Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 20. júní 2025 07:01 Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra segir frumvarp um hækkun á veiðigjaldi vera vel og faglega unnið. Sú fullyrðing er í mótsögn við staðreyndir málsins. Það endurspeglast vel í því að áhrif frumvarpsins á hagaðila, sem eru fjölmargir, hafa hvorki verið metin af opinberri stofnun né af hennar eigin ráðuneyti. Þegar gera á stórfelldar breytingar á rekstrarumhverfi einnar helstu undirstöðuatvinnugreinar þjóðarinnar, þá eiga hagaðilar rétt á því að stjórnvöld í það minnsta reyni að gera sér grein fyrir afleiðingunum. Frumvarpið mun hafa áhrif á mörg þúsund manns. Aðrir hafa unnið heimavinnuna Þær greiningar sem þó hafa verið gerðar eru á vegum annarra. Samtök sjávarútvegssveitarfélaga létu KPMG vinna skýrslu um áhrif hækkunarinnar á sveitarfélög innan sinna raða. Að áeggjan ráðherra opnuðu fyrirtæki í sjávarútvegi bækur sínar og Deloitte vann úttekt á áhrifum frumvarpsins á 26 stærstu fyrirtækin, bæði í heild og fyrir hvert þeirra sérstaklega. Þrátt fyrir að úttektin sýni að í sumum tilfellum taki ríkið allan hagnað fyrirtækjanna og ríflega það hreyfir það í engu við ráðherra. Jakobsson Capital vann líka skýrslu um áhrif hækkunar á veiðigjaldi á skráð félög í kauphöll. Þar tapa til dæmis lífeyrissjóðir landsmanna tugum milljarða króna og arðsemi félaganna verður óviðunandi, gangi áform frumvarpsins eftir. Þegar frumvarpið var kynnt opinberlega gáfu ráðherrar atvinnuvega og fjármála sterklega í skyn að fyrirtæki í sjávarútvegi hefðu árum saman starfað með óheiðarlegum hætti. Fyrirtækin stæðu í raun í skuld við þjóðina, þar sem þau hefðu ekki greitt „rétt“ gjald fyrir auðlindina. Í því samhengi kynntu þau hugtakið „leiðrétting á veiðigjaldi“. Þar settu stjórnvöld fram sína eigin útreikninga og forsendur um „rétt“ markaðsverð á þorski, ýsu, síld, kolmunna og makríl. Þessi verð eru í engu samræmi við raunveruleikann og hafa ítrekað verið hrakin af aðilum innan sjávarútvegs, norskum og íslenskum sérfræðingum og fiskmörkuðum beggja vegna hafs. Ekki má heldur gleyma efasemdum sérfræðinga atvinnuvegaráðuneytisins sjálfs í rituðum minnisblöðum sem afhent voru formönnum stjórnarflokkanna í aðdraganda stjórnarmyndunar. Dularfulli Norðmaðurinn Til að réttlæta þessar ásakanir sögðust ráðherrarnir meðal annars hafa látið framkvæma ítarlega samanburðargreiningu í útlöndum. Þar var kynntur til leiks, að sögn, einn helsti sérfræðingur Noregs í verðmyndun á uppsjávartegundum. Honum var einnig teflt fram í frumvarpinu. Staðreyndin er þó sú að enginn slíkur sérfræðingur vann samanburð fyrir íslensk stjórnvöld, hvorki norskur né íslenskur. Því er full ástæða til að hvetja ráðherrana til að lesa skýrslu Trond Bjørndal, prófessors og eins virtasta auðlindahagfræðings Noregs, sem vann raunverulega samanburðargreiningu. Í sem skemmstu máli komst hann að þeirri afdráttarlausu niðurstöðu að verið væri að bera saman epli og appelsínur. Skýrsla hans fylgdi umsögn SFS við frumvarpið. Skatturinn réttir kúrsinn SFS lagði tvívegis mat á áhrif boðaðra breytinga og studdist ávallt við fyrirliggjandi forsendur í frumvarpinu. Fyrst samkvæmt upphaflegu frumvarpsdrögunum og svo samkvæmt breyttri aðferðafræði sem birtist í frumvarpinu þegar það var lagt fyrir þing. Útreikningar ráðuneytisins á hækkun veiðigjaldsins voru hins vegar óbreyttir í báðum tilvikum þrátt fyrir veigamikla breytingu á aðferðafræði. Í báðum tilvikum var talsverður munur á mati SFS og ráðuneytisins. Atvinnuveganefnd vildi útskýringu á þessum mun og fór fram á það við Skattinn, sem er vinnsluaðili útreikninga á veiðigjaldi, að hann reiknaði út áhrifin samkvæmt frumvarpinu. SFS töldu frá upphafi að ráðherra væri á villigötum með sína niðurstöðu um áhrif frumvarpsins og að um verulegt vanmat væri að ræða. Ósk um aðgang að útreikningum ráðuneytisins var neitað og það oftar en einu sinni. Niðurstaða Skattsins staðfesti svo verulegt vanmat og áhrifin voru mun meiri en ráðherra hafði haldið fram. Þetta er ekki til vitnis um vönduð vinnubrögð ráðherra. Þarna kann þó að leynast skýringin á því af hverju ráðherra synjaði SFS um aðgang að útreikningum ráðuneytis hennar. Eftir að atvinnuveganefnd óskaði eftir útreikningi frá Skattinum, samkvæmt fyrirliggjandi frumvarpi, og þar til niðurstaðan var afhent, hafði atvinnuvegaráðuneytið komist í málið. Í einföldu máli svaraði Skatturinn ekki fyrirspurninni í samræmi við fyrirliggjandi frumvarp, heldur virðist hann hafa tekið mið af nýjum upplýsingum frá ráðuneytinu. Gögnin sem voru afhent voru því í ósamræmi við forsendur frumvarpsins, sem glögglega sést í þeim gögnum sem nefndin fékk afhent. Hvað ætli hafi orðið til þess að atvinnuvegaráðherra kom því til leiðar að ríkisstofnun, sem ráðherrann hefur ekki forræði yfir, var falið að breyta forsendum sem frumvarp ráðherrans byggðist á? Ráðherra svarar...ekki Þegar SFS bentu á þetta í grein á heimasíðu sinni brást ráðherra við með allmiklu þjósti í grein á Vísi, án þess að svara í nokkru athugasemdunum sem settar voru fram. Nú sem fyrr vill ráðherra ekki ræða efnisatriði málsins, en kemst þó að þessari niðurstöðu: „Þær gerast varla alvarlegri ásakanirnar og þeim verður svarað á öðrum vettvangi.“ Á hvaða vettvangi ætlar ráðherra að svara þeim ábendingum sem settar voru fram af hálfu SFS? Á öðrum vettvangi, hvað þýðir það? Á öllum stigum málsins hefur ráðherra neitað að hlusta og horfast í augu við gögn og staðreyndir. Það sem ákveðið var við stjórnarmyndunarborðið skal ná fram að ganga hverjar sem afleiðingarnar verða. Engin greining, ekkert áhrifamat og á engan skal hlustað. Eftir situr hins vegar sú áleitna spurning hvernig á því standi að ráðherra hafi unnið málið svo dapurlega, að hækkun á þorski var ekki 59% eins og frumvarp hennar byggðist á, heldur reyndist hún 125% eftir kennslustund Skattsins. Þessa óþægilegu staðreynd, ásamt fjölmörgum öðrum, ætlar ráðherra að reyna að leiða hjá sér með því að veitast að SFS með dylgjum og ósannindum fyrir að benda á hið rétta. Höfundur er framvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Breytingar á veiðigjöldum Sjávarútvegur Mest lesið Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Stjórnmálin verða að virka Bjarni Benediktsson Skoðun Skoðun Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Sjá meira
Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra segir frumvarp um hækkun á veiðigjaldi vera vel og faglega unnið. Sú fullyrðing er í mótsögn við staðreyndir málsins. Það endurspeglast vel í því að áhrif frumvarpsins á hagaðila, sem eru fjölmargir, hafa hvorki verið metin af opinberri stofnun né af hennar eigin ráðuneyti. Þegar gera á stórfelldar breytingar á rekstrarumhverfi einnar helstu undirstöðuatvinnugreinar þjóðarinnar, þá eiga hagaðilar rétt á því að stjórnvöld í það minnsta reyni að gera sér grein fyrir afleiðingunum. Frumvarpið mun hafa áhrif á mörg þúsund manns. Aðrir hafa unnið heimavinnuna Þær greiningar sem þó hafa verið gerðar eru á vegum annarra. Samtök sjávarútvegssveitarfélaga létu KPMG vinna skýrslu um áhrif hækkunarinnar á sveitarfélög innan sinna raða. Að áeggjan ráðherra opnuðu fyrirtæki í sjávarútvegi bækur sínar og Deloitte vann úttekt á áhrifum frumvarpsins á 26 stærstu fyrirtækin, bæði í heild og fyrir hvert þeirra sérstaklega. Þrátt fyrir að úttektin sýni að í sumum tilfellum taki ríkið allan hagnað fyrirtækjanna og ríflega það hreyfir það í engu við ráðherra. Jakobsson Capital vann líka skýrslu um áhrif hækkunar á veiðigjaldi á skráð félög í kauphöll. Þar tapa til dæmis lífeyrissjóðir landsmanna tugum milljarða króna og arðsemi félaganna verður óviðunandi, gangi áform frumvarpsins eftir. Þegar frumvarpið var kynnt opinberlega gáfu ráðherrar atvinnuvega og fjármála sterklega í skyn að fyrirtæki í sjávarútvegi hefðu árum saman starfað með óheiðarlegum hætti. Fyrirtækin stæðu í raun í skuld við þjóðina, þar sem þau hefðu ekki greitt „rétt“ gjald fyrir auðlindina. Í því samhengi kynntu þau hugtakið „leiðrétting á veiðigjaldi“. Þar settu stjórnvöld fram sína eigin útreikninga og forsendur um „rétt“ markaðsverð á þorski, ýsu, síld, kolmunna og makríl. Þessi verð eru í engu samræmi við raunveruleikann og hafa ítrekað verið hrakin af aðilum innan sjávarútvegs, norskum og íslenskum sérfræðingum og fiskmörkuðum beggja vegna hafs. Ekki má heldur gleyma efasemdum sérfræðinga atvinnuvegaráðuneytisins sjálfs í rituðum minnisblöðum sem afhent voru formönnum stjórnarflokkanna í aðdraganda stjórnarmyndunar. Dularfulli Norðmaðurinn Til að réttlæta þessar ásakanir sögðust ráðherrarnir meðal annars hafa látið framkvæma ítarlega samanburðargreiningu í útlöndum. Þar var kynntur til leiks, að sögn, einn helsti sérfræðingur Noregs í verðmyndun á uppsjávartegundum. Honum var einnig teflt fram í frumvarpinu. Staðreyndin er þó sú að enginn slíkur sérfræðingur vann samanburð fyrir íslensk stjórnvöld, hvorki norskur né íslenskur. Því er full ástæða til að hvetja ráðherrana til að lesa skýrslu Trond Bjørndal, prófessors og eins virtasta auðlindahagfræðings Noregs, sem vann raunverulega samanburðargreiningu. Í sem skemmstu máli komst hann að þeirri afdráttarlausu niðurstöðu að verið væri að bera saman epli og appelsínur. Skýrsla hans fylgdi umsögn SFS við frumvarpið. Skatturinn réttir kúrsinn SFS lagði tvívegis mat á áhrif boðaðra breytinga og studdist ávallt við fyrirliggjandi forsendur í frumvarpinu. Fyrst samkvæmt upphaflegu frumvarpsdrögunum og svo samkvæmt breyttri aðferðafræði sem birtist í frumvarpinu þegar það var lagt fyrir þing. Útreikningar ráðuneytisins á hækkun veiðigjaldsins voru hins vegar óbreyttir í báðum tilvikum þrátt fyrir veigamikla breytingu á aðferðafræði. Í báðum tilvikum var talsverður munur á mati SFS og ráðuneytisins. Atvinnuveganefnd vildi útskýringu á þessum mun og fór fram á það við Skattinn, sem er vinnsluaðili útreikninga á veiðigjaldi, að hann reiknaði út áhrifin samkvæmt frumvarpinu. SFS töldu frá upphafi að ráðherra væri á villigötum með sína niðurstöðu um áhrif frumvarpsins og að um verulegt vanmat væri að ræða. Ósk um aðgang að útreikningum ráðuneytisins var neitað og það oftar en einu sinni. Niðurstaða Skattsins staðfesti svo verulegt vanmat og áhrifin voru mun meiri en ráðherra hafði haldið fram. Þetta er ekki til vitnis um vönduð vinnubrögð ráðherra. Þarna kann þó að leynast skýringin á því af hverju ráðherra synjaði SFS um aðgang að útreikningum ráðuneytis hennar. Eftir að atvinnuveganefnd óskaði eftir útreikningi frá Skattinum, samkvæmt fyrirliggjandi frumvarpi, og þar til niðurstaðan var afhent, hafði atvinnuvegaráðuneytið komist í málið. Í einföldu máli svaraði Skatturinn ekki fyrirspurninni í samræmi við fyrirliggjandi frumvarp, heldur virðist hann hafa tekið mið af nýjum upplýsingum frá ráðuneytinu. Gögnin sem voru afhent voru því í ósamræmi við forsendur frumvarpsins, sem glögglega sést í þeim gögnum sem nefndin fékk afhent. Hvað ætli hafi orðið til þess að atvinnuvegaráðherra kom því til leiðar að ríkisstofnun, sem ráðherrann hefur ekki forræði yfir, var falið að breyta forsendum sem frumvarp ráðherrans byggðist á? Ráðherra svarar...ekki Þegar SFS bentu á þetta í grein á heimasíðu sinni brást ráðherra við með allmiklu þjósti í grein á Vísi, án þess að svara í nokkru athugasemdunum sem settar voru fram. Nú sem fyrr vill ráðherra ekki ræða efnisatriði málsins, en kemst þó að þessari niðurstöðu: „Þær gerast varla alvarlegri ásakanirnar og þeim verður svarað á öðrum vettvangi.“ Á hvaða vettvangi ætlar ráðherra að svara þeim ábendingum sem settar voru fram af hálfu SFS? Á öðrum vettvangi, hvað þýðir það? Á öllum stigum málsins hefur ráðherra neitað að hlusta og horfast í augu við gögn og staðreyndir. Það sem ákveðið var við stjórnarmyndunarborðið skal ná fram að ganga hverjar sem afleiðingarnar verða. Engin greining, ekkert áhrifamat og á engan skal hlustað. Eftir situr hins vegar sú áleitna spurning hvernig á því standi að ráðherra hafi unnið málið svo dapurlega, að hækkun á þorski var ekki 59% eins og frumvarp hennar byggðist á, heldur reyndist hún 125% eftir kennslustund Skattsins. Þessa óþægilegu staðreynd, ásamt fjölmörgum öðrum, ætlar ráðherra að reyna að leiða hjá sér með því að veitast að SFS með dylgjum og ósannindum fyrir að benda á hið rétta. Höfundur er framvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun