Virkni og valdefling frá vöggu til grafar Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar 13. mars 2019 22:20 Menntun okkar hefst við fæðingu og lýkur ekki fyrr en við ævilok. Margir verða e.t.v. hvumsa þegar þeir verða þess varir að Menntavísindasvið Háskóla Íslands beinir sjónum sínum ekki bara að æskunni og menntun hennar. En starfsemi sviðsins teygir sig til allra aldursskeiða og þann 8. mars var velferð, virkni og lífsgæði eldri borgara í kastljósi á hinum árlega Tómstundadegi Menntavísindasviðs. Hvað er það sem skiptir í raun máli í lífinu, skiptir okkur öll máli? Það er virði manneskjunnar sjálfrar, óháð aldri. Heilsa, lífsgæði og virk þátttaka okkar allra skiptir máli. Tómstundafræðin stendur fyrir heildstæða sýn á menntun og þroskaferil manneskjunnar, og leggur áherslu á virka þátttöku hvers einstaklings. Þessi sýn endurspeglast raunar í öllu námi sem er í boði á Menntavísindasviði. Við bjóðum upp á sveigjanlegt nám, fjölbreyttar námsleiðir, og nám fyrir fólk með þroskahömlun. Algengt er að hingað sæki starfandi fagstéttir í námsleyfum og nemendahópurinn samstendur því af ungum og eldri, fólki að stíga sín fyrstu skref í atvinnulífinu sem og reynsluboltum með áratuga starfsreynslu.Ómetanlegt framlag eldri borgara Það er mikilvægt að trúa ekki í blindni staðalmyndum um ákveðna hópa, eldri borgarar eru ekki einsleitur hópur heldur margbreytilegur, með ólík áhugamál, þarfir og langanir. Við erum öll, hvað sem aldri líður, samverur á þessari jörð, í þessum heimi. Líf okkar er samofið lífi annarra, athafnir okkar hafa áhrif á aðra og við höfum öll ríka þörf fyrir að skipta máli. Rannsóknir okkar fræðafólks á Menntavísindasviði hafa dregið fram hið gríðarmikla framlag sem fólk á þriðja æviskeiðinu leggur til sinna nánustu og samfélagsins í heild. Þau passa börn, skutla í tómstundir, aðstoða við heimalærdóm, hjálpa til við heimilishald, bjóða í mat, veita fjárhagstuðning, tilfinningalegan stuðning, eru til staðar fyrir fjölskyldur sínar, börn, barnabörn og barnabarnabörn. Félagsleg virkni á efri árum skiptir miklu máli og styður við heilbrigði og vellíðan. Félagsmiðstöðvar víða um land bjóða upp á fjölbreytt félagsstarf og tómstundatilboð sem enginn ætti að hika við að nýta sér. Þá er fátt betra en útivist og hreyfing í góðra vina hópi, og það gildir auðvitað um okkur öll óháð aldri. Svo lengi lærir sem lifir. Nýlega kynntist ég félagsskap sem nefnist Háskóli þriðja æviskeiðsins. Það er alþjóðlegt fyrirbæri sem er nú að finna á Íslandi, samtök fólks sem hefur látið af störfum en vill sækja fræðslu, þekkingu og frekari menntun með því að skipuleggja fyrirlestra, fræðslukvöld og aðra viðburði. Heiti félagsins felur ekki í sér að félagsmenn skuli vera með háskólamenntun að baki, allir eru velkomnir sem vilja bæta við sig þekkingu. Fólk á þriðja æviskeiðinu býr yfir dýrmætri innsýn og reynslu sem er samfélaginu ómetanlegt.Blómi vorsins eða fölvaskrúði haustsins Það er umhugsunarvert hve oft hinu svokallaða þriðja æviskeiði er stillt upp sem andstæðu fyrsta æviskeiðsins, æskunnar, eins og ekki sé um eina samofna þroskabraut að ræða. Sigurður Nordal lýsir þessu vel í einum fyrirlestri sínum: „Æskan og fjölbreytni hennar er svo dásamleg, að það er von til að menn séu tregir að sleppa henni. En einmitt vegna þess að þeir dýrka æskuna of mikið, halda í hana dauðahaldi, leggja þeir minni rækt en skyldi við að skipta lífinu eðlilega milli þroskaskeiðanna, og læra að eldast. Því það er líka list, og mikil list. Ég þarf aldrei meira en að heyra menn tala um bernsku sína, skólaár sín, stúdentsár, sem besta part ævinnar til þess að vita, að líf þeirra hefur farið í handaskolum. Og þá vil ég heldur hlusta á Rabbi Ben Esra hjá Browning, þó að hann kunni að taka nokkuð djúpt í árinni, þegar hann segir: Grow old along with me, the best is yet to be: The last of life, for which the first was made … Hver aldur ætti auðvitað að eiga sér sín gæði, sem erfitt væri að bera saman og meta, eins og erfitt er að segja, hvort maður kýs fremur blóma vorsins eða ávöxtu og fölvaskrúða haustsins.“ Mikilvægt er að leggja góðan grunn að þriðja æviskeiðinu með því að leggja rækt við líf sitt utan vinnustaðar, eiga sér áhugamál og tómstundir. Ömmur og afar, og aðrir eldri borgarar, eru allskonar og gera margt. Þau eru oft upptekið fólk, þau ferðast um heiminn, skrifa bækur, spila golf, hitta vinina, fara í sund, búa til listaverk, eru uppí sumarbústað, sækja ráðstefnur. Það er ástæða til að hlakka til að verða eldri borgari.Höfundur er forseti menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Mest lesið Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Skoðun Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Sjá meira
Menntun okkar hefst við fæðingu og lýkur ekki fyrr en við ævilok. Margir verða e.t.v. hvumsa þegar þeir verða þess varir að Menntavísindasvið Háskóla Íslands beinir sjónum sínum ekki bara að æskunni og menntun hennar. En starfsemi sviðsins teygir sig til allra aldursskeiða og þann 8. mars var velferð, virkni og lífsgæði eldri borgara í kastljósi á hinum árlega Tómstundadegi Menntavísindasviðs. Hvað er það sem skiptir í raun máli í lífinu, skiptir okkur öll máli? Það er virði manneskjunnar sjálfrar, óháð aldri. Heilsa, lífsgæði og virk þátttaka okkar allra skiptir máli. Tómstundafræðin stendur fyrir heildstæða sýn á menntun og þroskaferil manneskjunnar, og leggur áherslu á virka þátttöku hvers einstaklings. Þessi sýn endurspeglast raunar í öllu námi sem er í boði á Menntavísindasviði. Við bjóðum upp á sveigjanlegt nám, fjölbreyttar námsleiðir, og nám fyrir fólk með þroskahömlun. Algengt er að hingað sæki starfandi fagstéttir í námsleyfum og nemendahópurinn samstendur því af ungum og eldri, fólki að stíga sín fyrstu skref í atvinnulífinu sem og reynsluboltum með áratuga starfsreynslu.Ómetanlegt framlag eldri borgara Það er mikilvægt að trúa ekki í blindni staðalmyndum um ákveðna hópa, eldri borgarar eru ekki einsleitur hópur heldur margbreytilegur, með ólík áhugamál, þarfir og langanir. Við erum öll, hvað sem aldri líður, samverur á þessari jörð, í þessum heimi. Líf okkar er samofið lífi annarra, athafnir okkar hafa áhrif á aðra og við höfum öll ríka þörf fyrir að skipta máli. Rannsóknir okkar fræðafólks á Menntavísindasviði hafa dregið fram hið gríðarmikla framlag sem fólk á þriðja æviskeiðinu leggur til sinna nánustu og samfélagsins í heild. Þau passa börn, skutla í tómstundir, aðstoða við heimalærdóm, hjálpa til við heimilishald, bjóða í mat, veita fjárhagstuðning, tilfinningalegan stuðning, eru til staðar fyrir fjölskyldur sínar, börn, barnabörn og barnabarnabörn. Félagsleg virkni á efri árum skiptir miklu máli og styður við heilbrigði og vellíðan. Félagsmiðstöðvar víða um land bjóða upp á fjölbreytt félagsstarf og tómstundatilboð sem enginn ætti að hika við að nýta sér. Þá er fátt betra en útivist og hreyfing í góðra vina hópi, og það gildir auðvitað um okkur öll óháð aldri. Svo lengi lærir sem lifir. Nýlega kynntist ég félagsskap sem nefnist Háskóli þriðja æviskeiðsins. Það er alþjóðlegt fyrirbæri sem er nú að finna á Íslandi, samtök fólks sem hefur látið af störfum en vill sækja fræðslu, þekkingu og frekari menntun með því að skipuleggja fyrirlestra, fræðslukvöld og aðra viðburði. Heiti félagsins felur ekki í sér að félagsmenn skuli vera með háskólamenntun að baki, allir eru velkomnir sem vilja bæta við sig þekkingu. Fólk á þriðja æviskeiðinu býr yfir dýrmætri innsýn og reynslu sem er samfélaginu ómetanlegt.Blómi vorsins eða fölvaskrúði haustsins Það er umhugsunarvert hve oft hinu svokallaða þriðja æviskeiði er stillt upp sem andstæðu fyrsta æviskeiðsins, æskunnar, eins og ekki sé um eina samofna þroskabraut að ræða. Sigurður Nordal lýsir þessu vel í einum fyrirlestri sínum: „Æskan og fjölbreytni hennar er svo dásamleg, að það er von til að menn séu tregir að sleppa henni. En einmitt vegna þess að þeir dýrka æskuna of mikið, halda í hana dauðahaldi, leggja þeir minni rækt en skyldi við að skipta lífinu eðlilega milli þroskaskeiðanna, og læra að eldast. Því það er líka list, og mikil list. Ég þarf aldrei meira en að heyra menn tala um bernsku sína, skólaár sín, stúdentsár, sem besta part ævinnar til þess að vita, að líf þeirra hefur farið í handaskolum. Og þá vil ég heldur hlusta á Rabbi Ben Esra hjá Browning, þó að hann kunni að taka nokkuð djúpt í árinni, þegar hann segir: Grow old along with me, the best is yet to be: The last of life, for which the first was made … Hver aldur ætti auðvitað að eiga sér sín gæði, sem erfitt væri að bera saman og meta, eins og erfitt er að segja, hvort maður kýs fremur blóma vorsins eða ávöxtu og fölvaskrúða haustsins.“ Mikilvægt er að leggja góðan grunn að þriðja æviskeiðinu með því að leggja rækt við líf sitt utan vinnustaðar, eiga sér áhugamál og tómstundir. Ömmur og afar, og aðrir eldri borgarar, eru allskonar og gera margt. Þau eru oft upptekið fólk, þau ferðast um heiminn, skrifa bækur, spila golf, hitta vinina, fara í sund, búa til listaverk, eru uppí sumarbústað, sækja ráðstefnur. Það er ástæða til að hlakka til að verða eldri borgari.Höfundur er forseti menntavísindasviðs Háskóla Íslands.
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun