Viltu köku eða kínóa? Sif Sigmarsdóttir skrifar 2. júní 2018 08:00 Undur og stórmerki mánaðarins hefðu ekki getað legið meira í augum uppi: Leikreglur virka. Bretar eru feitasta þjóð Evrópu. Kvillar tengdir offitu kosta heilbrigðiskerfið sextán milljarða punda á ári, eða um 2.200 milljarða íslenskra króna. Offita barna er að verða jafnstórt heilbrigðisvandamál og í Bandaríkjunum. Bresk stjórnvöld hafa þrátt fyrir það verið treg til að skikka fyrirtæki í matvælaframleiðslu til að bjóða upp á hollari vörur. Árið 2016 stóð til að setja á víðtækan sykurskatt til að minnka sykur í tilbúnum mat. Fögur fyrirheitin fjöruðu hins vegar út í kjölfar þrýstings hagsmunaaðila. Matvælaframleiðendur hófu upp harmakvein og fullyrtu að leikreglur á borð við sykurskatt gerðu ekkert gagn. Þeir lofuðu hins vegar bót og betrun ef þeim yrði í sjálfsvald sett hvernig umbótum á vörum þeirra yrði háttað. Stjórnvöld létu undan. En til málamynda var lagður sykurskattur á eina vörutegund: gosdrykki. Í síðustu viku sendu heilbrigðisyfirvöld í Bretlandi frá sér niðurstöður um árangurinn. Tveimur þriðju matvælaframleiðenda hafði „mistekist með öllu“ að bregðast við óskum stjórnvalda um minni sykur. Eitt af hverjum átta fyrirtækjum hafði aukið sykurmagn í vörum sínum. Ein undantekning var þó á annars misheppnuðu framtakinu. Sykur í gosdrykkjum minnkaði um ellefu prósent. Grímulaust ofbeldi Á sama tíma og skýrslan um sykurskattinn kom út í Bretlandi afhenti Íbúðalánasjóður Ásmundi Einari Daðasyni, félags- og jafnréttismálaráðherra, skýrslu þar sem fjallað var um erfiðar aðstæður leigjenda á Íslandi. Stéttarfélagið VR hefur undanfarið safnað sögum leigjenda af hækkun húsaleiguverðs. Dæmi eru um að leiga hafi hækkað um 50-70% á rúmu ári. Kallaði Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, framgöngu leigufélaga gagnvart leigjendum fjárkúgun og krafðist þess að „stjórnvöld setji lagaramma sem að verndar þennan hóp fólks fyrir þessu grímulausa ofbeldi.“ Í skýrslu sinni leggur Íbúðalánasjóður til að leigusölum og leigufélögum verði settar „skýrari leikreglur“ til að auka húsnæðisöryggi leigjenda. Er stungið upp á að horft verði til nágrannalandanna í leit að leiðum til að sporna gegn „óheyrilegum hækkunum á leiguverði“. Er Noregur tekið sem dæmi. Í skýrslunni kemur fram að þar séu leigusamningar sjaldnast gerðir til skemmri tíma en þriggja ára; leigusala er ekki heimilt að hækka leigu nema vegna vísitöluhækkana og þá aðeins einu sinni á ári; leigusamband þarf að hafa varað í það minnsta tvö og hálft ár áður en heimilt er að setja fram kröfu um að leiga verði færð til samræmis við markaðsverð og skal þá gefinn hálfs árs fyrirvari áður en breytingin tekur gildi. En hvernig hyggst Ásmundur Einar bregðast við tillögunum? Hann ætlar að kalla til sín „þessi helstu leigufélög til þess að fara yfir þetta og … meta hvort og þá til hvaða aðgerða verður gripið.“ Það er ekki erfitt að gera sér í hugarlund samtal Ásmundar Einars og hagsmunaaðilanna: Ásmundur: „Hvað finnst ykkur?“ Hagsmunaaðilar: „Leikreglur gera ekkert gagn. Við skulum hætta að sýna af okkur græðgi ef okkur er í sjálfsvald sett hvernig við útfærum umbæturnar.“ Með einu pennastriki Sé leigusölum falið að ákveða hvernig leigumarkaðurinn gangi fyrir sig mun það enda eins og breska sykurátakið: fyrr mun bresta á ný ísöld en bóla á breytingum. Að leyfa hagsmunaaðilum að setja eigin leikreglur er eins og að ráðast gegn offituvandanum með því að setja kökusneið og skál af kínóa fyrir framan barn og segja því að velja. Spurningin sem Ásmundur Einar stendur frammi fyrir ætti ekki að vera „hvort“ heldur „hvenær“. Svarið ætti að vera: „Strax“. Með skýrum og einföldum leikreglum í anda þeirra sem ríkja í nágrannalöndum okkar má draga úr óréttlæti íslenska leigumarkaðarins með einu pennastriki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Sif Sigmarsdóttir Mest lesið Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Sjá meira
Undur og stórmerki mánaðarins hefðu ekki getað legið meira í augum uppi: Leikreglur virka. Bretar eru feitasta þjóð Evrópu. Kvillar tengdir offitu kosta heilbrigðiskerfið sextán milljarða punda á ári, eða um 2.200 milljarða íslenskra króna. Offita barna er að verða jafnstórt heilbrigðisvandamál og í Bandaríkjunum. Bresk stjórnvöld hafa þrátt fyrir það verið treg til að skikka fyrirtæki í matvælaframleiðslu til að bjóða upp á hollari vörur. Árið 2016 stóð til að setja á víðtækan sykurskatt til að minnka sykur í tilbúnum mat. Fögur fyrirheitin fjöruðu hins vegar út í kjölfar þrýstings hagsmunaaðila. Matvælaframleiðendur hófu upp harmakvein og fullyrtu að leikreglur á borð við sykurskatt gerðu ekkert gagn. Þeir lofuðu hins vegar bót og betrun ef þeim yrði í sjálfsvald sett hvernig umbótum á vörum þeirra yrði háttað. Stjórnvöld létu undan. En til málamynda var lagður sykurskattur á eina vörutegund: gosdrykki. Í síðustu viku sendu heilbrigðisyfirvöld í Bretlandi frá sér niðurstöður um árangurinn. Tveimur þriðju matvælaframleiðenda hafði „mistekist með öllu“ að bregðast við óskum stjórnvalda um minni sykur. Eitt af hverjum átta fyrirtækjum hafði aukið sykurmagn í vörum sínum. Ein undantekning var þó á annars misheppnuðu framtakinu. Sykur í gosdrykkjum minnkaði um ellefu prósent. Grímulaust ofbeldi Á sama tíma og skýrslan um sykurskattinn kom út í Bretlandi afhenti Íbúðalánasjóður Ásmundi Einari Daðasyni, félags- og jafnréttismálaráðherra, skýrslu þar sem fjallað var um erfiðar aðstæður leigjenda á Íslandi. Stéttarfélagið VR hefur undanfarið safnað sögum leigjenda af hækkun húsaleiguverðs. Dæmi eru um að leiga hafi hækkað um 50-70% á rúmu ári. Kallaði Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, framgöngu leigufélaga gagnvart leigjendum fjárkúgun og krafðist þess að „stjórnvöld setji lagaramma sem að verndar þennan hóp fólks fyrir þessu grímulausa ofbeldi.“ Í skýrslu sinni leggur Íbúðalánasjóður til að leigusölum og leigufélögum verði settar „skýrari leikreglur“ til að auka húsnæðisöryggi leigjenda. Er stungið upp á að horft verði til nágrannalandanna í leit að leiðum til að sporna gegn „óheyrilegum hækkunum á leiguverði“. Er Noregur tekið sem dæmi. Í skýrslunni kemur fram að þar séu leigusamningar sjaldnast gerðir til skemmri tíma en þriggja ára; leigusala er ekki heimilt að hækka leigu nema vegna vísitöluhækkana og þá aðeins einu sinni á ári; leigusamband þarf að hafa varað í það minnsta tvö og hálft ár áður en heimilt er að setja fram kröfu um að leiga verði færð til samræmis við markaðsverð og skal þá gefinn hálfs árs fyrirvari áður en breytingin tekur gildi. En hvernig hyggst Ásmundur Einar bregðast við tillögunum? Hann ætlar að kalla til sín „þessi helstu leigufélög til þess að fara yfir þetta og … meta hvort og þá til hvaða aðgerða verður gripið.“ Það er ekki erfitt að gera sér í hugarlund samtal Ásmundar Einars og hagsmunaaðilanna: Ásmundur: „Hvað finnst ykkur?“ Hagsmunaaðilar: „Leikreglur gera ekkert gagn. Við skulum hætta að sýna af okkur græðgi ef okkur er í sjálfsvald sett hvernig við útfærum umbæturnar.“ Með einu pennastriki Sé leigusölum falið að ákveða hvernig leigumarkaðurinn gangi fyrir sig mun það enda eins og breska sykurátakið: fyrr mun bresta á ný ísöld en bóla á breytingum. Að leyfa hagsmunaaðilum að setja eigin leikreglur er eins og að ráðast gegn offituvandanum með því að setja kökusneið og skál af kínóa fyrir framan barn og segja því að velja. Spurningin sem Ásmundur Einar stendur frammi fyrir ætti ekki að vera „hvort“ heldur „hvenær“. Svarið ætti að vera: „Strax“. Með skýrum og einföldum leikreglum í anda þeirra sem ríkja í nágrannalöndum okkar má draga úr óréttlæti íslenska leigumarkaðarins með einu pennastriki.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun