Á bak við tjöldin Bergþór Bergsson skrifar 29. apríl 2020 07:30 Senn líður að sumri og margir líklega farnir að huga að útilegum, nú sérstaklega þegar landsmenn eru hvattir til að ferðast innanlands. Sumarið er tíminn til þess að njóta íslenskrar náttúru, og fátt betra til þess að gera það en að sofa í tjaldi á góðviðrisdegi í júni eða júlí. Stóra spurningin er þó, hvar má ég eiginlega tjalda? Vissulega má tjalda á tjaldsvæðum, en í þessu samhengi gleymist almannarétturinn oft. Almannaréttinn má rekja til hugmynda Rómarréttarins um sameiginleg gæði, en í honum felst að tiltekin gæði eigi að vera öllum almenningi til frjálsra afnota og aðgengis. Hefur hann fylgt okkur Íslendingum frá örófi alda og er hans meðal annars getið í Jónsbók. Í réttinum felst m.a. heimild til þess að tjalda, en sá réttur er lögfestur í 22. greinar laga um náttúruvernd („náttúruverndarlög“). Heimildin til að tjalda Heimildin til að tjalda er lögfestur réttur almennings til þess að tjalda á ákveðnum svæðum, almennings að kostnaðarlausu. Segja má að heimildin sé þrískipt, og hægt er að lýsa í stuttu máli með eftirfarandi hætti: Heimild til að tjalda við við alfararleið í byggð Heimilt er að tjalda hefðbundnum viðlegutjöldum til einnar nætur á óræktuðu landi, ef að tjaldsvæði er ekki í næsta nágrenni. Leita skal leyfis landeiganda eða annarrs rétthafa áður en tjaldið er nærri bústöðum manna, og ef tjöldin eru fleiri en þrjú, eða tjaldað sé lengur en til einnar nætur. Heimild til að tjalda við alfararleið í óbyggðum Heimilt er að setja tjalda hefðbundnum viðlegutjöldum við alfararleið í óbyggðum. Heimild til að tjalda utan alfararleiðar Heimilt er að tjalda göngutjöldum nema annað sé tekið fram í sérreglum. Byggð er skilgreind sem þau svæði sem ekki falla undir óbyggðir. Með óbyggðum er að miklu leyti átt við öræfi eða hálendi, eða þau svæði þar sem fólk hefur ekki fasta búsetu og þar sem mannvirki eru ekki til staðar eða eru lítt áberandi. Mikilvægt er að taka fram að hér er einungis átt við hefðbundin viðlegutjöld (og göngutjöld m.t.t. utan alfararleiðar). Náttúruverndarlögin gera greinamun á viðlegutjöldum og öðrum búnaði, s.s. tjaldvögnum, fellihýsum og húsbýlum en slíkum búnaði er talsvert þrengri stakkur sniðinn í lögunum. Takmarkanir á heimildinni til að tjalda Talsvert hefur borið á takmörkunum á heimildinni til að tjalda í lögreglusamþykktum, en í 10. gr. Reglugerðar um lögreglusamþykkir frá 2007 segir: „Eigi má gista í tjöldum, húsbílum, hjólhýsum og tjaldvögnum á almannafæri í þéttbýli utan sérmerktra svæða.” Reglugerðin gildir sem fyrirmynd að lögreglusamþykktum sveitarfélaga og kemur í stað samþykkta í þeim umdæmum sem samþykktir hafa ekki verið settar. Ákvæðið hefur því verið tekið upp í margar lögreglusamþykktir. Árið 2017 var sett ný lögreglusamþykkt á Suðurlandi, en nær hún yfir öll sveitarfélög Suðurlands. Lögreglusamþykktin var fréttaefni, en samþykktin takmarkaði heimildina til að tjalda verulega, og talsvert meira en í reglugerðarákvæðinu hér að ofan. Samkvæmt 12. gr. samþykktarinnar er eftirfarandi óheimilt: „Við alfaraleið í byggð er óheimilt að gista í tjöldum, húsbílum, hjólhýsum, fellihýsum, tjaldvögnum og öðrum sambærilegum búnaði, utan skipulagðra tjaldsvæða.” Tilgangur hinnar nýju lögreglusamþykktar var m.a. að einfalda störf lögreglunnar, með því að samræma reglurnar á Suðurlandi. Einnig var haft eftir formanni Samtaka sunnlenskra sveitarfélaga, að mikið hafði borið á að ferðamenn hefðu verið að tjalda og leggja ferðavögnum á stöðum þar sem slíkt var óheimilt. Enginn greinarmunur er gerður á viðlegutjöldum annars vegar og öðrum búnaði s.s. tjaldvögnum og fellihýsum hins vegar, þrátt fyrir að sá greinamunur sé skýr i náttúruverndarlögum. Sveitarfélögin á Norðurlandi Vestra fylgdu í fótspor Suðurlands árið 2019 og tóku upp eina samþykkt fyrir öll sveitarfélögin þar sem að 12. gr. hér að ofan var tekin samhljóða upp. Í tilkynningu sveitarfélagsins Skagafjarðar er t.a.m. sérstaklega tekið fram að samþykktin taki á gistingu ferðamanna utan skipulagðra tjaldsvæða. Hvar má ég eiginlega tjalda? Sveitarfélögin á Suðurlandi og Norðurlandi Vestra hafa óneitanlega gengið en í 10. gr. reglugerðarinnar um lögreglusamþykktir. Reglugerðin takmarkar bannið við að tjalda við þéttbýli. Nú er þegar óheimilt að tjalda nærri bústöðum manna við alfararleið í byggð án leyfis landeiganda. Ætla mætti að þetta ætti við á flestum stöðum í þéttbýli. Ennfremur kemur fram í 23. gr. náttúruverndarlaga að ef eigandi lands hafi útbúið tjaldsvæði á landi sínu er honum heimilt að beina fólki þangað, og ætla má að tjaldsvæði megi finna í flestu þéttbýli. Takmarkanirnar í lögreglusamþykktum Suðurlands og Norðurlands Vestra eru hins vegar talsvert víðfemarir. Alfararleið í byggð er ekki einungis þéttbýli, heldur þvert á móti, allt það sem ekki eru óbyggðir. Ljóst er að stór hluti lands innan þessara tveggja umdæma falli undir alfararleið í byggð. Því er ekki ljóst hvort takmörkun 12. gr. hér að ofan standist áskilnað náttúruverndarlaga. Eftir stendur því spurningin, hvar má ég eiginlega tjalda? Höfundur er lögfræðingur. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rómur Mest lesið Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason Skoðun Skoðun Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Sjá meira
Senn líður að sumri og margir líklega farnir að huga að útilegum, nú sérstaklega þegar landsmenn eru hvattir til að ferðast innanlands. Sumarið er tíminn til þess að njóta íslenskrar náttúru, og fátt betra til þess að gera það en að sofa í tjaldi á góðviðrisdegi í júni eða júlí. Stóra spurningin er þó, hvar má ég eiginlega tjalda? Vissulega má tjalda á tjaldsvæðum, en í þessu samhengi gleymist almannarétturinn oft. Almannaréttinn má rekja til hugmynda Rómarréttarins um sameiginleg gæði, en í honum felst að tiltekin gæði eigi að vera öllum almenningi til frjálsra afnota og aðgengis. Hefur hann fylgt okkur Íslendingum frá örófi alda og er hans meðal annars getið í Jónsbók. Í réttinum felst m.a. heimild til þess að tjalda, en sá réttur er lögfestur í 22. greinar laga um náttúruvernd („náttúruverndarlög“). Heimildin til að tjalda Heimildin til að tjalda er lögfestur réttur almennings til þess að tjalda á ákveðnum svæðum, almennings að kostnaðarlausu. Segja má að heimildin sé þrískipt, og hægt er að lýsa í stuttu máli með eftirfarandi hætti: Heimild til að tjalda við við alfararleið í byggð Heimilt er að tjalda hefðbundnum viðlegutjöldum til einnar nætur á óræktuðu landi, ef að tjaldsvæði er ekki í næsta nágrenni. Leita skal leyfis landeiganda eða annarrs rétthafa áður en tjaldið er nærri bústöðum manna, og ef tjöldin eru fleiri en þrjú, eða tjaldað sé lengur en til einnar nætur. Heimild til að tjalda við alfararleið í óbyggðum Heimilt er að setja tjalda hefðbundnum viðlegutjöldum við alfararleið í óbyggðum. Heimild til að tjalda utan alfararleiðar Heimilt er að tjalda göngutjöldum nema annað sé tekið fram í sérreglum. Byggð er skilgreind sem þau svæði sem ekki falla undir óbyggðir. Með óbyggðum er að miklu leyti átt við öræfi eða hálendi, eða þau svæði þar sem fólk hefur ekki fasta búsetu og þar sem mannvirki eru ekki til staðar eða eru lítt áberandi. Mikilvægt er að taka fram að hér er einungis átt við hefðbundin viðlegutjöld (og göngutjöld m.t.t. utan alfararleiðar). Náttúruverndarlögin gera greinamun á viðlegutjöldum og öðrum búnaði, s.s. tjaldvögnum, fellihýsum og húsbýlum en slíkum búnaði er talsvert þrengri stakkur sniðinn í lögunum. Takmarkanir á heimildinni til að tjalda Talsvert hefur borið á takmörkunum á heimildinni til að tjalda í lögreglusamþykktum, en í 10. gr. Reglugerðar um lögreglusamþykkir frá 2007 segir: „Eigi má gista í tjöldum, húsbílum, hjólhýsum og tjaldvögnum á almannafæri í þéttbýli utan sérmerktra svæða.” Reglugerðin gildir sem fyrirmynd að lögreglusamþykktum sveitarfélaga og kemur í stað samþykkta í þeim umdæmum sem samþykktir hafa ekki verið settar. Ákvæðið hefur því verið tekið upp í margar lögreglusamþykktir. Árið 2017 var sett ný lögreglusamþykkt á Suðurlandi, en nær hún yfir öll sveitarfélög Suðurlands. Lögreglusamþykktin var fréttaefni, en samþykktin takmarkaði heimildina til að tjalda verulega, og talsvert meira en í reglugerðarákvæðinu hér að ofan. Samkvæmt 12. gr. samþykktarinnar er eftirfarandi óheimilt: „Við alfaraleið í byggð er óheimilt að gista í tjöldum, húsbílum, hjólhýsum, fellihýsum, tjaldvögnum og öðrum sambærilegum búnaði, utan skipulagðra tjaldsvæða.” Tilgangur hinnar nýju lögreglusamþykktar var m.a. að einfalda störf lögreglunnar, með því að samræma reglurnar á Suðurlandi. Einnig var haft eftir formanni Samtaka sunnlenskra sveitarfélaga, að mikið hafði borið á að ferðamenn hefðu verið að tjalda og leggja ferðavögnum á stöðum þar sem slíkt var óheimilt. Enginn greinarmunur er gerður á viðlegutjöldum annars vegar og öðrum búnaði s.s. tjaldvögnum og fellihýsum hins vegar, þrátt fyrir að sá greinamunur sé skýr i náttúruverndarlögum. Sveitarfélögin á Norðurlandi Vestra fylgdu í fótspor Suðurlands árið 2019 og tóku upp eina samþykkt fyrir öll sveitarfélögin þar sem að 12. gr. hér að ofan var tekin samhljóða upp. Í tilkynningu sveitarfélagsins Skagafjarðar er t.a.m. sérstaklega tekið fram að samþykktin taki á gistingu ferðamanna utan skipulagðra tjaldsvæða. Hvar má ég eiginlega tjalda? Sveitarfélögin á Suðurlandi og Norðurlandi Vestra hafa óneitanlega gengið en í 10. gr. reglugerðarinnar um lögreglusamþykktir. Reglugerðin takmarkar bannið við að tjalda við þéttbýli. Nú er þegar óheimilt að tjalda nærri bústöðum manna við alfararleið í byggð án leyfis landeiganda. Ætla mætti að þetta ætti við á flestum stöðum í þéttbýli. Ennfremur kemur fram í 23. gr. náttúruverndarlaga að ef eigandi lands hafi útbúið tjaldsvæði á landi sínu er honum heimilt að beina fólki þangað, og ætla má að tjaldsvæði megi finna í flestu þéttbýli. Takmarkanirnar í lögreglusamþykktum Suðurlands og Norðurlands Vestra eru hins vegar talsvert víðfemarir. Alfararleið í byggð er ekki einungis þéttbýli, heldur þvert á móti, allt það sem ekki eru óbyggðir. Ljóst er að stór hluti lands innan þessara tveggja umdæma falli undir alfararleið í byggð. Því er ekki ljóst hvort takmörkun 12. gr. hér að ofan standist áskilnað náttúruverndarlaga. Eftir stendur því spurningin, hvar má ég eiginlega tjalda? Höfundur er lögfræðingur. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun