvitað gengur ekki.“

Lena segir átaksverkefnin sem Vertonet hefur þó unnið að felast í mörgu.

Ekki aðeins því að hvetja fleiri konur til að sækja tækninámið.

„Því það er líka svo mikilvægt að konum líði vel þegar þær byrja síðan að vinna í geiranum. Það getur alveg verið erfitt að byrja á vinnustað og vera bara eina konan í hópnum.“

Að mati Lenu, sé Vertonet því ekkert síður að vinna að alls kyns verkefnum sem stuðla að betri vinnustaðamenningu.

„Leiðarvísir fyrirtækja þarf að vera sá að þér líði alltaf vel þegar þú mætir á svæðið eftir ráðninguna. Og þá skiptir máli að fyrirtækjamenningin sé þannig að hún fagni fjölbreytileikanum og taki vel á móti öllum. Hvort sem þú ert karl, kona, kvár eða eitthvað annað.“

En fyrst þetta starf býður upp á svo marga hentuga möguleika fyrir konur, til dæmis varðandi fjarvinnu eða vinnutíma, hvað heldur þú að valdi því að ekki séu fleiri konur að velja tæknigeirann?

„Skortur á fyrirmyndum held ég að sé eitt stærsta vandamálið,“ svarar Lena að bragði og undirstrikar með því hversu mikilvægt henni finnst það vera að auka sýnileika kvenna í tækni.

Og Lena tekur sem dæmi sjálfan sig þegar hún stóð á tvítugu að reyna að ákveða í hvaða nám hún vildi fara.

Ég var pæja og vildi ekki vera með ljótan gulan hatt á hausnum. Því þannig sá ég fyrir mér vinnuumhverfið vera fyrir verkfræðinga eða tæknigeirann. Það var svona sú ímynd sem ég hafði. 

En síðan er þetta allt öðruvísi heimur og einfaldlega ofboðslega hentugur fyrir konur sérstaklega. 

En þá þurfa ungar konur líka að vita hvernig þessi heimur er og til þess að gera það, þurfa þær fyrirmyndir.“