Ófremdarástand í matarframboði og þjónustu fyrir eldri borgara og fatlaða sem ekki geta eldað sjálf Björn Stefán Hallsson skrifar 26. ágúst 2022 09:00 Eftirfarandi er opið bréf til heilbrigðisráðherra, landlæknis og borgarstjóra Reykjavíkur sem fara með ábyrgð hvað þetta varðar. Stefna stjórnvalda hefur í þó nokkur ár verið „að hjálpa eldri borgurum og fötluðum að búa sem lengst heima“, með því að veita þeim þjónustu heima, í þeirri von að lífsgæði séu fullnægjandi þar. Markmiðið er að sjálfsögðu einnig að draga úr þörf fyrir þetta fólk í hjúkrunarheimilum eða sambærilegu húsnæði. Mikilvægur þáttur í þessu er aðstoð heima við mat fyrir þá sem ekki geta eldað og geta ekki leitað til aðstandenda um það. Hjá Reykjavíkurborg er í boði aðstoð fyrir eldri borgara og fatlaða við að hita kaldan mat sem þegar hefur verið að fullu eldaður og framreiða hann á matarborð, ásamt þrifum og frágangi á matarílátum eftir notkun. Þjónustan er á vegum Heimaþjónustu borgarinnar og er veitt af þjónustufólki með misjafna þekkingu og reynslu fólki sem vinnur af dugnaði og hefur tiltekinn hóp einstaklinga til að annast. Vinnan er skipulögð m.v. 15 mínútur til að sinna hverjum einstaklingi. Þjónustan er því takmörkuð, engin eldamennska er í boði, aðeins upphitun og frágangur. Til þess að þjónustan geti farið fram þarf maturinn að vera til staðar og að fullu eldaður og tilbúinn til upphitunar á sem skemmstum tíma, t.d. með örbylgjuofni á um 3-4 mínútum eða svo. Því miður eru valkostir á góðum heilsusamlegum, næringarríkum mat sem er eldaður og tilbúinn til upphitunar mjög takmarkaðir. Nánast algert vanmat og skeytingarleysi ríkir um mikilvægi þess að næringin sé heilsusamleg og góð og það sama varðar listaukandi gæði. Heima eldaður einfaldur matur er m.ö.o. ekki í boði. Þannig matur er rótgróinn þáttur í lífi og menningu okkar og er gildi hans mikilvægt fyrir alla, unga sem aldraða. Tæki og tól eru til staðar á heimilum flestra. Þetta er algerlega vanmetinn þáttur fyrir lífsgæði fólks sem ekki getur eldað sjálft. Það er ekki þar með sagt að eldamennska heima þurfi að vera daglega eða að hún þurfi að vera flókin, en það má eitthvað á milli vera að hún sé alls engin, lífsgæði þess horfin – aldrei fersku matur, aldrei fersk matarlykt, aldrei snerting við gæði þess, lífsgæði sem því fylgja og allir þekkja. Valkostur í boði á vegum Reykjavíkurborgar er um að fá heimsendan mat sem er tilbúinn til upphitunar. Val er um að fá sendingar daglega eða á tilteknum dögum gegn hagstæðu gjaldi. Maturinn er eldaður í eldhúsi borgarinnar við Vitatorg, sem þjónar einnig tilteknum eldhúsum í þjónustuíbúðarhúsum í borginni og hugsanlega fleirum. Metnaður og markmið eru væntanlega til staðar fyrir val á matvælum til eldamennsku og fyrir matargerðina og ætla má að reynt sé að fylgja því eftir af áhuga af þeim sem vinna við eldamennskuna. En af óþekktum ástæðum eru gæði matarins frá eldhúsinu afar dapurleg og maturinn er oft hreinlega ekki ætur. Fjöldi þeirra sem reiða sig á þessa þjónustu, „eða láta sig hafa það“, eins og heyrist, er verulegur í borginni. Svo virðist sem að eftirlit með gæðum að hálfu borgarinnar sé jafn dapurt og án metnaðar. Orð fer af því að óánægja sé mikil og mjög almenn á meðal þeirra sem þurfa að reiða sig á þessa þjónustu. Aðrir valkostir til daglegrar neyslu og til heimsendingar, eru afar fáir á fullelduðum mat tilbúnum til upphitunar og á skikkanlegu verði. Réttir frá veitingastöðum falla því miður ekki undir þá skilgreiningu vegna kostnaðar. Það sem helst er í boði eru matarréttir sem eru til sölu í matvöruverslunum, hjá Krónunni, Heimkaupum, Nettó og fleirum. Heimsendingar eru í boð frá þeim, en eru dýrar nema að kostnaðurinn deilist með öðrum vörum sem þörf er á að versla. Bónus býður áþekkan mat en engar heimsendingar. Fyrir utan Bónus er aðallega um að ræða rétti sem framleiddir eru undir merki Þykkvabæjar eða af Sláturfélagi Suðurlands undir merkinu 1944. Í boði eru 6 réttir frá þeim fyrrnefnda og um 20 réttir frá þeim síðarnefnda (aðallega kjötréttir, en einnig fiskréttir og súpur). Metnaður er nokkur í framleiðslunni, galli við réttina er að þeir eru framleiddir fyrir nokkra vikna geymsluþol í kæli, jafnvel enn þá lengur og eru þar af leiðandi með efnum fyrir geymsluþol, en einnig með fjölmörgum bætiefnum s.s. kryddefnum, bragðefnum, litarefnum, ýruefni, sýrustilli, bindiefnum, þráavarnarefnum, jafnvel rotvarnarefnum o.fl. Þetta eru efni sem fara ekki sérlega vel í meltingarveg fólks, og fara jafnvel afskaplega illa í suma, sérstaklega þegar þörf er á neyslu á réttunum allt að því daglega eða með stuttu millibili. Í þessu efni ríkir algert ófremdarástand, afar lítið framboð á góðu heilsusamlegu matarræði með rétt næringargildi, eða almennum einföldum heimilismat í Reykjavík fyrir eldri borgara og fatlaða sem ekki geta eldað sjálfir. Ég giska á að staðan sé svipuð að þessu leyti hjá öðrum bæjarfélögum. Um er að ræða ömurlegt ástand sem varðar heilbrigði, heilsufar og lífsgæði mjög mikils fjölda Íslendinga, jafnvel svo þúsundum skipti. Gríðarleg þörf er fyrir skilningi á þessu og úrbætur. Höfundur er arkitekt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldri borgarar Mest lesið Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson Skoðun Halldór 26.07.2025 Halldór Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Eftirfarandi er opið bréf til heilbrigðisráðherra, landlæknis og borgarstjóra Reykjavíkur sem fara með ábyrgð hvað þetta varðar. Stefna stjórnvalda hefur í þó nokkur ár verið „að hjálpa eldri borgurum og fötluðum að búa sem lengst heima“, með því að veita þeim þjónustu heima, í þeirri von að lífsgæði séu fullnægjandi þar. Markmiðið er að sjálfsögðu einnig að draga úr þörf fyrir þetta fólk í hjúkrunarheimilum eða sambærilegu húsnæði. Mikilvægur þáttur í þessu er aðstoð heima við mat fyrir þá sem ekki geta eldað og geta ekki leitað til aðstandenda um það. Hjá Reykjavíkurborg er í boði aðstoð fyrir eldri borgara og fatlaða við að hita kaldan mat sem þegar hefur verið að fullu eldaður og framreiða hann á matarborð, ásamt þrifum og frágangi á matarílátum eftir notkun. Þjónustan er á vegum Heimaþjónustu borgarinnar og er veitt af þjónustufólki með misjafna þekkingu og reynslu fólki sem vinnur af dugnaði og hefur tiltekinn hóp einstaklinga til að annast. Vinnan er skipulögð m.v. 15 mínútur til að sinna hverjum einstaklingi. Þjónustan er því takmörkuð, engin eldamennska er í boði, aðeins upphitun og frágangur. Til þess að þjónustan geti farið fram þarf maturinn að vera til staðar og að fullu eldaður og tilbúinn til upphitunar á sem skemmstum tíma, t.d. með örbylgjuofni á um 3-4 mínútum eða svo. Því miður eru valkostir á góðum heilsusamlegum, næringarríkum mat sem er eldaður og tilbúinn til upphitunar mjög takmarkaðir. Nánast algert vanmat og skeytingarleysi ríkir um mikilvægi þess að næringin sé heilsusamleg og góð og það sama varðar listaukandi gæði. Heima eldaður einfaldur matur er m.ö.o. ekki í boði. Þannig matur er rótgróinn þáttur í lífi og menningu okkar og er gildi hans mikilvægt fyrir alla, unga sem aldraða. Tæki og tól eru til staðar á heimilum flestra. Þetta er algerlega vanmetinn þáttur fyrir lífsgæði fólks sem ekki getur eldað sjálft. Það er ekki þar með sagt að eldamennska heima þurfi að vera daglega eða að hún þurfi að vera flókin, en það má eitthvað á milli vera að hún sé alls engin, lífsgæði þess horfin – aldrei fersku matur, aldrei fersk matarlykt, aldrei snerting við gæði þess, lífsgæði sem því fylgja og allir þekkja. Valkostur í boði á vegum Reykjavíkurborgar er um að fá heimsendan mat sem er tilbúinn til upphitunar. Val er um að fá sendingar daglega eða á tilteknum dögum gegn hagstæðu gjaldi. Maturinn er eldaður í eldhúsi borgarinnar við Vitatorg, sem þjónar einnig tilteknum eldhúsum í þjónustuíbúðarhúsum í borginni og hugsanlega fleirum. Metnaður og markmið eru væntanlega til staðar fyrir val á matvælum til eldamennsku og fyrir matargerðina og ætla má að reynt sé að fylgja því eftir af áhuga af þeim sem vinna við eldamennskuna. En af óþekktum ástæðum eru gæði matarins frá eldhúsinu afar dapurleg og maturinn er oft hreinlega ekki ætur. Fjöldi þeirra sem reiða sig á þessa þjónustu, „eða láta sig hafa það“, eins og heyrist, er verulegur í borginni. Svo virðist sem að eftirlit með gæðum að hálfu borgarinnar sé jafn dapurt og án metnaðar. Orð fer af því að óánægja sé mikil og mjög almenn á meðal þeirra sem þurfa að reiða sig á þessa þjónustu. Aðrir valkostir til daglegrar neyslu og til heimsendingar, eru afar fáir á fullelduðum mat tilbúnum til upphitunar og á skikkanlegu verði. Réttir frá veitingastöðum falla því miður ekki undir þá skilgreiningu vegna kostnaðar. Það sem helst er í boði eru matarréttir sem eru til sölu í matvöruverslunum, hjá Krónunni, Heimkaupum, Nettó og fleirum. Heimsendingar eru í boð frá þeim, en eru dýrar nema að kostnaðurinn deilist með öðrum vörum sem þörf er á að versla. Bónus býður áþekkan mat en engar heimsendingar. Fyrir utan Bónus er aðallega um að ræða rétti sem framleiddir eru undir merki Þykkvabæjar eða af Sláturfélagi Suðurlands undir merkinu 1944. Í boði eru 6 réttir frá þeim fyrrnefnda og um 20 réttir frá þeim síðarnefnda (aðallega kjötréttir, en einnig fiskréttir og súpur). Metnaður er nokkur í framleiðslunni, galli við réttina er að þeir eru framleiddir fyrir nokkra vikna geymsluþol í kæli, jafnvel enn þá lengur og eru þar af leiðandi með efnum fyrir geymsluþol, en einnig með fjölmörgum bætiefnum s.s. kryddefnum, bragðefnum, litarefnum, ýruefni, sýrustilli, bindiefnum, þráavarnarefnum, jafnvel rotvarnarefnum o.fl. Þetta eru efni sem fara ekki sérlega vel í meltingarveg fólks, og fara jafnvel afskaplega illa í suma, sérstaklega þegar þörf er á neyslu á réttunum allt að því daglega eða með stuttu millibili. Í þessu efni ríkir algert ófremdarástand, afar lítið framboð á góðu heilsusamlegu matarræði með rétt næringargildi, eða almennum einföldum heimilismat í Reykjavík fyrir eldri borgara og fatlaða sem ekki geta eldað sjálfir. Ég giska á að staðan sé svipuð að þessu leyti hjá öðrum bæjarfélögum. Um er að ræða ömurlegt ástand sem varðar heilbrigði, heilsufar og lífsgæði mjög mikils fjölda Íslendinga, jafnvel svo þúsundum skipti. Gríðarleg þörf er fyrir skilningi á þessu og úrbætur. Höfundur er arkitekt.
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar