Tölum um endurhæfingu! Laufey Elísabet Gissurardóttir, Steinunn Bergmann og Þóra Leósdóttir skrifa 14. apríl 2025 11:33 Nú blasir við að loka þurfi geðendurhæfingarúrræði í Reykjavík sem hefur staðið ungu fólki á aldrinum 18-30 ára til boða síðustu ár. Þetta unga fólk á það sameiginlegt að falla undir svokallaðan NEET hóp, það eru þau sem ekki eru í vinnu, virkni eða námi. Um er að ræða ungmenni með fjölþættan vanda, eru á einhverfurófi eða eru með geðrænar áskoranir sem hamla í daglegu lífi. Þau hafa flest öll búið við félagslega einangrun um langt skeið, jafnvel þannig að þau loka sig af í herbergjum sínum og samskipti við aðra á heimilinu eru af skornum skammti. Að vera ung manneskja í slíkri stöðu er ógn við líf og heilsu. Hvað er endurhæfing? Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) gefur út skilgreiningu á endurhæfingu sem stuðst er við í flestum vestrænum löndum. Heilbrigðisstéttir sem koma að endurhæfingu leggja ríka áherslu á að endurhæfing þurfi að vera aðgengileg fólki á öllum aldri og með fjölbreyttar þarfir. Markmiðið er að efla færni og þátttöku í daglegum athöfnum og hlutdeild í samfélaginu - hvort heldur sem er í aðstæðum heima, í skóla, vinnu eða við tómstundaiðju. Endurhæfing á að vera valdeflandi samstarfsferli þar sem litið er á fulla þátttöku og hlutdeild í samfélaginu sem mannréttindi. Fagfélög heilbrigðisstétta hafa mörg hver bent á að skilgreining WHO sé of þröng og hugsanlega útilokandi fyrir suma hópa sem sannarlega þyrftu endurhæfingu. Í samráðsferli fyrir endurhæfingarstefnu stjórnvalda 2020 var til að mynda lögð til eftirfarandi skilgreining sem leiðarljós í stefnumörkun og mótun endurhæfingarþjónustu hér á landi: Endurhæfing miðar að því að efla líkamlega, andlega og félagslega færni fólks á öllum aldri sem býr við eða er hætt við færniskerðingu. Áhersla er lögð á sjálfstæði og sjálfræði fólks og möguleika þess á að lifa innihaldsríku lífi. Endurhæfing tekur mið af þörfum og aðstæðum hvers og eins og þeim umhverfisþáttum sem kunna að hamla þátttöku fólks í daglegu lífi og draga úr lífsgæðum þess. Endurhæfing er samstarfsverkefni notanda þjónustunnar, fagfólks og aðstandenda. Hún felur í sér skýr markmið og krefst samfellu og samræmdra aðgerða sem byggja á bestu þverfaglegu þekkingu og viðurkenndu verklagi. Hvað er þá starfsendurhæfing? WHO skilgreinir hana ekki sérstaklega og lítur svo á að hún sé hluti af heildrænni endurhæfingu með áherslu á að einstaklingar með heilsubrest eða færniskerðingar geti tekið þátt í vinnu eða virkni. Í nágrannalöndunum er samkomulag um það að starfsendurhæfing skuli fela í sér heildræna nálgun sem tekur til líkamlegra, andlegra og félagslegra þátta þannig að efla megi þátttöku fólks á vinnumarkaði. Mismunandi er eftir löndum hvaða stjórnvald ber ábyrgð á málaflokknum og fjármagnar starfsendurhæfingu sem slíka, en almennt er litið svo á að það sé sameiginlegt verkefni heilbrigðis- og félagsmálayfirvalda. Það má því vera ljóst að samþætting og samkomulag um ábyrgð, fjármögnun og fyrirkomulag þjónustunnar er nauðsynlegt. Er starfsendurhæfing heilbrigðisþjónusta? Í umræðunni undanfarnar vikur hafa komið fram ýmis sjónarmið um það hvað sé starfsendurhæfing og hvað ekki. Þeir ráðamenn sem eru í forsvari fyrir málaflokkinn halda því fram að starfsendurhæfing sé ekki heilbrigðisþjónusta og þess vegna eigi heilbrigðsráðuneytið ekki að fjármagna hana. Þessi einföldun er ekki hjálpleg og lýsir úreltri afstöðu. Eins og áður sagði er í dag litið svo á að starfsendurhæfing sé hluti af endurhæfingu enda miði hún ávallt að því að bæta færni og þátttöku viðkomandi einstaklings í samfélaginu. Til grundvallar liggur heilsubrestur eða færniskerðing sem í samspili við umhverfisþætti hamlar þátttöku á vinnumarkaði. Við bendum á að til þess að komast í starfsendurhæfingu hjá VIRK þarf vottorð um heilsubrest frá lækni. Þau sem veita þjónustu undir regnhlíf VIRK eru langflest heilbrigðismenntað fagfólk. Að auki þurfa þeir aðilar, sem til dæmis gera samninga við starfsendurhæfingarsjóðinn að hafa starfsleyfi og staðfestingu vegna stofureksturs frá Embætti landlæknis. Hvað er ekki heilbrigðisþjónusta hér? Hver er stefnan í endurhæfingarmálum? Lengi hefur verið bent á að hér á landi skorti heildstæða stefnu og samfellu í endurhæfingu það var því fagnaðarefni þegar Heilbrigðisráðuneytið birti tillögur að endurhæfingarstefnu 2020. Grípum niður í plaggið. Þar kemur meðal annars fram að ábyrgð á endurhæfingu hér á landi skiptist milli heilbrigðisráðherra annars vegar og félagsmálaráðherra hins vegar. WHO leggur á hinn bóginn til að endurhæfing sé öll á hendi heilbrigðismálayfirvalda. Það er alfarið stjórnsýsluleg ákvörðun hvernig málum er háttað hér á landi og stjórnkerfið ber ábyrgð á því að endurhæfingarþjónusta, hvaða nafni sem hún nefnist og hvar sem hún er veitt, sé aðgengileg því fólki sem á henni þarf að halda. Það er vissulega ákveðin hindrun fólgin í því að lagaákvæði um endurhæfingu eru á víð og dreif í kerfinu og falla ýmist undir heilbrigðis- eða félagsmálaráðuneyti. Árum saman hefur verið ákall, frá fagfólki og öðrum hagaðilum um skýra stefnu stjórnvalda, bætt skipulag og samhæfingu hvað varðar endurhæfingarmál hér á landi. Fagfólk og hagsmunasamtök hafa einnig bent á að sárlega vanti stefnumörkun og samþættingu í endurhæfingu fyrir fólk með öðruvísi taugaþroska og geðrænar áskoranir. Það er ekki boðlegt árið 2025 að ráðuneytin vísi hvert á annað! Tölvan segir nei Hvers vegna á að leggja Janus endurhæfingu niður? Jú, stjórnvöld hafa ákveðið að endurnýja ekki þríhliða samning sem gerður var milli Janusar, VIRK og Sjúkratrygginga Íslands, fyrir hönd heilbrigðisráðuneytisins haustið 2023. Samning um það að leggja sérstaka áherslu á faglega, heildræna nálgun og samfellu í endurhæfingarferli fyrir ungt fólk, enda þekkt úr rannsóknum að slíkt er vænlegast til árangurs. Að meðaltali hafa 56% skjólstæðinga Janusar endurhæfingar náð markmiðum sínum, ef horft er til síðustu þriggja ára og útskrifast í vinnu, nám eða virka atvinnuleit. Látið er að því liggja að Janus endurhæfing vilji ekki starfa með VIRK. Við spyrjum: Hver setur leikreglurnar? Það er faglega glórulaust að leggja niður endurhæfingarúrræði sem mætir þörfum þessa viðkvæma hóps, byggir á gagnreyndri þekkingu, áratuga reynslu og dýrmætum mannauði. Árangur Janusar er skýr, einstaklingum og samfélagi til hagsbóta. Sérstaklega í ljósi þess að einhverft fólk kemur víðast hvar að lokuðum dyrum þegar það leitar eftir geðheilbrigðisþjónustu. Þann 1. júní skellir Janus endurhæfing í lás. Hér er það greinilega kerfið sem ræður för og „tölvan segir nei!“ Við biðlum til beggja ráðherra sem bera ábyrgð á málaflokknum að hlusta á raddir skjólstæðinga, aðstandandenda og fagfólks, um að tryggja fjármagn til reksturs Janusar endurhæfingar sem allra fyrst. Höfundar eru fagfólk með áratuga reynslu af starfi með börnum og ungu fólki í viðkvæmri stöðu og aðstandendum þeirra. Laufey Elísabet Gissurardóttir, þroskaþjálfi Steinunn Bergmann, félagsráðgjafi Þóra Leósdóttir, iðjuþjálfi Heimildir og stuðningsefni: Háskólinn á Akureyri og Embætti landlæknis. (2015). Alþjóðlegt flokkunarkerfi um færni, fötlun og heilsu (ICF). Stutt útgáfa. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/42417/9789979952756_ice.pdf?sequence=11&isAllowed=y Janus endurhæfing (2025, mars). Saga Janusar endurhæfingar – tímalína.https://janus.is/frettasafn/saga-janusar-endurhaefingar-timalina Maribo T, Ibsen C, Thuesen J, Nielsen CV, Johansen JS, Vind AB (Red.). (2022). Hvidbog om rehabilitering, 1. udgave. Rehabiliteringsforum Danmark, Aarhus.https://www.rehabiliteringsforum.dk/siteassets/publikationer/publikationerlitteratur/hvidbog-2-udgave_180522-til-web.pdf Stjórnarráð Íslands. (2020). Endurhæfing: Tillögur að endurhæfingarstefnu.https://www.stjornarradid.is/library/04-Raduneytin/Heilbrigdisraduneytid/ymsar-skrar/Endurhaefing-tillogur-ad-stefnu_Sept2020.pdf Virk starfsendurhæfingarsjóður. (2011, febrúar). Hvað er starfsendurhæfing?https://www.virk.is/is/um-virk/upplysingar/frettir/hvad-er-starfsendurhaefing World Health Organization. (2019). Rehabilitation in health systems: guide for action. Geneva: World Health Organization. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Einhverfa Mest lesið Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar Skoðun Jöfn vernd fyrir öll börn í veröldinni Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Byggð í Norðvesturkjördæmi: lífæð framtíðar Íslands Ragnar Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hverju hef ég stjórn á? Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Metnaður eða metnaðarleysi? Sumarrós Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Þetta er allt í vinnslu“ María Pétursdóttir skrifar Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar Sjá meira
Nú blasir við að loka þurfi geðendurhæfingarúrræði í Reykjavík sem hefur staðið ungu fólki á aldrinum 18-30 ára til boða síðustu ár. Þetta unga fólk á það sameiginlegt að falla undir svokallaðan NEET hóp, það eru þau sem ekki eru í vinnu, virkni eða námi. Um er að ræða ungmenni með fjölþættan vanda, eru á einhverfurófi eða eru með geðrænar áskoranir sem hamla í daglegu lífi. Þau hafa flest öll búið við félagslega einangrun um langt skeið, jafnvel þannig að þau loka sig af í herbergjum sínum og samskipti við aðra á heimilinu eru af skornum skammti. Að vera ung manneskja í slíkri stöðu er ógn við líf og heilsu. Hvað er endurhæfing? Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) gefur út skilgreiningu á endurhæfingu sem stuðst er við í flestum vestrænum löndum. Heilbrigðisstéttir sem koma að endurhæfingu leggja ríka áherslu á að endurhæfing þurfi að vera aðgengileg fólki á öllum aldri og með fjölbreyttar þarfir. Markmiðið er að efla færni og þátttöku í daglegum athöfnum og hlutdeild í samfélaginu - hvort heldur sem er í aðstæðum heima, í skóla, vinnu eða við tómstundaiðju. Endurhæfing á að vera valdeflandi samstarfsferli þar sem litið er á fulla þátttöku og hlutdeild í samfélaginu sem mannréttindi. Fagfélög heilbrigðisstétta hafa mörg hver bent á að skilgreining WHO sé of þröng og hugsanlega útilokandi fyrir suma hópa sem sannarlega þyrftu endurhæfingu. Í samráðsferli fyrir endurhæfingarstefnu stjórnvalda 2020 var til að mynda lögð til eftirfarandi skilgreining sem leiðarljós í stefnumörkun og mótun endurhæfingarþjónustu hér á landi: Endurhæfing miðar að því að efla líkamlega, andlega og félagslega færni fólks á öllum aldri sem býr við eða er hætt við færniskerðingu. Áhersla er lögð á sjálfstæði og sjálfræði fólks og möguleika þess á að lifa innihaldsríku lífi. Endurhæfing tekur mið af þörfum og aðstæðum hvers og eins og þeim umhverfisþáttum sem kunna að hamla þátttöku fólks í daglegu lífi og draga úr lífsgæðum þess. Endurhæfing er samstarfsverkefni notanda þjónustunnar, fagfólks og aðstandenda. Hún felur í sér skýr markmið og krefst samfellu og samræmdra aðgerða sem byggja á bestu þverfaglegu þekkingu og viðurkenndu verklagi. Hvað er þá starfsendurhæfing? WHO skilgreinir hana ekki sérstaklega og lítur svo á að hún sé hluti af heildrænni endurhæfingu með áherslu á að einstaklingar með heilsubrest eða færniskerðingar geti tekið þátt í vinnu eða virkni. Í nágrannalöndunum er samkomulag um það að starfsendurhæfing skuli fela í sér heildræna nálgun sem tekur til líkamlegra, andlegra og félagslegra þátta þannig að efla megi þátttöku fólks á vinnumarkaði. Mismunandi er eftir löndum hvaða stjórnvald ber ábyrgð á málaflokknum og fjármagnar starfsendurhæfingu sem slíka, en almennt er litið svo á að það sé sameiginlegt verkefni heilbrigðis- og félagsmálayfirvalda. Það má því vera ljóst að samþætting og samkomulag um ábyrgð, fjármögnun og fyrirkomulag þjónustunnar er nauðsynlegt. Er starfsendurhæfing heilbrigðisþjónusta? Í umræðunni undanfarnar vikur hafa komið fram ýmis sjónarmið um það hvað sé starfsendurhæfing og hvað ekki. Þeir ráðamenn sem eru í forsvari fyrir málaflokkinn halda því fram að starfsendurhæfing sé ekki heilbrigðisþjónusta og þess vegna eigi heilbrigðsráðuneytið ekki að fjármagna hana. Þessi einföldun er ekki hjálpleg og lýsir úreltri afstöðu. Eins og áður sagði er í dag litið svo á að starfsendurhæfing sé hluti af endurhæfingu enda miði hún ávallt að því að bæta færni og þátttöku viðkomandi einstaklings í samfélaginu. Til grundvallar liggur heilsubrestur eða færniskerðing sem í samspili við umhverfisþætti hamlar þátttöku á vinnumarkaði. Við bendum á að til þess að komast í starfsendurhæfingu hjá VIRK þarf vottorð um heilsubrest frá lækni. Þau sem veita þjónustu undir regnhlíf VIRK eru langflest heilbrigðismenntað fagfólk. Að auki þurfa þeir aðilar, sem til dæmis gera samninga við starfsendurhæfingarsjóðinn að hafa starfsleyfi og staðfestingu vegna stofureksturs frá Embætti landlæknis. Hvað er ekki heilbrigðisþjónusta hér? Hver er stefnan í endurhæfingarmálum? Lengi hefur verið bent á að hér á landi skorti heildstæða stefnu og samfellu í endurhæfingu það var því fagnaðarefni þegar Heilbrigðisráðuneytið birti tillögur að endurhæfingarstefnu 2020. Grípum niður í plaggið. Þar kemur meðal annars fram að ábyrgð á endurhæfingu hér á landi skiptist milli heilbrigðisráðherra annars vegar og félagsmálaráðherra hins vegar. WHO leggur á hinn bóginn til að endurhæfing sé öll á hendi heilbrigðismálayfirvalda. Það er alfarið stjórnsýsluleg ákvörðun hvernig málum er háttað hér á landi og stjórnkerfið ber ábyrgð á því að endurhæfingarþjónusta, hvaða nafni sem hún nefnist og hvar sem hún er veitt, sé aðgengileg því fólki sem á henni þarf að halda. Það er vissulega ákveðin hindrun fólgin í því að lagaákvæði um endurhæfingu eru á víð og dreif í kerfinu og falla ýmist undir heilbrigðis- eða félagsmálaráðuneyti. Árum saman hefur verið ákall, frá fagfólki og öðrum hagaðilum um skýra stefnu stjórnvalda, bætt skipulag og samhæfingu hvað varðar endurhæfingarmál hér á landi. Fagfólk og hagsmunasamtök hafa einnig bent á að sárlega vanti stefnumörkun og samþættingu í endurhæfingu fyrir fólk með öðruvísi taugaþroska og geðrænar áskoranir. Það er ekki boðlegt árið 2025 að ráðuneytin vísi hvert á annað! Tölvan segir nei Hvers vegna á að leggja Janus endurhæfingu niður? Jú, stjórnvöld hafa ákveðið að endurnýja ekki þríhliða samning sem gerður var milli Janusar, VIRK og Sjúkratrygginga Íslands, fyrir hönd heilbrigðisráðuneytisins haustið 2023. Samning um það að leggja sérstaka áherslu á faglega, heildræna nálgun og samfellu í endurhæfingarferli fyrir ungt fólk, enda þekkt úr rannsóknum að slíkt er vænlegast til árangurs. Að meðaltali hafa 56% skjólstæðinga Janusar endurhæfingar náð markmiðum sínum, ef horft er til síðustu þriggja ára og útskrifast í vinnu, nám eða virka atvinnuleit. Látið er að því liggja að Janus endurhæfing vilji ekki starfa með VIRK. Við spyrjum: Hver setur leikreglurnar? Það er faglega glórulaust að leggja niður endurhæfingarúrræði sem mætir þörfum þessa viðkvæma hóps, byggir á gagnreyndri þekkingu, áratuga reynslu og dýrmætum mannauði. Árangur Janusar er skýr, einstaklingum og samfélagi til hagsbóta. Sérstaklega í ljósi þess að einhverft fólk kemur víðast hvar að lokuðum dyrum þegar það leitar eftir geðheilbrigðisþjónustu. Þann 1. júní skellir Janus endurhæfing í lás. Hér er það greinilega kerfið sem ræður för og „tölvan segir nei!“ Við biðlum til beggja ráðherra sem bera ábyrgð á málaflokknum að hlusta á raddir skjólstæðinga, aðstandandenda og fagfólks, um að tryggja fjármagn til reksturs Janusar endurhæfingar sem allra fyrst. Höfundar eru fagfólk með áratuga reynslu af starfi með börnum og ungu fólki í viðkvæmri stöðu og aðstandendum þeirra. Laufey Elísabet Gissurardóttir, þroskaþjálfi Steinunn Bergmann, félagsráðgjafi Þóra Leósdóttir, iðjuþjálfi Heimildir og stuðningsefni: Háskólinn á Akureyri og Embætti landlæknis. (2015). Alþjóðlegt flokkunarkerfi um færni, fötlun og heilsu (ICF). Stutt útgáfa. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/42417/9789979952756_ice.pdf?sequence=11&isAllowed=y Janus endurhæfing (2025, mars). Saga Janusar endurhæfingar – tímalína.https://janus.is/frettasafn/saga-janusar-endurhaefingar-timalina Maribo T, Ibsen C, Thuesen J, Nielsen CV, Johansen JS, Vind AB (Red.). (2022). Hvidbog om rehabilitering, 1. udgave. Rehabiliteringsforum Danmark, Aarhus.https://www.rehabiliteringsforum.dk/siteassets/publikationer/publikationerlitteratur/hvidbog-2-udgave_180522-til-web.pdf Stjórnarráð Íslands. (2020). Endurhæfing: Tillögur að endurhæfingarstefnu.https://www.stjornarradid.is/library/04-Raduneytin/Heilbrigdisraduneytid/ymsar-skrar/Endurhaefing-tillogur-ad-stefnu_Sept2020.pdf Virk starfsendurhæfingarsjóður. (2011, febrúar). Hvað er starfsendurhæfing?https://www.virk.is/is/um-virk/upplysingar/frettir/hvad-er-starfsendurhaefing World Health Organization. (2019). Rehabilitation in health systems: guide for action. Geneva: World Health Organization.
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar
Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun