Bjarni Ben í þátíð Guðmundur Einarsson skrifar 17. janúar 2025 08:30 Eftir japl og jaml og fuður hafa Sjálfstæðismenn ákveðið að keyra á snjódekkjum á landsfund og þar verður kosinn nýr formaður. Þá segir fólk ekki lengur Bjarni er, heldur Bjarni var. Stórir atburðir móta gjarnan tímatal trúarhreyfinga. Fyrir eða eftir flótta Múhameðs frá Mekka, fyrir eða eftir Kristsburð, fyrir eða eftir Bjarna Ben. Verður gott að minnast hans? Þeir sem eiga stóra bankabók eða fiska í sjónum munu hugsa til hans með hlýju. Eigi maður hvorugt, er gott að minnast Bjarna fyrir það að hann var skýr maður, las heima, mætti undirbúinn í sjónvarpsfréttirnar og skildi umræðuefnin. Það er meira en hægt er að segja um ýmsa kollega hans. Til hvers ætlaðist flokkurinn af Bjarna? Sjálfstæðisflokkurinn er valdafíkill. Til valda var flokkurinn borinn og barnfæddur og á völdum nærist hann. Hinir innmúruðu eigendur hans ætlast til að fulltrúar þeirra sitji alltaf við borðið, helst borðsendann. Það er skiljanlegt, því í áratugi hafa ítök hans í íslensku þjóðlífi verið allt um grípandi. Hann hefur haft húsvarðarlykil að öllum kontórum ríkisvaldsins, stærstu fyrirtækjum og samtökum atvinnuveganna. Í stjórnarandstöðu verða þingmenn hans því eirðarlausir eins og villidýr í búri, grimmir eins og tígrisdýr á amfetamíni, og ráðast á allt sem hreyfist. Dagskipanin er að sýna að án þeirra í valdastólum fari allt í vaskinn. Stóð Bjarni undir væntingum? Bjarni varð formaður í mars 2009 og í kosningum mánuði síðar fékk flokkurinn aðeins 24%. Síðan var kosið 2013 og þá komst flokkurinn að stjórnarborðinu og var þar óslitið þar til í desember sl, rúm 11 ár. Við borðsendann var Bjarni þó ekki lengi. Stjórn Sjálfstæðisflokks, Viðreisnar og Bjartrar framtíðar undir forsæti Bjarna átti sér ekki bjarta framtíð. Hún entist aðeins í 10 mánuði. Aftur settist hann við endann í apríl sl og þar var hann í tæpa níu mánuði. En þótt glæsilegt sé að vera forsætisráðherra, er það líka óttalegt amstur. Fjármálaráðuneytið nýttist honum miklu betur til hagsmunagæslunnar, enda var hann þar lengst af. En hvað með fylgið? Fyrir Bjarna var sú tíðin að fylgi Sjálfstæðisflokksins í kosningum mældist yfirleitt í námunda við líkamshita spendýra. Eftir Bjarna fór það hins vegar aldrei yfir 30 og nú síðast undir 20. Undir Davíð Oddssyni fékk flokkurinn stundum sótthita og fór upp í 41 gráðu í kosningunum 1999. Davíð dreymir gjarnan um þessa gömlu, góðu daga og vaknar þá upp í svitakófi og rekur hornin leynt og ljóst í Bjarna. Í kosningunum 2007 lék allt í lyndi. Flokkurinn fékk 37% undir stjórn Geirs Haarde en þegar kosið var næst 2009 fékk hann aðeins 24% undir stjórn Bjarna. En var fylgishrunið Bjarna að kenna? Fylgi Sjálfstæðisflokksins er ekki það eina sem hrundi á þessu tímabili. Bankarnir hrundu haustið 2008, krónan hrundi og traustið hrundi. Sjálfstæðisflokkurinn var á kafi í hrunadansinum með forsætis- og fjármálaráðherra. Bjarni dansaði líka með vafningana sína. Í október 2008 reyndi Geir að fá Guð til að blessa Ísland en það gekk ekki og heilög Jóhanna tók við stjórninni í febrúar 2009. í mars tók Bjarni svo við flokknum. Tæpum mánuði síðar voru kosningar og Bjarni lenti í kaldri sturtu, 24%. Rótarslit. Hrapið úr 40% fylgi í 20% á tveimur áratugum er ekki Bjarna einum að kenna. Hann hann var starfsmaður á plani, að gera það sem flokkurinn ætlaðist til. Tapið er flokknum að kenna. Hann kallaði sig eitt sinn „flokk allra stétta“. Fátækt fólk kaus flokkinn og hófsemdarmenn innan hans reyndu sumir að gæta hagsmuna þess. Talsmenn hans gátu talað á bylgjulengd sem náði eyrum fjöldans eins og 40 prósentin bera vott um. Þar voru verkalýðsforingjar eins og Pétur sjómaður og Magnús L. Sveinsson og löng stjórnarsambúð við Alþýðuflokkinn mýkti ásýnd hans. Þessar rætur hafa löngu slitnað. Ein helsta uppspretta pólitískra hugmynda flokksins er Viðskiptaráð Íslands. Þegar Morgunblaðið spurði nýráðinn framkvæmdastjóra þess rétt fyrir áramót hvaða lögum hann myndi breyta ef hann væri einráður í einn dag, svaraði hann: “Fjárlögum. Ég myndi vilja lækka opinber útgjöld um hundruð milljarða.” Þegar flokksmenn voru um líkt leyti að bollaleggja um hugsanlega arftaka Bjarna voru fyrrverandi og núverandi talsmenn samtaka atvinnulífsins og fyrirtækja í sjávarútvegi í efstu sætum, en þeim nægja tæpast fingur annarrar handar til að telja milljónirnar í launaumslaginu. Til að verða fjöldahreyfing aftur þyrfti flokkurinn annars konar hugmyndafræði og annars konar forystu. Höfundur er lífeðlisfræðingur og fyrrverandi alþingismaður í Bandalagi jafnaðarmanna og Alþýðuflokki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsfundur Sjálfstæðisflokksins 2025 Sjálfstæðisflokkurinn Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Sjá meira
Eftir japl og jaml og fuður hafa Sjálfstæðismenn ákveðið að keyra á snjódekkjum á landsfund og þar verður kosinn nýr formaður. Þá segir fólk ekki lengur Bjarni er, heldur Bjarni var. Stórir atburðir móta gjarnan tímatal trúarhreyfinga. Fyrir eða eftir flótta Múhameðs frá Mekka, fyrir eða eftir Kristsburð, fyrir eða eftir Bjarna Ben. Verður gott að minnast hans? Þeir sem eiga stóra bankabók eða fiska í sjónum munu hugsa til hans með hlýju. Eigi maður hvorugt, er gott að minnast Bjarna fyrir það að hann var skýr maður, las heima, mætti undirbúinn í sjónvarpsfréttirnar og skildi umræðuefnin. Það er meira en hægt er að segja um ýmsa kollega hans. Til hvers ætlaðist flokkurinn af Bjarna? Sjálfstæðisflokkurinn er valdafíkill. Til valda var flokkurinn borinn og barnfæddur og á völdum nærist hann. Hinir innmúruðu eigendur hans ætlast til að fulltrúar þeirra sitji alltaf við borðið, helst borðsendann. Það er skiljanlegt, því í áratugi hafa ítök hans í íslensku þjóðlífi verið allt um grípandi. Hann hefur haft húsvarðarlykil að öllum kontórum ríkisvaldsins, stærstu fyrirtækjum og samtökum atvinnuveganna. Í stjórnarandstöðu verða þingmenn hans því eirðarlausir eins og villidýr í búri, grimmir eins og tígrisdýr á amfetamíni, og ráðast á allt sem hreyfist. Dagskipanin er að sýna að án þeirra í valdastólum fari allt í vaskinn. Stóð Bjarni undir væntingum? Bjarni varð formaður í mars 2009 og í kosningum mánuði síðar fékk flokkurinn aðeins 24%. Síðan var kosið 2013 og þá komst flokkurinn að stjórnarborðinu og var þar óslitið þar til í desember sl, rúm 11 ár. Við borðsendann var Bjarni þó ekki lengi. Stjórn Sjálfstæðisflokks, Viðreisnar og Bjartrar framtíðar undir forsæti Bjarna átti sér ekki bjarta framtíð. Hún entist aðeins í 10 mánuði. Aftur settist hann við endann í apríl sl og þar var hann í tæpa níu mánuði. En þótt glæsilegt sé að vera forsætisráðherra, er það líka óttalegt amstur. Fjármálaráðuneytið nýttist honum miklu betur til hagsmunagæslunnar, enda var hann þar lengst af. En hvað með fylgið? Fyrir Bjarna var sú tíðin að fylgi Sjálfstæðisflokksins í kosningum mældist yfirleitt í námunda við líkamshita spendýra. Eftir Bjarna fór það hins vegar aldrei yfir 30 og nú síðast undir 20. Undir Davíð Oddssyni fékk flokkurinn stundum sótthita og fór upp í 41 gráðu í kosningunum 1999. Davíð dreymir gjarnan um þessa gömlu, góðu daga og vaknar þá upp í svitakófi og rekur hornin leynt og ljóst í Bjarna. Í kosningunum 2007 lék allt í lyndi. Flokkurinn fékk 37% undir stjórn Geirs Haarde en þegar kosið var næst 2009 fékk hann aðeins 24% undir stjórn Bjarna. En var fylgishrunið Bjarna að kenna? Fylgi Sjálfstæðisflokksins er ekki það eina sem hrundi á þessu tímabili. Bankarnir hrundu haustið 2008, krónan hrundi og traustið hrundi. Sjálfstæðisflokkurinn var á kafi í hrunadansinum með forsætis- og fjármálaráðherra. Bjarni dansaði líka með vafningana sína. Í október 2008 reyndi Geir að fá Guð til að blessa Ísland en það gekk ekki og heilög Jóhanna tók við stjórninni í febrúar 2009. í mars tók Bjarni svo við flokknum. Tæpum mánuði síðar voru kosningar og Bjarni lenti í kaldri sturtu, 24%. Rótarslit. Hrapið úr 40% fylgi í 20% á tveimur áratugum er ekki Bjarna einum að kenna. Hann hann var starfsmaður á plani, að gera það sem flokkurinn ætlaðist til. Tapið er flokknum að kenna. Hann kallaði sig eitt sinn „flokk allra stétta“. Fátækt fólk kaus flokkinn og hófsemdarmenn innan hans reyndu sumir að gæta hagsmuna þess. Talsmenn hans gátu talað á bylgjulengd sem náði eyrum fjöldans eins og 40 prósentin bera vott um. Þar voru verkalýðsforingjar eins og Pétur sjómaður og Magnús L. Sveinsson og löng stjórnarsambúð við Alþýðuflokkinn mýkti ásýnd hans. Þessar rætur hafa löngu slitnað. Ein helsta uppspretta pólitískra hugmynda flokksins er Viðskiptaráð Íslands. Þegar Morgunblaðið spurði nýráðinn framkvæmdastjóra þess rétt fyrir áramót hvaða lögum hann myndi breyta ef hann væri einráður í einn dag, svaraði hann: “Fjárlögum. Ég myndi vilja lækka opinber útgjöld um hundruð milljarða.” Þegar flokksmenn voru um líkt leyti að bollaleggja um hugsanlega arftaka Bjarna voru fyrrverandi og núverandi talsmenn samtaka atvinnulífsins og fyrirtækja í sjávarútvegi í efstu sætum, en þeim nægja tæpast fingur annarrar handar til að telja milljónirnar í launaumslaginu. Til að verða fjöldahreyfing aftur þyrfti flokkurinn annars konar hugmyndafræði og annars konar forystu. Höfundur er lífeðlisfræðingur og fyrrverandi alþingismaður í Bandalagi jafnaðarmanna og Alþýðuflokki.
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar