Af alræði og inngripum Kolbeinn Óttarsson Proppé skrifar 10. nóvember 2020 11:45 Eftir því sem erfitt ástand ílengist getur tvennt gerst; annars vegar að hið erfiða ástand verður normið og hins vegar að óþol fólks gagnvart því aukist úr hófi fram. Mannskepnan býr yfir ótrúlegri aðlögunarhæfni eins og sést í alls kyns átökum og stríðum, náttúruhamförum og öðrum hamförum. Eitt sinn las ég bók sem geymdi frásagnir íbúa Lundúna úr síðari heimsstyrjöldinni. Lýsingar þeirra á því hvernig loftárásir Þjóðverja vöndust svo að þau tóku vart eftir þeim lengur eru magnaðar. Hins vegar eigum við líka ótal dæmi um það að samhent átak fjarar út eftir því sem tíminn líður. Heimsbyggðin öll glímir nú við smitsjúkdóm. Á örfáum mánuðum breiddist hann um Jörðina alla og í öllum löndum hefur þurft að grípa til alls kyns aðgerða til að hefta útbreiðslu hans. Samkomubönn, fjöldatakmarkanir, grímuskylda, ýmissi þjónustu lokað, heimsóknir bannaðar til viðkvæmra hópa og svo framvegis og svo framvegis. Eins og vera ber hefur fólk mismunandi skoðanir á þessu, annað væri nú með slíkt inngrip í daglegt líf. Á Íslandi höfum við sem betur fer borið gæfu til að sjá sameiginlega markmiðið, þó vissulega sé aðeins deilt um leiðina þangað. Mér virðist sem bæði viðbrögðin sem ég lýsti hér í upphafi eigi við um okkur Íslendinga. Fyrir sumum eru takmarkanirnar orðnar fullkomlega eðlilegt ástand. Við göngum út úr húsi og finnst við nakin ef við vitum ekki af grímunni í vasanum eða á andlitinu. Okkur dettur ekki í hug að heilsast með handbandi eða faðmlagi og við erum öll orðin sjóuð í þeim dansi sem það er að mæta fólki í heimsfaraldri – stígum til hliðar, stundum aðeins á ská og jafnvel aftur á bak – allt til að halda hæfilegri fjarlægð. Flest getur orðið að normi. Við bíðum fyrir utan búðir, nöldrum kannski aðeins en bíðum samt, og veltum fyrir okkur hvort við náum að fara í jólaklippinguna ef allt gengur vel. Óþolið eykst líka. Eftir því sem fleiri verða fyrir efnahagslegum áhrifum af þeim aðgerðum sem gripið hefur verið til vegna heimsfaraldursins er eðlilegt að fleiri velti nauðsyn þeirra fyrir sér. Markmið allra er að samfélagið fúnkeri sem best til lengri tíma, en fólk deilir um leiðirnar. Og eftir því sem erfiða ástandið ílengist ber meira á því að fólk sé búið að fá nóg. Hugsi, fjandinn fjarri mér þetta er ekki hægt, við þurfum að komast út úr þessu skrýtna normi og aftur í normið sem við þekktum fyrir. Æ fleiri hafa nú stigið fram og kallað eftir því að hömlum verði aflétt. Ég er þeirrar skoðunar að umræða um slíkt sé góð. Ég hef hins vegar þá skoðun að þau sem tali um hömlur sem alræði og telja inngrip ríkisins í einkalíf fólks núna, séu ekki mjög fróð um söguna. Ekki þarf að fletta lengi í gegnum sögubækur til að sjá raunveruleg dæmi um alræði stjórnvalda og má ég kasta einu stykki vistarbandi inn í umræðuna til þeirra sem telja Íslandsmet sett í inngripi stjórnvalda? Ég gæti tekið ótal önnur dæmi, en það að vera neyddur til að vera í húsmennsku einhvers staðar, eins og vistarbandið gerði, er of gott dæmi til að sleppa. Þau sem halda að núverandi aðgerðir stjórnvalda séu meiri inngrip í einkalíf okkar en vistarbandið, eru haldin forréttindablindu nútímamannsins. En það er gott að þessi viðhorf séu komin fram. Það þýðir nefnilega ekki að boða opna og lýðræðislega umræðu um allt en bregðast svo illa við þegar hún leiðir í ljós sjónarmið andstæð okkar. Mín skoðun er að fólk sem setur sig hvað harðast á móti hömlum stjórnvalda sjái ekki skóginn fyrir trjánum. Sé of upptekið af einstaka aðgerðum til að sjá heildarmyndina og hverju þær aðgerðir skila sér. Núverandi bylgja heimsfaraldursins virðist í rénum á Íslandi. Ég hef engan heyrt færa rök fyrir því að betri staða sé ekki vegna þeirra takmarkana og hamla sem settar hafa verið í sóttvarnarskyni. Ef ekki er gripið til aðgerða þá er það náttúrulögmál að bylgjan vaxi. Líkur aukast á atburðum eins og að fá smit í viðkvæman hóp, sem hefur kostað mörg mannslíf síðustu vikur. Pólitíkusar geta ekki rökrætt eða náð málamiðlunum við náttúrulögmál. Við þurfum ekki annað en að horfa til annarra landa, hvar staðan er verri og grípa hefur þurft til harðari aðgerða en hér, til að sjá að svo er. Vonandi halda núverandi hömlur og takmarkanir áfram að virka. Og vonandi höldum við áfram að ræða um ágæti aðgerðanna. Við þurfum að vera undir það búin að grípa aftur til aðgerða þegar næsta bylgja kemur. Þá er gott að hafa lært af reynslunni, geta séð hvaða aðgerðir hafa virkað og hverjar ekki. Því þegar að heimsfaraldri kemur er betra að byggja á reynslu en óskhyggju. Höfundur er þingmaður Vinstri grænna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Kolbeinn Óttarsson Proppé Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Takk Sigurður Ingi Helgi Héðinsson Skoðun Krónan býr sig ekki til sjálf Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir Skoðun Fyrrverandi lögreglumaður heyrir enn röddina Sigurður Árni Reynisson Skoðun Stöndum saman fyrir íslenskan flugrekstur Bogi Nils Bogason Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun Læknaeiðurinn og dánaraðstoð: Hvað þýðir „að valda ekki skaða“? Ingrid Kuhlman Skoðun Af hverju hafa Danir það svona óþolandi gott? Björn Teitsson Skoðun Baráttan heldur áfram! Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Hömpum morðingjunum sem hetjum Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir. Skoðun Skoðun Skoðun Læknaeiðurinn og dánaraðstoð: Hvað þýðir „að valda ekki skaða“? Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Takk Sigurður Ingi Helgi Héðinsson skrifar Skoðun Krónan býr sig ekki til sjálf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Stöndum saman fyrir íslenskan flugrekstur Bogi Nils Bogason skrifar Skoðun ,,Gallaður" hundur - söluhluturinn hundur - um úrskurð Kærunefndar vöru- og þjónustukaupa Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Baráttan heldur áfram! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Hvers virði er líf barns? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hvernig hljómar tilboðið einn fyrir þrjá? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Fyrrverandi lögreglumaður heyrir enn röddina Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Bætum lífsgæði þeirra sem lifa með krabbameini Sigríður Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Offita á krossgötum Guðrún Þuríður Höskuldsdóttir,Tryggvi Helgason skrifar Skoðun Fórnir verið færðar fyrir okkur Björn Ólafsson skrifar Skoðun Launaþjófaður – vanmetinn glæpur á vinnumarkaði Kristjana Fenger skrifar Skoðun Áfram veginn í Reykjavík Gísli Garðarsson,Steinunn Rögnvaldsdóttir skrifar Skoðun Fjölgun kennara er allra hagur Haraldur Freyr Gíslason skrifar Skoðun Deilt og drottnað í umræðu um leikskólamál Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju hafa Danir það svona óþolandi gott? Björn Teitsson skrifar Skoðun Fjárfestum í framtíðinni Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Togstreita, sveigjanleiki og fjölskyldur Sólveig Rán Stefánsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar gjaldtakan? Hildur Hauksdóttir skrifar Skoðun Víðerni verndar og virkjana Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Blóðpeningar vestrænna yfirvalda Bergljót T. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Eigindlegar rannsóknir og umræðan um jafnrétti Stefan C. Hardonk skrifar Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í fangelsi við landamærin Inger Erla Thomsen skrifar Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Breytum fánalögunum og notum fánann meira Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Samtal um launajafnrétti og virðismat starfa í tilefni af Kvennaári Helga Björg O. Ragnarsdóttir skrifar Sjá meira
Eftir því sem erfitt ástand ílengist getur tvennt gerst; annars vegar að hið erfiða ástand verður normið og hins vegar að óþol fólks gagnvart því aukist úr hófi fram. Mannskepnan býr yfir ótrúlegri aðlögunarhæfni eins og sést í alls kyns átökum og stríðum, náttúruhamförum og öðrum hamförum. Eitt sinn las ég bók sem geymdi frásagnir íbúa Lundúna úr síðari heimsstyrjöldinni. Lýsingar þeirra á því hvernig loftárásir Þjóðverja vöndust svo að þau tóku vart eftir þeim lengur eru magnaðar. Hins vegar eigum við líka ótal dæmi um það að samhent átak fjarar út eftir því sem tíminn líður. Heimsbyggðin öll glímir nú við smitsjúkdóm. Á örfáum mánuðum breiddist hann um Jörðina alla og í öllum löndum hefur þurft að grípa til alls kyns aðgerða til að hefta útbreiðslu hans. Samkomubönn, fjöldatakmarkanir, grímuskylda, ýmissi þjónustu lokað, heimsóknir bannaðar til viðkvæmra hópa og svo framvegis og svo framvegis. Eins og vera ber hefur fólk mismunandi skoðanir á þessu, annað væri nú með slíkt inngrip í daglegt líf. Á Íslandi höfum við sem betur fer borið gæfu til að sjá sameiginlega markmiðið, þó vissulega sé aðeins deilt um leiðina þangað. Mér virðist sem bæði viðbrögðin sem ég lýsti hér í upphafi eigi við um okkur Íslendinga. Fyrir sumum eru takmarkanirnar orðnar fullkomlega eðlilegt ástand. Við göngum út úr húsi og finnst við nakin ef við vitum ekki af grímunni í vasanum eða á andlitinu. Okkur dettur ekki í hug að heilsast með handbandi eða faðmlagi og við erum öll orðin sjóuð í þeim dansi sem það er að mæta fólki í heimsfaraldri – stígum til hliðar, stundum aðeins á ská og jafnvel aftur á bak – allt til að halda hæfilegri fjarlægð. Flest getur orðið að normi. Við bíðum fyrir utan búðir, nöldrum kannski aðeins en bíðum samt, og veltum fyrir okkur hvort við náum að fara í jólaklippinguna ef allt gengur vel. Óþolið eykst líka. Eftir því sem fleiri verða fyrir efnahagslegum áhrifum af þeim aðgerðum sem gripið hefur verið til vegna heimsfaraldursins er eðlilegt að fleiri velti nauðsyn þeirra fyrir sér. Markmið allra er að samfélagið fúnkeri sem best til lengri tíma, en fólk deilir um leiðirnar. Og eftir því sem erfiða ástandið ílengist ber meira á því að fólk sé búið að fá nóg. Hugsi, fjandinn fjarri mér þetta er ekki hægt, við þurfum að komast út úr þessu skrýtna normi og aftur í normið sem við þekktum fyrir. Æ fleiri hafa nú stigið fram og kallað eftir því að hömlum verði aflétt. Ég er þeirrar skoðunar að umræða um slíkt sé góð. Ég hef hins vegar þá skoðun að þau sem tali um hömlur sem alræði og telja inngrip ríkisins í einkalíf fólks núna, séu ekki mjög fróð um söguna. Ekki þarf að fletta lengi í gegnum sögubækur til að sjá raunveruleg dæmi um alræði stjórnvalda og má ég kasta einu stykki vistarbandi inn í umræðuna til þeirra sem telja Íslandsmet sett í inngripi stjórnvalda? Ég gæti tekið ótal önnur dæmi, en það að vera neyddur til að vera í húsmennsku einhvers staðar, eins og vistarbandið gerði, er of gott dæmi til að sleppa. Þau sem halda að núverandi aðgerðir stjórnvalda séu meiri inngrip í einkalíf okkar en vistarbandið, eru haldin forréttindablindu nútímamannsins. En það er gott að þessi viðhorf séu komin fram. Það þýðir nefnilega ekki að boða opna og lýðræðislega umræðu um allt en bregðast svo illa við þegar hún leiðir í ljós sjónarmið andstæð okkar. Mín skoðun er að fólk sem setur sig hvað harðast á móti hömlum stjórnvalda sjái ekki skóginn fyrir trjánum. Sé of upptekið af einstaka aðgerðum til að sjá heildarmyndina og hverju þær aðgerðir skila sér. Núverandi bylgja heimsfaraldursins virðist í rénum á Íslandi. Ég hef engan heyrt færa rök fyrir því að betri staða sé ekki vegna þeirra takmarkana og hamla sem settar hafa verið í sóttvarnarskyni. Ef ekki er gripið til aðgerða þá er það náttúrulögmál að bylgjan vaxi. Líkur aukast á atburðum eins og að fá smit í viðkvæman hóp, sem hefur kostað mörg mannslíf síðustu vikur. Pólitíkusar geta ekki rökrætt eða náð málamiðlunum við náttúrulögmál. Við þurfum ekki annað en að horfa til annarra landa, hvar staðan er verri og grípa hefur þurft til harðari aðgerða en hér, til að sjá að svo er. Vonandi halda núverandi hömlur og takmarkanir áfram að virka. Og vonandi höldum við áfram að ræða um ágæti aðgerðanna. Við þurfum að vera undir það búin að grípa aftur til aðgerða þegar næsta bylgja kemur. Þá er gott að hafa lært af reynslunni, geta séð hvaða aðgerðir hafa virkað og hverjar ekki. Því þegar að heimsfaraldri kemur er betra að byggja á reynslu en óskhyggju. Höfundur er þingmaður Vinstri grænna.
Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun
Skoðun ,,Gallaður" hundur - söluhluturinn hundur - um úrskurð Kærunefndar vöru- og þjónustukaupa Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar
Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Samtal um launajafnrétti og virðismat starfa í tilefni af Kvennaári Helga Björg O. Ragnarsdóttir skrifar
Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun