Þrælalán á Íslandi Þorsteinn Sæmundsson skrifar 29. júní 2018 09:37 Fasteignalán á Íslandi, vaxtakjör þeirra og verðtrygging er mörgum ráðgáta, ekki síst ferðalöngum frá þróuðum og siðuðum þjóðum. Það er erfitt að útskýra fyrir fólki sem býr við þróaðan fasteignamarkað og stöðug vaxtakjör hvernig lánveitendur á Íslandi hafa öll spil a hendi gagnvart lántakendum. Það er heldur ekki hægt að útskýra fyrir sama fólki hvernig lán heimila og fyrirtækja hækka um milljarðatugi á ári þegar verðbólga er lág og stöðug og sömu milljarðatugir flæða úr vösum heimila og fyrirtækja í hirzlur fjármálastofnana. Góður félagi minn rekur ferðaþjónustu og tekur á móti gestum hvaðanæva að. Hann á góðar samræður við marga þeirra og reynir eftir getu að upplýsa gesti sína um hvaðeina sem snertir Ísland og Íslendinga. Nýverið bar að garði hjá honum svissneskan hagfræðing sem var forvitinn um samskipti Íslendinga og fjármálakerfisins. Félagi minn reyndi að útskýra fyrir gestinum frá Sviss hvernig lánakjörum húsnæðiskaupenda er háttað. Gesturinn spurði: „Borgið þið semsagt verðbætur ofan á vexti sem eru 3-5%?“ Svarið var að sjálfsögðu já. „Og þið borgið höfuðstól 40 ára húsnæðisláns u.þ.b. fjórum sinnum á lánstímanum?“ Svarið var einnig já. „Og fjármálastofnunin tekur enga áhættu. Áhættan er öll hjá lántaka?“ spurði svissneski gesturinn. Svarið var enn já. „En þetta eru þrælalán“ sagði sá svissneski. „Þeir sem búa við slík lánakjör eru þrælar lánveitendanna.“ Félagi minn gat ekki þrætt fyrir það. „Ef svona kjör byðust í Sviss yrðu uppþot á götum úti“ sagði gesturinn. Ekki gat félagi minn þrætt fyrir það. Næst barst talið að vaxtakjörum og ég vitna orðrétt í frásögn félaga míns: Eftir að hann hafði áttað sig á verðtryggðum lánum til almennings hér, sem hann kallaði „Slave loans“ þá fór hann að velta fyrir sér vöxtum og vaxtastigi hér. Þá hófst kafli tvö í að gera manninn enn þá meir undrandi. „Stýrivextir 5%?“ og hann gapti af undrun. Það gat hann engan vegin skilið eftir að ég hafði útskýrt fyrir honum hver verðbólgan væri og það sérstaklega að það væri verðhjöðnun án húsnæðisliðar neysluverðs vísitölunnar. „Í Sviss væru stýrivextir í mínus og yrðu í svona aðstæðum.“ Þá komum við inn á tilgang stýrivaxta og stýringu gagnvart verðbólgu. Hann gat engan vegið séð hvernig stýrivextir eiga að virka á verðtryggðu lánin (Við vorum 100% sammála um að þeir gera það ekki) Þá leiddist talið út í hvernig þetta hefur áhrif á gengið og hvernig það hefur styrkst gríðarlega eftir stýrivaxtahækkunina haustið 2015. Hann sagði þá „En fjármagn hlýtur að leita í þennan gríðarlega vaxtamun, það fæst hvergi svona há og örugg ávöxtun?“ Mitt svar var einfaldlega „Já að sjálfsögðu leitar fjármagn í þetta“ „Og þið borgið bara með bros á vör sagði hann þá og glotti“ (árlega miljarðatuga færsla frá heimilum og fyrirtækjum til fjármagnseigenda) því næst sagði hann „Og styrkja menn gengið til að halda niðri verðbólgu sem er ekki til í raun og drepa um leið tekjuöflunina“ Í stuttu máli þá sagði hann þetta er ekki í lagi að neinu leiti og við vorum algerlega sammála um það. Algjört vaxtaokur, þrælalán og tekjuöflun drepin... „Til hvers er eiginlega þessi Seðlabanki ykkar, það gengur aldrei svona að reka þjóðfélag svo að hlutirnir virki“ voru síðustu orða hans um leið og við kvöddumst. Nei það er nú heila málið - Svona getur rekstur þjóðfélags og heimila aldrei gengið Svo mörg voru þau orð. Greinarhöfundur reyndi sjálfur nýlega að útskýra sömu hluti fyrir Finna sem hann hitti á fundi en Finnar hafa upplifað þó nokkrar hremmingar í efnahagsmálum undanfarin tuttugu ár eða svo. Það var að sjálfsögðu ekki nokkur vegur að útskýra þetta ástand fyrir viðkomandi. Spurningin sem íslenskir stjórmálamenn þurfa að spyrja sig er hinsvegar þessi: „Hvernig getum við fengið ungt fólk til að setjast að á Íslandi við þessar aðstæður? Sá tími er skammt undan að við verðum spurð: Hvers vegna í ósköpunum eru þið ekki búin að breyta þessu?“ Svari nú hver fyrir sig.Höfundur er þingmaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Sæmundsson Mest lesið Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Sjá meira
Fasteignalán á Íslandi, vaxtakjör þeirra og verðtrygging er mörgum ráðgáta, ekki síst ferðalöngum frá þróuðum og siðuðum þjóðum. Það er erfitt að útskýra fyrir fólki sem býr við þróaðan fasteignamarkað og stöðug vaxtakjör hvernig lánveitendur á Íslandi hafa öll spil a hendi gagnvart lántakendum. Það er heldur ekki hægt að útskýra fyrir sama fólki hvernig lán heimila og fyrirtækja hækka um milljarðatugi á ári þegar verðbólga er lág og stöðug og sömu milljarðatugir flæða úr vösum heimila og fyrirtækja í hirzlur fjármálastofnana. Góður félagi minn rekur ferðaþjónustu og tekur á móti gestum hvaðanæva að. Hann á góðar samræður við marga þeirra og reynir eftir getu að upplýsa gesti sína um hvaðeina sem snertir Ísland og Íslendinga. Nýverið bar að garði hjá honum svissneskan hagfræðing sem var forvitinn um samskipti Íslendinga og fjármálakerfisins. Félagi minn reyndi að útskýra fyrir gestinum frá Sviss hvernig lánakjörum húsnæðiskaupenda er háttað. Gesturinn spurði: „Borgið þið semsagt verðbætur ofan á vexti sem eru 3-5%?“ Svarið var að sjálfsögðu já. „Og þið borgið höfuðstól 40 ára húsnæðisláns u.þ.b. fjórum sinnum á lánstímanum?“ Svarið var einnig já. „Og fjármálastofnunin tekur enga áhættu. Áhættan er öll hjá lántaka?“ spurði svissneski gesturinn. Svarið var enn já. „En þetta eru þrælalán“ sagði sá svissneski. „Þeir sem búa við slík lánakjör eru þrælar lánveitendanna.“ Félagi minn gat ekki þrætt fyrir það. „Ef svona kjör byðust í Sviss yrðu uppþot á götum úti“ sagði gesturinn. Ekki gat félagi minn þrætt fyrir það. Næst barst talið að vaxtakjörum og ég vitna orðrétt í frásögn félaga míns: Eftir að hann hafði áttað sig á verðtryggðum lánum til almennings hér, sem hann kallaði „Slave loans“ þá fór hann að velta fyrir sér vöxtum og vaxtastigi hér. Þá hófst kafli tvö í að gera manninn enn þá meir undrandi. „Stýrivextir 5%?“ og hann gapti af undrun. Það gat hann engan vegin skilið eftir að ég hafði útskýrt fyrir honum hver verðbólgan væri og það sérstaklega að það væri verðhjöðnun án húsnæðisliðar neysluverðs vísitölunnar. „Í Sviss væru stýrivextir í mínus og yrðu í svona aðstæðum.“ Þá komum við inn á tilgang stýrivaxta og stýringu gagnvart verðbólgu. Hann gat engan vegið séð hvernig stýrivextir eiga að virka á verðtryggðu lánin (Við vorum 100% sammála um að þeir gera það ekki) Þá leiddist talið út í hvernig þetta hefur áhrif á gengið og hvernig það hefur styrkst gríðarlega eftir stýrivaxtahækkunina haustið 2015. Hann sagði þá „En fjármagn hlýtur að leita í þennan gríðarlega vaxtamun, það fæst hvergi svona há og örugg ávöxtun?“ Mitt svar var einfaldlega „Já að sjálfsögðu leitar fjármagn í þetta“ „Og þið borgið bara með bros á vör sagði hann þá og glotti“ (árlega miljarðatuga færsla frá heimilum og fyrirtækjum til fjármagnseigenda) því næst sagði hann „Og styrkja menn gengið til að halda niðri verðbólgu sem er ekki til í raun og drepa um leið tekjuöflunina“ Í stuttu máli þá sagði hann þetta er ekki í lagi að neinu leiti og við vorum algerlega sammála um það. Algjört vaxtaokur, þrælalán og tekjuöflun drepin... „Til hvers er eiginlega þessi Seðlabanki ykkar, það gengur aldrei svona að reka þjóðfélag svo að hlutirnir virki“ voru síðustu orða hans um leið og við kvöddumst. Nei það er nú heila málið - Svona getur rekstur þjóðfélags og heimila aldrei gengið Svo mörg voru þau orð. Greinarhöfundur reyndi sjálfur nýlega að útskýra sömu hluti fyrir Finna sem hann hitti á fundi en Finnar hafa upplifað þó nokkrar hremmingar í efnahagsmálum undanfarin tuttugu ár eða svo. Það var að sjálfsögðu ekki nokkur vegur að útskýra þetta ástand fyrir viðkomandi. Spurningin sem íslenskir stjórmálamenn þurfa að spyrja sig er hinsvegar þessi: „Hvernig getum við fengið ungt fólk til að setjast að á Íslandi við þessar aðstæður? Sá tími er skammt undan að við verðum spurð: Hvers vegna í ósköpunum eru þið ekki búin að breyta þessu?“ Svari nú hver fyrir sig.Höfundur er þingmaður Miðflokksins.
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun