Stjórnvöld verða að fara að hlusta og atvinnulífið að verða háværara

Umræðuefnið er menntun á Íslandi annars vegar og þarfir atvinnulífsins hins vegar. En í mörg ár hefur verið fyrirséð að skortur er á menntuðu fólki í ýmsum starfsgreinum, á sama tíma og verið er að útskrifa fjölda fólks úr námi sem atvinnulífið er ekki endilega að kalla eftir.

Við erum komin að endamörkum. Nú þegar hefur atvinnulífið hreinlega öskrað í mörg ár á að fleiri þurfi að útskrifist með menntun í ákveðnum starfsgreinum þar sem vöntun er á vinnuafli. 

Ég nefni tækni og iðnám sérstaklega en ekkert síður kennara eða heilbrigðisfólk. 

Það er öskrað og árin líða, en ekkert breytist,“ 

segir Adriana K. Pétursdóttir sem einnig situr í stjórn Mannauðs.

Næstkomandi föstudag verður Mannauðsdagurinn haldinn hátíðlega í Hörpu, en þetta er í tíunda sinn sem ráðstefnan er haldin. Ráðstefnan er á vegum Mannauðs, félags mannauðsfólks á Íslandi en þar eru meðlimir nú 660 talsins. Af tilefniAð því tilefni fjallar Atvinnulífið um aðkallandi mál í mannauðsmálum á Íslandi.

Stjórnvöld og skólar þurfa að fara að hlusta

Hildur og Adriana segja afar brýnt að virkja samtalið á milli stjórnvalda, skóla og atvinnulífs.

Því menntun og þörf atvinnulífsins séu einfaldlega ekki í samræmi við hvort annað.

„Að mínu mati er viljinn hjá atvinnulífinu til staðar en það skortir verulega á að stjórnvöld og skólar hlusti,“ segir Hildur og tiltekur sérstaklega að með atvinnulífi vísi hún bæði til vilja launþegahreyfinga og vinnuveitenda.

Við erum enn ekki með pláss til að mennta fólk í fögum sem atvinnulífinu sárvantar en erum þess í stað með alls kyns nám og framhaldsnám fyrir fólk í greinum sem atvinnulífið er kannski ekkert sérstaklega að kalla eftir,“

 segir Adriana.

Að mati Hildar og Adriana snýst málið um að virkja samtalið á milli stjórnvalda, skóla og atvinnulífs og þar sé ábyrgð stjórnvalda veruleg.

„Því það að breyta menntastefnunni er risavaxið langtíma verkefni,“ segir Hildur.

„Langtímastefna þarf að vera til langstíma án þess að henni sé breytt á fjögurra ára fresti. Ég myndi líka alltaf mæla með því að byrja á því að breyta menntastefnunni í einhverjum skrefum. Ekki að reyna að gleypa fílinn í heilu lagi því verkefnið er hreinlega svo stórt,“ segir Adriana.

Er skólakerfið að verða dragbítur?

Umræðan um að það vanti fólk í ákveðnar starfsgreinar er ekki ný af nálinni. En lítið virðist þokast áfram eða breytast.

„Það er allt á fleygiferð. Fjórða iðnbyltinginn og alls kyns breytingar. Meira að segja störfin eru að breytast verulega og nú er talað um að atvinnulífið sé að fara í gegnum skeið sem kallað er Stóra uppsögnin. Fólk færir sig á milli starfa og finnur sér nýjar leiðir til að mennta sig eða finna starf sem hentar þeim best og án staðsetningar. Á sama tíma stendur skólakerfið óbreytt og langt frá því að þróast í takt við atvinnulífið,“ segir Adriana.

„Skólakerfið er í eðli sínu þannig að það hreyfist ekki hratt né breytist. En það er einfaldlega orðið of mikið ósamræmi í því í hverju við erum að mennta fólk og hverju atvinnulífið er að kalla eftir,“ segir Hildur og nefnir nokkur dæmi:

Til dæmis er okkur farið að vanta áþreifanlega fagmenntaða kennara í mörgum iðngreinum. 

Staðan í haust var því þannig að við þurftum að neita hátt í fimmhundruð manns að koma í iðnám einfaldlega vegna þess að í skólum vantar kennara, vantar pláss og vantar fjármagn.

Á sama tíma er mikið fjármagn og fjöldi fólks að sækjast í nám fyrir fullorðna þar sem fólk er að sækja sér aðra og þriðja gráðu í háskólanámi sem er niðurgreitt en ekki endilega í beinni þörf við það sem atvinnulífið er mest að biðja um.“

Er skólakerfið þá orðið ákveðinn dragbítur?

„Þetta snýst um fjármagn og umræðan er alltaf um fjármagn. Stóra myndin er samt flóknari en svo því fyrir samfélagið er orðið svo brýnt að endurhanna og móta menntastefnu sem fellur að atvinnulífinu. Og það er á ábyrgð stjórnvalda að móta þessa menntastefnu. Og sú vinna getur ekki hafist fyrir alvöru fyrr en samtalið á milli stjórnvalda, skóla og atvinnulífs er orðið virkara,“ segir Hildur.

En hefur þó ekki orðið vitundavakning um iðnnám í samanburði við fyrir til dæmis áratug síðan?

„Jú viðhorfsbreytingin er gríðarlega mikil og það er miklu meiri aðsókn í iðnám en var. Eftirspurnin er hins vegar enn meir og því til stuðnings get ég nefnt niðurstöður úr könnun sem við gerðum síðastliðið vor meðal sveinsprófstaka. Þær niðurstöður sýndu að 92% þeirra sem tóku sveinsprófið voru komnir með vinnu í sínu fagi, sumir voru í öðru starfi en einungis 3% höfðu ekki fengið starf í sínu fagi.,“ segir Hildur.

Hvar ætla menn að fá þetta fólk?

Í gær ræddi Atvinnulífið við Sigrúnu Kjartansdóttur framkvæmdastjóra Mannauðs sem meðal annars nefndi það sérstaklega að ungt fólk væri farið að sækjast í nýjar og fjölbreyttari leiðir til náms en áður. Prófgráðan væri því ekkert endilega það sem segði allt. Eruð þið sammála þessu?

„Já það má segja að þessi staðlaði texti í auglýsingum til dæmis um háskólanám sem nýtist í starfi sé skilyrði sé að verða svolítið úreld setning í einhverjum atvinnugreinum. Því ungt fólk í dag er farið að velja sér alls konar leiðir til að mennta sig og langt því frá að háskólarnir séu endilega sá vettvangur sem sá hópur mun mest horfa til. Nú er það fyrirtækja og stéttarfélaga að búa til strúktur þar sem óhefðbundin menntun er einnig metin. ,“ segir Adriana.

Þá segja Hildur og Adriana að stjórnvöld þurfi hreinlega að axla þá ábyrgð að upplýsa fólk betur eða búa til hvata sem geti liðkað fyrir flæði sem fellur betur að þörfum atvinnulífsins.

„Það eru alls kyns hugmyndir um að breyta til dæmis námslánum kennara eða þeirra sem fara í byggingarfræði í styrk eða kynna betur hvernig störf hafa breyst því nú er allt orðið svo tæknivætt og mikið gróska. Margir eru til dæmis enn að sjá fyrir sér að starf píparans snúist um að losa stífluð klósett eins fjarri lagi og það nú er. Fyrir utan það að auglýsingar og upplýsingar gætu líka jafnað betur út kynjahalla sem er í mörgum greinum,“ segir Adriana.

„Félag kvenna í iðngreinum hefur reyndar staðið sig ótrúlega vel að kynna hvernig störf hafa breyst og þannig hvatt fleiri konur að því að sækja slík nám. Konur komast því allar inn í það iðnám sem þær sækja um því enn hallar svo mikið á konur þar. En það breytir því ekki að við erum að synja alltof mörgum um að koma í iðnámið sem atvinnulífinu þó sárvantar, einfaldlega vegna þess að skólakerfið og atvinnulífið er ekki að ganga í takt,“ segir Hildur.

Hvernig standa þessi mál í löndunum í kringum okkur?

„Það eru mörg lönd sem stýra miklu betur en við flæðinu inn í námskerfið. Og tryggja þannig að samræmi sé á milli menntunar sem fólk er að útskrifast með og þörfunum sem eru í atvinnulífinu. Eflaust fylgja öllum kerfum ákveðnir kostir og gallar en það breytir því ekki að við erum með margar fyrirmyndir sem standa betur að menntastefnunni og sjá til þess að hún samræmist betur þörfum atvinnulífs,“ segir Hildur og bætir við: 

Tökum sem dæmi fund sem var í fréttum fjölmiðla í vikunni um að byggja þurfi miklu fleiri hús í Reykjavík. 

Ég spyr: Og hvar ætla menn að fá fólkið til að byggja þessi hús?