Tölum um endurhæfingu! Laufey Elísabet Gissurardóttir, Steinunn Bergmann og Þóra Leósdóttir skrifa 14. apríl 2025 11:33 Nú blasir við að loka þurfi geðendurhæfingarúrræði í Reykjavík sem hefur staðið ungu fólki á aldrinum 18-30 ára til boða síðustu ár. Þetta unga fólk á það sameiginlegt að falla undir svokallaðan NEET hóp, það eru þau sem ekki eru í vinnu, virkni eða námi. Um er að ræða ungmenni með fjölþættan vanda, eru á einhverfurófi eða eru með geðrænar áskoranir sem hamla í daglegu lífi. Þau hafa flest öll búið við félagslega einangrun um langt skeið, jafnvel þannig að þau loka sig af í herbergjum sínum og samskipti við aðra á heimilinu eru af skornum skammti. Að vera ung manneskja í slíkri stöðu er ógn við líf og heilsu. Hvað er endurhæfing? Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) gefur út skilgreiningu á endurhæfingu sem stuðst er við í flestum vestrænum löndum. Heilbrigðisstéttir sem koma að endurhæfingu leggja ríka áherslu á að endurhæfing þurfi að vera aðgengileg fólki á öllum aldri og með fjölbreyttar þarfir. Markmiðið er að efla færni og þátttöku í daglegum athöfnum og hlutdeild í samfélaginu - hvort heldur sem er í aðstæðum heima, í skóla, vinnu eða við tómstundaiðju. Endurhæfing á að vera valdeflandi samstarfsferli þar sem litið er á fulla þátttöku og hlutdeild í samfélaginu sem mannréttindi. Fagfélög heilbrigðisstétta hafa mörg hver bent á að skilgreining WHO sé of þröng og hugsanlega útilokandi fyrir suma hópa sem sannarlega þyrftu endurhæfingu. Í samráðsferli fyrir endurhæfingarstefnu stjórnvalda 2020 var til að mynda lögð til eftirfarandi skilgreining sem leiðarljós í stefnumörkun og mótun endurhæfingarþjónustu hér á landi: Endurhæfing miðar að því að efla líkamlega, andlega og félagslega færni fólks á öllum aldri sem býr við eða er hætt við færniskerðingu. Áhersla er lögð á sjálfstæði og sjálfræði fólks og möguleika þess á að lifa innihaldsríku lífi. Endurhæfing tekur mið af þörfum og aðstæðum hvers og eins og þeim umhverfisþáttum sem kunna að hamla þátttöku fólks í daglegu lífi og draga úr lífsgæðum þess. Endurhæfing er samstarfsverkefni notanda þjónustunnar, fagfólks og aðstandenda. Hún felur í sér skýr markmið og krefst samfellu og samræmdra aðgerða sem byggja á bestu þverfaglegu þekkingu og viðurkenndu verklagi. Hvað er þá starfsendurhæfing? WHO skilgreinir hana ekki sérstaklega og lítur svo á að hún sé hluti af heildrænni endurhæfingu með áherslu á að einstaklingar með heilsubrest eða færniskerðingar geti tekið þátt í vinnu eða virkni. Í nágrannalöndunum er samkomulag um það að starfsendurhæfing skuli fela í sér heildræna nálgun sem tekur til líkamlegra, andlegra og félagslegra þátta þannig að efla megi þátttöku fólks á vinnumarkaði. Mismunandi er eftir löndum hvaða stjórnvald ber ábyrgð á málaflokknum og fjármagnar starfsendurhæfingu sem slíka, en almennt er litið svo á að það sé sameiginlegt verkefni heilbrigðis- og félagsmálayfirvalda. Það má því vera ljóst að samþætting og samkomulag um ábyrgð, fjármögnun og fyrirkomulag þjónustunnar er nauðsynlegt. Er starfsendurhæfing heilbrigðisþjónusta? Í umræðunni undanfarnar vikur hafa komið fram ýmis sjónarmið um það hvað sé starfsendurhæfing og hvað ekki. Þeir ráðamenn sem eru í forsvari fyrir málaflokkinn halda því fram að starfsendurhæfing sé ekki heilbrigðisþjónusta og þess vegna eigi heilbrigðsráðuneytið ekki að fjármagna hana. Þessi einföldun er ekki hjálpleg og lýsir úreltri afstöðu. Eins og áður sagði er í dag litið svo á að starfsendurhæfing sé hluti af endurhæfingu enda miði hún ávallt að því að bæta færni og þátttöku viðkomandi einstaklings í samfélaginu. Til grundvallar liggur heilsubrestur eða færniskerðing sem í samspili við umhverfisþætti hamlar þátttöku á vinnumarkaði. Við bendum á að til þess að komast í starfsendurhæfingu hjá VIRK þarf vottorð um heilsubrest frá lækni. Þau sem veita þjónustu undir regnhlíf VIRK eru langflest heilbrigðismenntað fagfólk. Að auki þurfa þeir aðilar, sem til dæmis gera samninga við starfsendurhæfingarsjóðinn að hafa starfsleyfi og staðfestingu vegna stofureksturs frá Embætti landlæknis. Hvað er ekki heilbrigðisþjónusta hér? Hver er stefnan í endurhæfingarmálum? Lengi hefur verið bent á að hér á landi skorti heildstæða stefnu og samfellu í endurhæfingu það var því fagnaðarefni þegar Heilbrigðisráðuneytið birti tillögur að endurhæfingarstefnu 2020. Grípum niður í plaggið. Þar kemur meðal annars fram að ábyrgð á endurhæfingu hér á landi skiptist milli heilbrigðisráðherra annars vegar og félagsmálaráðherra hins vegar. WHO leggur á hinn bóginn til að endurhæfing sé öll á hendi heilbrigðismálayfirvalda. Það er alfarið stjórnsýsluleg ákvörðun hvernig málum er háttað hér á landi og stjórnkerfið ber ábyrgð á því að endurhæfingarþjónusta, hvaða nafni sem hún nefnist og hvar sem hún er veitt, sé aðgengileg því fólki sem á henni þarf að halda. Það er vissulega ákveðin hindrun fólgin í því að lagaákvæði um endurhæfingu eru á víð og dreif í kerfinu og falla ýmist undir heilbrigðis- eða félagsmálaráðuneyti. Árum saman hefur verið ákall, frá fagfólki og öðrum hagaðilum um skýra stefnu stjórnvalda, bætt skipulag og samhæfingu hvað varðar endurhæfingarmál hér á landi. Fagfólk og hagsmunasamtök hafa einnig bent á að sárlega vanti stefnumörkun og samþættingu í endurhæfingu fyrir fólk með öðruvísi taugaþroska og geðrænar áskoranir. Það er ekki boðlegt árið 2025 að ráðuneytin vísi hvert á annað! Tölvan segir nei Hvers vegna á að leggja Janus endurhæfingu niður? Jú, stjórnvöld hafa ákveðið að endurnýja ekki þríhliða samning sem gerður var milli Janusar, VIRK og Sjúkratrygginga Íslands, fyrir hönd heilbrigðisráðuneytisins haustið 2023. Samning um það að leggja sérstaka áherslu á faglega, heildræna nálgun og samfellu í endurhæfingarferli fyrir ungt fólk, enda þekkt úr rannsóknum að slíkt er vænlegast til árangurs. Að meðaltali hafa 56% skjólstæðinga Janusar endurhæfingar náð markmiðum sínum, ef horft er til síðustu þriggja ára og útskrifast í vinnu, nám eða virka atvinnuleit. Látið er að því liggja að Janus endurhæfing vilji ekki starfa með VIRK. Við spyrjum: Hver setur leikreglurnar? Það er faglega glórulaust að leggja niður endurhæfingarúrræði sem mætir þörfum þessa viðkvæma hóps, byggir á gagnreyndri þekkingu, áratuga reynslu og dýrmætum mannauði. Árangur Janusar er skýr, einstaklingum og samfélagi til hagsbóta. Sérstaklega í ljósi þess að einhverft fólk kemur víðast hvar að lokuðum dyrum þegar það leitar eftir geðheilbrigðisþjónustu. Þann 1. júní skellir Janus endurhæfing í lás. Hér er það greinilega kerfið sem ræður för og „tölvan segir nei!“ Við biðlum til beggja ráðherra sem bera ábyrgð á málaflokknum að hlusta á raddir skjólstæðinga, aðstandandenda og fagfólks, um að tryggja fjármagn til reksturs Janusar endurhæfingar sem allra fyrst. Höfundar eru fagfólk með áratuga reynslu af starfi með börnum og ungu fólki í viðkvæmri stöðu og aðstandendum þeirra. Laufey Elísabet Gissurardóttir, þroskaþjálfi Steinunn Bergmann, félagsráðgjafi Þóra Leósdóttir, iðjuþjálfi Heimildir og stuðningsefni: Háskólinn á Akureyri og Embætti landlæknis. (2015). Alþjóðlegt flokkunarkerfi um færni, fötlun og heilsu (ICF). Stutt útgáfa. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/42417/9789979952756_ice.pdf?sequence=11&isAllowed=y Janus endurhæfing (2025, mars). Saga Janusar endurhæfingar – tímalína.https://janus.is/frettasafn/saga-janusar-endurhaefingar-timalina Maribo T, Ibsen C, Thuesen J, Nielsen CV, Johansen JS, Vind AB (Red.). (2022). Hvidbog om rehabilitering, 1. udgave. Rehabiliteringsforum Danmark, Aarhus.https://www.rehabiliteringsforum.dk/siteassets/publikationer/publikationerlitteratur/hvidbog-2-udgave_180522-til-web.pdf Stjórnarráð Íslands. (2020). Endurhæfing: Tillögur að endurhæfingarstefnu.https://www.stjornarradid.is/library/04-Raduneytin/Heilbrigdisraduneytid/ymsar-skrar/Endurhaefing-tillogur-ad-stefnu_Sept2020.pdf Virk starfsendurhæfingarsjóður. (2011, febrúar). Hvað er starfsendurhæfing?https://www.virk.is/is/um-virk/upplysingar/frettir/hvad-er-starfsendurhaefing World Health Organization. (2019). Rehabilitation in health systems: guide for action. Geneva: World Health Organization. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Einhverfa Mest lesið Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð Skoðun Skoðun Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Sjá meira
Nú blasir við að loka þurfi geðendurhæfingarúrræði í Reykjavík sem hefur staðið ungu fólki á aldrinum 18-30 ára til boða síðustu ár. Þetta unga fólk á það sameiginlegt að falla undir svokallaðan NEET hóp, það eru þau sem ekki eru í vinnu, virkni eða námi. Um er að ræða ungmenni með fjölþættan vanda, eru á einhverfurófi eða eru með geðrænar áskoranir sem hamla í daglegu lífi. Þau hafa flest öll búið við félagslega einangrun um langt skeið, jafnvel þannig að þau loka sig af í herbergjum sínum og samskipti við aðra á heimilinu eru af skornum skammti. Að vera ung manneskja í slíkri stöðu er ógn við líf og heilsu. Hvað er endurhæfing? Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) gefur út skilgreiningu á endurhæfingu sem stuðst er við í flestum vestrænum löndum. Heilbrigðisstéttir sem koma að endurhæfingu leggja ríka áherslu á að endurhæfing þurfi að vera aðgengileg fólki á öllum aldri og með fjölbreyttar þarfir. Markmiðið er að efla færni og þátttöku í daglegum athöfnum og hlutdeild í samfélaginu - hvort heldur sem er í aðstæðum heima, í skóla, vinnu eða við tómstundaiðju. Endurhæfing á að vera valdeflandi samstarfsferli þar sem litið er á fulla þátttöku og hlutdeild í samfélaginu sem mannréttindi. Fagfélög heilbrigðisstétta hafa mörg hver bent á að skilgreining WHO sé of þröng og hugsanlega útilokandi fyrir suma hópa sem sannarlega þyrftu endurhæfingu. Í samráðsferli fyrir endurhæfingarstefnu stjórnvalda 2020 var til að mynda lögð til eftirfarandi skilgreining sem leiðarljós í stefnumörkun og mótun endurhæfingarþjónustu hér á landi: Endurhæfing miðar að því að efla líkamlega, andlega og félagslega færni fólks á öllum aldri sem býr við eða er hætt við færniskerðingu. Áhersla er lögð á sjálfstæði og sjálfræði fólks og möguleika þess á að lifa innihaldsríku lífi. Endurhæfing tekur mið af þörfum og aðstæðum hvers og eins og þeim umhverfisþáttum sem kunna að hamla þátttöku fólks í daglegu lífi og draga úr lífsgæðum þess. Endurhæfing er samstarfsverkefni notanda þjónustunnar, fagfólks og aðstandenda. Hún felur í sér skýr markmið og krefst samfellu og samræmdra aðgerða sem byggja á bestu þverfaglegu þekkingu og viðurkenndu verklagi. Hvað er þá starfsendurhæfing? WHO skilgreinir hana ekki sérstaklega og lítur svo á að hún sé hluti af heildrænni endurhæfingu með áherslu á að einstaklingar með heilsubrest eða færniskerðingar geti tekið þátt í vinnu eða virkni. Í nágrannalöndunum er samkomulag um það að starfsendurhæfing skuli fela í sér heildræna nálgun sem tekur til líkamlegra, andlegra og félagslegra þátta þannig að efla megi þátttöku fólks á vinnumarkaði. Mismunandi er eftir löndum hvaða stjórnvald ber ábyrgð á málaflokknum og fjármagnar starfsendurhæfingu sem slíka, en almennt er litið svo á að það sé sameiginlegt verkefni heilbrigðis- og félagsmálayfirvalda. Það má því vera ljóst að samþætting og samkomulag um ábyrgð, fjármögnun og fyrirkomulag þjónustunnar er nauðsynlegt. Er starfsendurhæfing heilbrigðisþjónusta? Í umræðunni undanfarnar vikur hafa komið fram ýmis sjónarmið um það hvað sé starfsendurhæfing og hvað ekki. Þeir ráðamenn sem eru í forsvari fyrir málaflokkinn halda því fram að starfsendurhæfing sé ekki heilbrigðisþjónusta og þess vegna eigi heilbrigðsráðuneytið ekki að fjármagna hana. Þessi einföldun er ekki hjálpleg og lýsir úreltri afstöðu. Eins og áður sagði er í dag litið svo á að starfsendurhæfing sé hluti af endurhæfingu enda miði hún ávallt að því að bæta færni og þátttöku viðkomandi einstaklings í samfélaginu. Til grundvallar liggur heilsubrestur eða færniskerðing sem í samspili við umhverfisþætti hamlar þátttöku á vinnumarkaði. Við bendum á að til þess að komast í starfsendurhæfingu hjá VIRK þarf vottorð um heilsubrest frá lækni. Þau sem veita þjónustu undir regnhlíf VIRK eru langflest heilbrigðismenntað fagfólk. Að auki þurfa þeir aðilar, sem til dæmis gera samninga við starfsendurhæfingarsjóðinn að hafa starfsleyfi og staðfestingu vegna stofureksturs frá Embætti landlæknis. Hvað er ekki heilbrigðisþjónusta hér? Hver er stefnan í endurhæfingarmálum? Lengi hefur verið bent á að hér á landi skorti heildstæða stefnu og samfellu í endurhæfingu það var því fagnaðarefni þegar Heilbrigðisráðuneytið birti tillögur að endurhæfingarstefnu 2020. Grípum niður í plaggið. Þar kemur meðal annars fram að ábyrgð á endurhæfingu hér á landi skiptist milli heilbrigðisráðherra annars vegar og félagsmálaráðherra hins vegar. WHO leggur á hinn bóginn til að endurhæfing sé öll á hendi heilbrigðismálayfirvalda. Það er alfarið stjórnsýsluleg ákvörðun hvernig málum er háttað hér á landi og stjórnkerfið ber ábyrgð á því að endurhæfingarþjónusta, hvaða nafni sem hún nefnist og hvar sem hún er veitt, sé aðgengileg því fólki sem á henni þarf að halda. Það er vissulega ákveðin hindrun fólgin í því að lagaákvæði um endurhæfingu eru á víð og dreif í kerfinu og falla ýmist undir heilbrigðis- eða félagsmálaráðuneyti. Árum saman hefur verið ákall, frá fagfólki og öðrum hagaðilum um skýra stefnu stjórnvalda, bætt skipulag og samhæfingu hvað varðar endurhæfingarmál hér á landi. Fagfólk og hagsmunasamtök hafa einnig bent á að sárlega vanti stefnumörkun og samþættingu í endurhæfingu fyrir fólk með öðruvísi taugaþroska og geðrænar áskoranir. Það er ekki boðlegt árið 2025 að ráðuneytin vísi hvert á annað! Tölvan segir nei Hvers vegna á að leggja Janus endurhæfingu niður? Jú, stjórnvöld hafa ákveðið að endurnýja ekki þríhliða samning sem gerður var milli Janusar, VIRK og Sjúkratrygginga Íslands, fyrir hönd heilbrigðisráðuneytisins haustið 2023. Samning um það að leggja sérstaka áherslu á faglega, heildræna nálgun og samfellu í endurhæfingarferli fyrir ungt fólk, enda þekkt úr rannsóknum að slíkt er vænlegast til árangurs. Að meðaltali hafa 56% skjólstæðinga Janusar endurhæfingar náð markmiðum sínum, ef horft er til síðustu þriggja ára og útskrifast í vinnu, nám eða virka atvinnuleit. Látið er að því liggja að Janus endurhæfing vilji ekki starfa með VIRK. Við spyrjum: Hver setur leikreglurnar? Það er faglega glórulaust að leggja niður endurhæfingarúrræði sem mætir þörfum þessa viðkvæma hóps, byggir á gagnreyndri þekkingu, áratuga reynslu og dýrmætum mannauði. Árangur Janusar er skýr, einstaklingum og samfélagi til hagsbóta. Sérstaklega í ljósi þess að einhverft fólk kemur víðast hvar að lokuðum dyrum þegar það leitar eftir geðheilbrigðisþjónustu. Þann 1. júní skellir Janus endurhæfing í lás. Hér er það greinilega kerfið sem ræður för og „tölvan segir nei!“ Við biðlum til beggja ráðherra sem bera ábyrgð á málaflokknum að hlusta á raddir skjólstæðinga, aðstandandenda og fagfólks, um að tryggja fjármagn til reksturs Janusar endurhæfingar sem allra fyrst. Höfundar eru fagfólk með áratuga reynslu af starfi með börnum og ungu fólki í viðkvæmri stöðu og aðstandendum þeirra. Laufey Elísabet Gissurardóttir, þroskaþjálfi Steinunn Bergmann, félagsráðgjafi Þóra Leósdóttir, iðjuþjálfi Heimildir og stuðningsefni: Háskólinn á Akureyri og Embætti landlæknis. (2015). Alþjóðlegt flokkunarkerfi um færni, fötlun og heilsu (ICF). Stutt útgáfa. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/42417/9789979952756_ice.pdf?sequence=11&isAllowed=y Janus endurhæfing (2025, mars). Saga Janusar endurhæfingar – tímalína.https://janus.is/frettasafn/saga-janusar-endurhaefingar-timalina Maribo T, Ibsen C, Thuesen J, Nielsen CV, Johansen JS, Vind AB (Red.). (2022). Hvidbog om rehabilitering, 1. udgave. Rehabiliteringsforum Danmark, Aarhus.https://www.rehabiliteringsforum.dk/siteassets/publikationer/publikationerlitteratur/hvidbog-2-udgave_180522-til-web.pdf Stjórnarráð Íslands. (2020). Endurhæfing: Tillögur að endurhæfingarstefnu.https://www.stjornarradid.is/library/04-Raduneytin/Heilbrigdisraduneytid/ymsar-skrar/Endurhaefing-tillogur-ad-stefnu_Sept2020.pdf Virk starfsendurhæfingarsjóður. (2011, febrúar). Hvað er starfsendurhæfing?https://www.virk.is/is/um-virk/upplysingar/frettir/hvad-er-starfsendurhaefing World Health Organization. (2019). Rehabilitation in health systems: guide for action. Geneva: World Health Organization.
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar