Trú er holl Skúli S. Ólafsson skrifar 1. janúar 2025 07:00 Hugleiðingar í upphafi nýs árs Þetta er sennilega sá tími ársins þar sem við erum flest með göfug áform um breytta og bætta lífshætti. Í þeim efnum er hugur fólks sennilega tengdur líkamsrækt og heilbrigðara mataræði. Margvísleg áhrif Nú hafa rannsóknir leitt í ljós að þátttaka í trúarlegu starfi sé ekki bara gefandi fyrir sálina, hún mun líka hafa góð áhrif á heilsufarið. Samkvæmt þeim býr trúað fólk við betri heilsu en efasemdarmennirnir og lifir þar að auki lengur. Dr. Robert Sapolsky er einn kunnasti þróunarlíffræðingur okkar daga og hefur sérhæft sig í því að rekja hegðun okkar og hugmyndir til fortíðar okkar og bakgrunns. Hvers vegna hafa sumir eiginleikar orðið ofan á og aðrir ekki? Hann helgar einn fyrirlestur fyrir nemendur sína í Stanford háskóla, trúariðkun. Þótt sjálfur sé hann ekki að eigin sögn trúrækinn, lýsir hann því yfir að „trúin sé náttúrulegt meðal við þunglyndi“. Trúað fólk bæti árum við lífið og lífi við árin. Ónæmiskerfið sé öflugra, blóðþrýstingurinn betri og það nái sér að jafnaði fyrr eftir veikindi og önnur áföll. Hvað er það sem sem hefur þau áhrif? Jú trú hvetur fólk til að sýna hvert öðru kærleika og til að fyrirgefa. Trúaðir finna fyrir snertingu við æðri mátt. Slíkt gefur lífi þeirra tilgang og merkingu. Þá er takturinn í tilverunni jafn ef fólk stundar reglulegt helgihald. Allt hefur þetta markverð og mælanleg áhrif á gæði lífs og lengd. Fræðimenn hafa reyndar lengi áttað sig á þörf manneskjunnar fyrir andlegt líf. Í skilgreiningu á hugtakinu „heilbrigði“ ræðir Alþjóða heilbrigðisstofnun (WHO) um trúarafstöðu, gildi og siðferði. Trúin hjálpar fólki að takast á við áskoranir tilverunnar og ná tilsettum árangri („The spiritual dimension plays a great role in motivating people's achievement in all aspects of life“). Hvers konar trú? Í rannsóknum fræðimanna á borð við Sapolsky má þó greina skarpan greinarmun á því hvers eðlis trúin er, í ljósi hinnar boðuðu hollustu. Sá sem horfir á systkini sín ásakandi augum sér að endingu hið sama þegar eigin spegilmynd blasir við. Þá er hætt við að tilveran verði þjökuð af áhyggjum og angist. Slíkt háttarlag leiðir auk þess til þess að fólk einangrist félagslega. Það gefur auga leið að sú afstaða er hvorki líkleg til gæða lífs né fjölda ævidaga. Þegar við lesum frásagnir af Jesú, kynnumst við einmitt þessum greinarmun. Í einni af sinni þekktustu dæmisögu, Miskunnsama Samverjanum eru það hvorki meira né minna en prestur og levíti sem bregðast manni sem var í sárri neyð. Ástæðuna þekktu samtímamenn Jesú: Þeir máttu ekki óhreinka sig áður en þeir fóru að sinna helgihaldinu. En breytni Samverjans, þess sem trúaðir gyðingar fordæmdu, reyndist hin rétta. Víða í guðspjöllunum kynnumst við því hversu gagnrýninn Jesús var í garð þeirra sem dæmdu fólk hart og sáu ofsjónum yfir veikleikum þeirra og brestum. Heilbrigð trú ræktar auk þess þá kennd sem sennilega skiptir mestu máli þegar kemur að farsæld og góðu lífi. Það er þakklætið. Fátt bætir líf okkar meira en að kunna og brúka listina að færa þakkir. Stór hluti bæna eru þakkarbænir. Þá reynum við að draga fram það jákvæða úr tilverunni, orða það og minna okkur svo á hversu fjarri því fer að lífsgæðin okkar séu sjálfsögð. Þetta er ólíkt þeirri afstöðu sem nútíminn otar að okkur, nefnilega að okkur sé áskapað að leita í sífellu einhvers sem er betra og eftirsóknarverðara en það sem við höfum hér og nú. Því fylgir ertandi kennd, eirðarleysi að því ógleymdu hversu óskapleg sóun fylgir því að geta aldrei unað við það sem við eigum. Hvað virkar? Gott trúarlíf er laust við öfga og bókstafshyggju. Sönn trú afneitar ekki þekkingu og vísindum. Hún lætur ekki þröngva sér inn á ranghala frumstæðrar hugsunar þar sem fólki er stillt upp við vegg og það er krafið um skýra og afdráttarlausa afstöðu. Trú snýst um það hvernig við lifum lífi okkar. Trúin fær okkur til að leita og fyllast lotningu og undrun. Hún hvetur okkur til að skynja markmið mitt í ólgusjó daganna. Spurningarnar sem trúin ávarpar rista djúpt, þær tengjst tilveru okkar og tilgangi. Hér fléttast saman reynsla okkar af lífinu og leit okkar að réttlæti, frelsi og kærleika. Í þeim anda krefur trúin okkur um sjálfstæða hugsun, ekki múlbundna og þvingaða. Hún á ekki að vekja með okkur ótta heldur traust. Og sennilega er gullna reglan eitt öflugasta mótvægið við þann glórulausa dauðadans sem samtíminn stígur og kallar lífsgæðakapphlaup. Henni fylgir heilbrigð afstaða til Guðs, til sköpunarinnar og náungans. Já, víst er ég hlutdrægur í þessum efnum, en oft hef ég litið á trúsystkini mín í eldri kantinum og samglaðst þeim hversu vel þau eru á sig komin! Líffræðingar, sem eru sjálfir vitanlega á ýmsum stöðum í litrófi hins trúarlega, hafa rannsakað áhrif þess að rækta með sér jákvæða trúarkennd sem skilar sér í þakklæti og gefur manneskjunni ríkulegan tilgang. Niðurstöður þeirra eru á þá leið að slík afstaða leiði af sér langt og gott líf. Hún er þó aðeins ein víddin af mörgum. Hitt skiptir sennilega enn meira máli að trúarþörfin er sterk í hverri manneskju og mestu varðar að henni sé mætt með réttum hætti. Höfum þetta í huga þegar við hugleiðum umbætur á líkama og sálu á nýju ári. Það er lítið mál að taka þátt í trúarlegu starfi. Messað er á hverjum sunnudegi og allar hátíðar. Svo er líflegt starf í sóknum landsins sem stendur öllum til boða endurgjaldslaust auk samtals við starfsfólk kirkjunnar og sjálfboðaliða. Höfundur er sóknarprestur í Neskirkju. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli S. Ólafsson Trúmál Mest lesið Ertu nú alveg viss um að hafa læst hurðinni? Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald Skoðun Ómeðvituð vörn í orðræðu – þegar vald ver sjálft sig Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Verðmætatap auðlindagjaldanna – Hverra og hvernig? Haukur V. Alfreðsson Skoðun Málþóf á kostnað ungs fólks Lísa Margrét Gunnarsdóttir Skoðun Úrsúla og öryggismálin - Stöndum gegn vígvæðingu Guttormur Þorsteinsson Skoðun Verið öll hjartanlega velkomin á Unglingalandsmót á Egilsstöðum Jónína Brynjólfsdóttir Skoðun 48 daga blekking: Loforð sem leiðir til lögbrota? Svanur Guðmundsson Skoðun Sanngirni að brenna 230 milljarða króna? Björn Leví Gunnarsson Skoðun Skoðun Skoðun 48 daga blekking: Loforð sem leiðir til lögbrota? Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald skrifar Skoðun Málþóf á kostnað ungs fólks Lísa Margrét Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun Ómeðvituð vörn í orðræðu – þegar vald ver sjálft sig Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Við krefjumst sanngirni og aðgerð strax Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Verið öll hjartanlega velkomin á Unglingalandsmót á Egilsstöðum Jónína Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Úrsúla og öryggismálin - Stöndum gegn vígvæðingu Guttormur Þorsteinsson skrifar Skoðun Verðmætatap auðlindagjaldanna – Hverra og hvernig? Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Ertu nú alveg viss um að hafa læst hurðinni? Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Sanngirni að brenna 230 milljarða króna? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Strandveiðar eru ekki sóun Örn Pálsson skrifar Skoðun „Ísland mun taka þátt í þvingunaraðgerðum gegn Ísrael náist samstaða fleiri ríkja“ Einar Ólafsson skrifar Skoðun SFS skuldar Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Hvar er hjálpin sem okkur var lofað? Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Áform um fleiri strandveiðidaga: Áhættusöm ákvörðun Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson skrifar Skoðun Flugnám - Fjórði hluti: Hlutverk Reykjavíkurflugvallar í flugnámi Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Slítum stjórnmálasambandi við Ísrael! Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Aukið við sóun með einhverjum ráðum Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Kæru valkyrjur, hatrið sigraði líklega í þetta skiptið Arnar Laxdal skrifar Skoðun Vönduð vinnubrögð - alltaf! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin stóð af sér áhlaup sérhagsmuna Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmál sem virka og lýðræði sem kemst ekki fyrir í umslagi Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir skrifar Skoðun Tvöföld bið eftir geislameðferð er of löng Katrín Sigurðardóttir skrifar Skoðun Fröken þjóðarmorð: Þér er ekki boðið! Linda Ósk Árnadóttir,Yousef Ingi Tamimi skrifar Skoðun Linsa Lífsins Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Að skrifa söguna“ Var of mikið undir hjá kvennalandsliðinu? Viðar Halldórsson skrifar Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson skrifar Sjá meira
Hugleiðingar í upphafi nýs árs Þetta er sennilega sá tími ársins þar sem við erum flest með göfug áform um breytta og bætta lífshætti. Í þeim efnum er hugur fólks sennilega tengdur líkamsrækt og heilbrigðara mataræði. Margvísleg áhrif Nú hafa rannsóknir leitt í ljós að þátttaka í trúarlegu starfi sé ekki bara gefandi fyrir sálina, hún mun líka hafa góð áhrif á heilsufarið. Samkvæmt þeim býr trúað fólk við betri heilsu en efasemdarmennirnir og lifir þar að auki lengur. Dr. Robert Sapolsky er einn kunnasti þróunarlíffræðingur okkar daga og hefur sérhæft sig í því að rekja hegðun okkar og hugmyndir til fortíðar okkar og bakgrunns. Hvers vegna hafa sumir eiginleikar orðið ofan á og aðrir ekki? Hann helgar einn fyrirlestur fyrir nemendur sína í Stanford háskóla, trúariðkun. Þótt sjálfur sé hann ekki að eigin sögn trúrækinn, lýsir hann því yfir að „trúin sé náttúrulegt meðal við þunglyndi“. Trúað fólk bæti árum við lífið og lífi við árin. Ónæmiskerfið sé öflugra, blóðþrýstingurinn betri og það nái sér að jafnaði fyrr eftir veikindi og önnur áföll. Hvað er það sem sem hefur þau áhrif? Jú trú hvetur fólk til að sýna hvert öðru kærleika og til að fyrirgefa. Trúaðir finna fyrir snertingu við æðri mátt. Slíkt gefur lífi þeirra tilgang og merkingu. Þá er takturinn í tilverunni jafn ef fólk stundar reglulegt helgihald. Allt hefur þetta markverð og mælanleg áhrif á gæði lífs og lengd. Fræðimenn hafa reyndar lengi áttað sig á þörf manneskjunnar fyrir andlegt líf. Í skilgreiningu á hugtakinu „heilbrigði“ ræðir Alþjóða heilbrigðisstofnun (WHO) um trúarafstöðu, gildi og siðferði. Trúin hjálpar fólki að takast á við áskoranir tilverunnar og ná tilsettum árangri („The spiritual dimension plays a great role in motivating people's achievement in all aspects of life“). Hvers konar trú? Í rannsóknum fræðimanna á borð við Sapolsky má þó greina skarpan greinarmun á því hvers eðlis trúin er, í ljósi hinnar boðuðu hollustu. Sá sem horfir á systkini sín ásakandi augum sér að endingu hið sama þegar eigin spegilmynd blasir við. Þá er hætt við að tilveran verði þjökuð af áhyggjum og angist. Slíkt háttarlag leiðir auk þess til þess að fólk einangrist félagslega. Það gefur auga leið að sú afstaða er hvorki líkleg til gæða lífs né fjölda ævidaga. Þegar við lesum frásagnir af Jesú, kynnumst við einmitt þessum greinarmun. Í einni af sinni þekktustu dæmisögu, Miskunnsama Samverjanum eru það hvorki meira né minna en prestur og levíti sem bregðast manni sem var í sárri neyð. Ástæðuna þekktu samtímamenn Jesú: Þeir máttu ekki óhreinka sig áður en þeir fóru að sinna helgihaldinu. En breytni Samverjans, þess sem trúaðir gyðingar fordæmdu, reyndist hin rétta. Víða í guðspjöllunum kynnumst við því hversu gagnrýninn Jesús var í garð þeirra sem dæmdu fólk hart og sáu ofsjónum yfir veikleikum þeirra og brestum. Heilbrigð trú ræktar auk þess þá kennd sem sennilega skiptir mestu máli þegar kemur að farsæld og góðu lífi. Það er þakklætið. Fátt bætir líf okkar meira en að kunna og brúka listina að færa þakkir. Stór hluti bæna eru þakkarbænir. Þá reynum við að draga fram það jákvæða úr tilverunni, orða það og minna okkur svo á hversu fjarri því fer að lífsgæðin okkar séu sjálfsögð. Þetta er ólíkt þeirri afstöðu sem nútíminn otar að okkur, nefnilega að okkur sé áskapað að leita í sífellu einhvers sem er betra og eftirsóknarverðara en það sem við höfum hér og nú. Því fylgir ertandi kennd, eirðarleysi að því ógleymdu hversu óskapleg sóun fylgir því að geta aldrei unað við það sem við eigum. Hvað virkar? Gott trúarlíf er laust við öfga og bókstafshyggju. Sönn trú afneitar ekki þekkingu og vísindum. Hún lætur ekki þröngva sér inn á ranghala frumstæðrar hugsunar þar sem fólki er stillt upp við vegg og það er krafið um skýra og afdráttarlausa afstöðu. Trú snýst um það hvernig við lifum lífi okkar. Trúin fær okkur til að leita og fyllast lotningu og undrun. Hún hvetur okkur til að skynja markmið mitt í ólgusjó daganna. Spurningarnar sem trúin ávarpar rista djúpt, þær tengjst tilveru okkar og tilgangi. Hér fléttast saman reynsla okkar af lífinu og leit okkar að réttlæti, frelsi og kærleika. Í þeim anda krefur trúin okkur um sjálfstæða hugsun, ekki múlbundna og þvingaða. Hún á ekki að vekja með okkur ótta heldur traust. Og sennilega er gullna reglan eitt öflugasta mótvægið við þann glórulausa dauðadans sem samtíminn stígur og kallar lífsgæðakapphlaup. Henni fylgir heilbrigð afstaða til Guðs, til sköpunarinnar og náungans. Já, víst er ég hlutdrægur í þessum efnum, en oft hef ég litið á trúsystkini mín í eldri kantinum og samglaðst þeim hversu vel þau eru á sig komin! Líffræðingar, sem eru sjálfir vitanlega á ýmsum stöðum í litrófi hins trúarlega, hafa rannsakað áhrif þess að rækta með sér jákvæða trúarkennd sem skilar sér í þakklæti og gefur manneskjunni ríkulegan tilgang. Niðurstöður þeirra eru á þá leið að slík afstaða leiði af sér langt og gott líf. Hún er þó aðeins ein víddin af mörgum. Hitt skiptir sennilega enn meira máli að trúarþörfin er sterk í hverri manneskju og mestu varðar að henni sé mætt með réttum hætti. Höfum þetta í huga þegar við hugleiðum umbætur á líkama og sálu á nýju ári. Það er lítið mál að taka þátt í trúarlegu starfi. Messað er á hverjum sunnudegi og allar hátíðar. Svo er líflegt starf í sóknum landsins sem stendur öllum til boða endurgjaldslaust auk samtals við starfsfólk kirkjunnar og sjálfboðaliða. Höfundur er sóknarprestur í Neskirkju.
Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun
Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald Skoðun
Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald skrifar
Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Verið öll hjartanlega velkomin á Unglingalandsmót á Egilsstöðum Jónína Brynjólfsdóttir skrifar
Skoðun „Ísland mun taka þátt í þvingunaraðgerðum gegn Ísrael náist samstaða fleiri ríkja“ Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson skrifar
Skoðun Flugnám - Fjórði hluti: Hlutverk Reykjavíkurflugvallar í flugnámi Matthías Arngrímsson skrifar
Skoðun Stjórnmál sem virka og lýðræði sem kemst ekki fyrir í umslagi Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir skrifar
Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson skrifar
Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun
Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald Skoðun