Málið kom upp í óundirbúnum fyrirspurnartíma þingsins nú fyrir stundu en áður en til þess dagskrárliðar kom streymdu þingmenn í pontu og kvörtuðu hástöfum undan seinlæti ráðherra við að svara skriflegum fyrirspurnum. Birni Leví Gunnarssyni taldist til að þær væru orðnar einar 150 fyrirspurnir sem ósvarað er og komnar eru yfir hefðbundinn 15 daga svarfrest.
Ef litið er til stjórnskipunar landsins ber þinginu að veita framkvæmdavaldinu aðhald en það getur veist þeim erfitt fái þeir ekki svör. Hvort fyrirspurnirnar eru orðnar svona margar eða ráðherrar landsins gefi orðið lítið fyrir þetta atriði liggur ekki fyrir.
Stærsti hluthafinn greitt sér 48 milljarða króna í arð 2023
En Gísli Rafn vildi spyrja Bjarkey Olsen Gunnarsdóttur um lagareldisfrumvarpið sem hefur verið umdeilt, einkum vegna þess að atriðis að laxeldisfyrirtækjum verði veitt ótímabundið leyfi til starfsemi. En það er langt í frá eina atriðið sem fer fyrir brjóstið á þeim sem vilja gjalda varhug við þessari starfsemi.
Gísli Rafn minnti á að Píratar séu eini flokkurinn sem vill beinlínis leggja blátt bann við sjókvíaeldi. Gísli Rafn sagði að „umhverfisspjöllin og dýraníðin eru óhjákvæmileg“, sama hversu fín lög sett eru, þá verði aldrei hægt að tryggja að íslenska laxinum verði ekki útrýmt.
„Jafnvel færustu, grænustu og viljugustu ríkisstjórnir hafa ekki getað sett lagaramma og eftirlit náttúrunni til verndar. Alltaf er sagan sú sama; dauðir firðir, lús, stórfelld umhverfisspjöll og hömlulaus gróði örfárra einstaklinga - á kostnað samfélagsins. Auðvitað þarf enginn að spyrja sig út í getu Sjálfstæðisflokks, Framsóknarflokks og VG til að koma böndum á þessi mál. Flokkar sem satt best að segja gætu ekki komið sér saman um innkaup á kaffistofu hvað þá að setja flókin lög og reka gott eftirlit með laxeldi.“
Og Gísli Rafn vitnaði í fréttir og sagði að stærsti hluthafi Arnarlax hafi greitt sér 48 milljarða króna í arð fyrir árið 2023.
„Á sama tíma fáum við í Atvinnuveganefnd minnisblað um að í ljósi þess að upphafleg drög frumvarpsins gengu út frá þeirri forsendu að leyfi væru ótímabundin, gæti það reynst of íþyngjandi, m.t.t. stjórnarskrárákvæða um meðalhóf og atvinnuréttindi, að hafa sektir eins háar og lagt var upp með í byrjun. M.ö.o. það er óljóst hvort lækka þurfi sektarfjárhæðir þessara arðsömu stórfyrirtækja vegna hroðvirknislegra vinnubragða ráðherra.“
Magnafsláttur á sektargreiðslu!
Núverandi frumvarp segir til um 5 milljónir í sekt á hvern lax sem veiðist fyrir utan kví.
„Það hljómar frekar ríflegt en á þessari sekt er magnafsláttur! 150 laxar sleppa, eftir það skiptir engu máli hvort laxarnir verði þúsund í viðbót, því sektin getur aldrei orðið hærri en 750 milljónir. Magnaafsláttur á umhverfissóðaskap er skelfilegt hugmynd.“
Gísli Rafn spurði Bjarkey hvort hún héldi virkilega að 750 milljóna króna sekt, sem mögulega þarf jafnvel að lækka, sé nægjanlegur hvati fyrir fyrirtæki eins og Arnarlax, sem borgar sér tugi milljarða í arð á ári, til að gulltryggja sínar kvíar með tilheyrandi kostnaði?
Bjarkey sagði það tillögu frá sér að þetta væru hámarks sektir en það er atvinnuveganefndar að vinna úr því. Hún sagði að ekki væri meirihluti, hvorki á þessu þingi né milli flokka, um hvort banna eigi fiskeldi í sjó. Gísli Rafn hafi minnt á að Píratar væru eini flokkurinn með þá stefnu. En það þurfi að bæta lagaumhverfið. Arnarlax-menn væru vissulega að greiða sér risaarð af starfseminni, en það eigi kannski ekki við um öll fyrirtæki í greininni.
Bjarkey nefndi að það kæmi til greina að vera með hvetjandi reglugerðir eða ívilnandi sem gæti orðið til að koma starfseminni í lokað eldi eða í geldfiska, að atvinnustarfsmein verði með betri hætti en hún er í dag.
Varasöm atvinnustarfsemi að mati ráðherra
Gísli Rafn vildi ekki sleppa henni með þetta, sagði atvinnuveganefnd gæti hækkað þakið á sektunum. En á hvaða tímapunkti telur Bjarkey að ódýrari kost fyrir fyrirtæki að sleppa lússýktum laxi í hafið?
Bjarkey sagðist ekki ætla neinum að stunda atvinnustarfsemi með annað eins á oddinum og það sem þingmaður nefndi. Sektargreiðslurnar hafi þótt háar í samhengi við það sem aðrar atvinnugreinar hafa þurft að greiða.
„Þetta er varasöm atvinnustarfsemi sem hefur gríðarleg umhverfisáhrif,“ sagði Bjarkey. Og hún sagði betra að klára frumvarpið þó það væri ekki fullkomið en búa við það ástand sem við búum við í dag. Hún leggi áherslu á að náð verði utan um starfsemina.
