Brjóta höfundarréttarlög með ljóðalestri á Facebook

Nú á tímum Covid-19 eflist samkenndin og þar eru listamenn í lykilhlutverki. Nokkrir leikarar svo sem Pálmi Gestsson og Tinna Gunnlaugsdóttir hafa lesið upp ljóð og birt flutninginn á Facebook við miklar vinsældir. Sem og Stefán Sturla Sigurjónsson en hann komst að því sér til nokkurrar hrellingar að með því er hann að brjóta höfundarréttarlög. Nokkur ljóð sem hann hefur lesið og birt eru á gráu svæði.

„Auðvitað átti ég að vita þetta. Taldi bara að flutningur á einu ljóði væri leyfilegt en ekki lestur ljóðabókar. Svona getur maður verið vitlaus,“ segir Stefán Sturla í samtali við Vísi.

Hann hefur birt yfirlýsingu á Facebook þar sem hann segir að nú hafi ljóðalestri hans verið takmarkanir settar.

„Fékk skilaboð frá félagi rithöfunda að þetta sé opinber flutningur (sem ég hefði átt að vita) og krefst leyfi höfunda og/eða greiða fyrir birtingu efni höfunda. Reyndar gildir 70 ára reglan (frá andláti höfundar) um þennan lestur. Ég mun halda áfram að lesa efni eftir mig og ljóð sem rúmast innan 70 ára reglunnar.“

Pálmi í daglegum samskiptum við formanninn

Annar sem hefur viljað stytta vinum sínum og aðdáendum á Facebook stundirnar og miðla ljóðinu til sinna er Pálmi Gestsson leikari.

„Ég tók eftir þessu hjá Stefáni í gær og bjóst þá auðvitað við að ég yrði í skotlínunni en hef ekkert verið snupraður ennþá,“ segir Pálmi í samtali við Vísi. Blaðamaður veltir því fyrir sér hvort þar kynni klíka að ráða, en formaður Rithöfundasambandsins er Karl Ágúst Úlfsson, félagi Pálma í Spaugstofunni?

„Ohh, ætli þau hiki nokkuð við það ef þannig liggur á þeim,“ segir Pálmi sposkur en það sé rétt, hann er nú um stundir í daglegum samskiptum við formanninn.

Pálmi fékk góðfúslegt leyfi hjá Þórarni Eldjárn til að lesa ljóð hans og Vísir fékk góðlátlegt leyfi Pálma til að gefa sýnishorn af hinum vinsæla ljóðalestri hans á Facebook.

„Hann hefur ekki nefnt þetta enn,“ segir Pálmi sem ætlar að taka þetta upp við Karl Ágúst þá er þeir hittast eftir hádegi.

„Ég hef nú reyndar lesið ljóð eftir Karl Ágúst og reyndar töluvert eftir Þórarinn Eldjárn, hann sendi mér nokkrar bækur sínar til þess arna.“

Samskiptamiðlar eru opinber vettvangur

Framkvæmdastjóri Rithöfundasambandsins er Ragnheiður Tryggvadóttir. Hún sagði að þetta hafi nú ekki verið svo að athugasemdin við Stefán Sturlu hafi verið sett fram að frumkvæði sambandsins. Heldur komið upp innan vettvangs þess í tengslum við tilkynningu sem gerð var vegna þess að bókasöfn voru að streyma á netinu sögustundum. Ragnheiður vakti athygli félagsmanna á því að til þessa þyrfti leyfi og Stefán Sturla spurði í framhaldi af því hvort ekki þyrfti þá líka leyfir fyrir ljóðalestri á samfélagsmiðlum?

„Já, það þarf leyfi fyrir opinberri birtingu. Það er bara ekkert flókið,“ segir Ragnheiður. Sem útskýrir þetta á barnamáli fyrir blaðamanninum.

„Höfundur á allan rétt á sínu verki nema það sem hann framselur með samningi.

Ef þú framselur útgáfurétt eins og höfundar gera ertu ekki að framselja nein réttindi önnur. Þú framselur bara tiltekin réttindi. Öll önnur réttindi halda áfram að vera hjá höfundinum,“ segir Ragnheiður og nefnir eitt og annað í því sambandi sem getur tengst útgáfu bókar svo sem söluréttur verka til útlanda, hljóðbókaréttur, kvikmyndaréttur… allt eru þetta réttindi sem þarf að selja sérstaklega. Þó dæmi séu um að það sé innifalið.

Í þessu tilfelli, ljóðalestri á samfélagsmiðlum; þó ekki sé um að ræða neina greiðslu þurfi engu að síður að fá sérstakt leyfi frá höfundi. Einkanot séu leyfileg og sjálfsögð en fólk megi ekki gleyma því að samfélagsmiðlar eru opinber vettvangur.

Höfundarréttur víða fótum troðinn

Ragnheiður segir að varðandi bókasöfnin, þá hafi sannarlega ekki verið um einbeittan brotavilja að ræða né annars staðar. Allir hafi einfaldlega beðist afsökunar, höfðu ekki áttað sig á þessu. Enda erfitt þegar svona stendur á og flestir vilji gleðja þjóðina og dreifa huga hennar.

„Það loga allir listamannahópar um allan heim í þessari sömu umræðu.

Þetta er stétt sem er að fara illa út úr ástandinu, margir sem eiga engan rétt til þeirra úrræða sem er búið að boða. Margir vinna verktakavinnu í einhverjum slumpum. Á sama tíma hefur þörfin aldrei verið meiri eftir verkum þeirra. Við erum að reyna að halda utan um þetta,“ segir Ragheiður og sem telur vert að vekja fólk til umhugsunar um þau atriði sem hér hefur verið tæpt á.

„Þetta er ekkert séríslenskt fyrirbæri. Netið er að gera okkur erfitt fyrir,“ segir Ragnheiður. Höfundarréttarmál eru fótum troðin víða og þá eiga oft í hlut, með beinum og óbeinum hætti, þessir stóru alþjóðlegu risar svo sem Facebook, Youtube, Google og Amazon.