Kennarinn er ekki lengur uppfræðarinn með bókina! Kristín Cardew skrifar 9. mars 2023 23:00 Í nútíma þjóðfélagi hnattvæðingar og tækniþróunar, þar sem nálgast má allar upplýsingar, þekkingu og afþreyingu með einum smelli, hafa kröfur á kennara breyst. Þetta verða þeir varir við daglega og margir hverjir troða marvaða til að haldast á floti, en starfslýsingar kennara hafa lítið breyst og aðlögun að nýjum áherslum og starfsháttum ekki verið kynntar. Þeir moka sig í gegnum daginn og hrista fram hið óljósa hliðarsjálf kennarans, þ.e. hinn tölvulæsa, lausnamiðaða, félagsmótandi, leiðbeinandi og skapandi, bandamann/-konu barnsins, sem býr til öruggt og ákjósanlegt námsumhverfi fyrir hvert barn fyrir sig, hefur umsjón með námi þess og heldur nánu og góðu sambandi við nemendur, foreldra og samstarfsfólk sitt. (Áður en lengra er haldið verð ég að biðjast afsökunar á því að ávarpa alla kennara í karlkyni, þó flestir kennarar séu konur, en ég finn enga leið í kringum þetta á okkar góða máli). Í grein sinni „Afleiðingar streitu á heilsu“ sem birtist í 3. tbl. Sameykis 2022, talar Ingibjörg H. Jónsdóttir, prófessor og forstöðukona Institutet för Stressmedicin í Gautaborg, um að þær miklu breytingar sem átt hafa sér stað í atvinnumálum á síðustu áratugum, hafi í raun gert þau störf að álagsstörfum, sem áður voru talin heilbrigð, s.s. störf innan heilbrigðiskerfisins, menntakerfisins og félagsmálageirans. Breytingarnar séu hins vegar, því miður, gjarnan illa aðlagaðar að starfseminni, starfslýsingar óljósar, stjórnun óskýr og samskipti léleg. Þar við bætist mannekla sem stuðlar að auknu streituálagi og jafnvel kulnun. Allt rímar þetta heilmikið við stöðu kennara í dag. Þó að kennsluhættir í skólum hafi tekið nokkrum breytingum í áranna rás, þá hefur sú breyting ekki orðið á sama hraða og tækniþróunin, sem skall á með kinnhesti. Enn byggir námsefni að miklu leyti á kennslubókum og eyðufyllingarverkefnum, sem er ekki alveg nógu trúverðugt í augum þumalfingralipra nemenda. Það er því ekki sjálfgefið að þau beri virðingu fyrir kennara sínum, sem í þeirra augum, er á ákveðinn hátt að aðlaga þau að fortíð hans. Það er ómögulegt að spá fyrir um framtíðina og hvernig hún kemur til með að líta út, en eitt er víst að tækniþróunin er ekkert að hægja á sér. Hún er á fleygiferð inn í framtíðina, í frábærum félagsskap gervigreindar, tölvuskýja, sýndarveruleika og gagnaukins veruleika. Það er ekki hægt að leggja nógu mikla áherslu á mikilvægi þess að skólarnir undirbúi nemendur sína fyrir starfsumhverfi og atvinnulíf sem byggir á tækniþekkingu, frumkvæði, nýsköpun og almenna kröfu um sjálfstæð vinnubrögð og gagnrýna og skapandi hugsun. Markmið og vinnubrögð kennarans þurfa því að vera þannig að kennarinn geti greitt götur nemenda í gagnaleit, þ.e. að hvetja þau til náms sem byggir á aðgangi að rauntíma og raunheima upplýsingum af netinu, en einnig af bókum og þjálfa með þeim þá hugsun að þau þurfi ávallt að hafa í huga að vinsa hismið frá kjarnanum. Kennarinn þarf að geta mætt hverju barni og ungmenni fyrir sig, sem einstaklingi með ólíkar þarfir, styrkleika, áhugamál og gáfur. Einstaklingsmiðað nám er því mjög þýðingarmikið til að nemendur geti haft áhrif á eigið nám og stöðu sína í skólastofunni. Á sama tíma og styrkja þarf nemendur einstaklingslega í náminu, þarf að huga að félagsmótun þeirra. Börn og ungmenni eyða gríðarlegum tíma fyrir framan skjáina við hin ýmsu afþreyingarsmáforrit, samfélagsmiðla og tölvuleiki. Samskiptin þeirra á milli fara gjarnan fram þar, við misgóðan árangur, fyrir utan hinn verulega skaðlega áhrifamátt staðalmynda, ofbeldis og kláms. Eitt af stóru hlutverkum kennarans er því að leiðbeina og aðstoða nemendur sína í mótun félagslegrar, tilfinningalegrar og hegðunarlegrar tilvistar. Það er í mörg horn að líta til að alhliða nám barna og ungmenna gangi upp, en til þess þarf að sundurgreina starf kennarans. Í þessum besta heimi allra heima þyrftu í rauninni margir fullorðnir að koma að hverjum nemendahópi og meiri sérhæfingu hjá kennurunum. Þannig væri mannauðurinn í hverjum skóla betur nýttur og samstilltur hópur kennara og fagaðila gæti stuðlað að því að hvert og eitt barn byggði upp seiglu, fyndi taktinn sinn í eigin námi og tæki það smátt og smátt í fangið. Það er þýðingarmikið fyrir barnið að það æfist í þeirri hugsun að það sé eimreiðin í eigin námi, en ekki síðasti vagninn sem dreginn er af kennaranum. Kristín Cardew er kennari og fræðilegur ráðgjafi hjá Fræðamiðstöð Hjallastefnunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Sjá meira
Í nútíma þjóðfélagi hnattvæðingar og tækniþróunar, þar sem nálgast má allar upplýsingar, þekkingu og afþreyingu með einum smelli, hafa kröfur á kennara breyst. Þetta verða þeir varir við daglega og margir hverjir troða marvaða til að haldast á floti, en starfslýsingar kennara hafa lítið breyst og aðlögun að nýjum áherslum og starfsháttum ekki verið kynntar. Þeir moka sig í gegnum daginn og hrista fram hið óljósa hliðarsjálf kennarans, þ.e. hinn tölvulæsa, lausnamiðaða, félagsmótandi, leiðbeinandi og skapandi, bandamann/-konu barnsins, sem býr til öruggt og ákjósanlegt námsumhverfi fyrir hvert barn fyrir sig, hefur umsjón með námi þess og heldur nánu og góðu sambandi við nemendur, foreldra og samstarfsfólk sitt. (Áður en lengra er haldið verð ég að biðjast afsökunar á því að ávarpa alla kennara í karlkyni, þó flestir kennarar séu konur, en ég finn enga leið í kringum þetta á okkar góða máli). Í grein sinni „Afleiðingar streitu á heilsu“ sem birtist í 3. tbl. Sameykis 2022, talar Ingibjörg H. Jónsdóttir, prófessor og forstöðukona Institutet för Stressmedicin í Gautaborg, um að þær miklu breytingar sem átt hafa sér stað í atvinnumálum á síðustu áratugum, hafi í raun gert þau störf að álagsstörfum, sem áður voru talin heilbrigð, s.s. störf innan heilbrigðiskerfisins, menntakerfisins og félagsmálageirans. Breytingarnar séu hins vegar, því miður, gjarnan illa aðlagaðar að starfseminni, starfslýsingar óljósar, stjórnun óskýr og samskipti léleg. Þar við bætist mannekla sem stuðlar að auknu streituálagi og jafnvel kulnun. Allt rímar þetta heilmikið við stöðu kennara í dag. Þó að kennsluhættir í skólum hafi tekið nokkrum breytingum í áranna rás, þá hefur sú breyting ekki orðið á sama hraða og tækniþróunin, sem skall á með kinnhesti. Enn byggir námsefni að miklu leyti á kennslubókum og eyðufyllingarverkefnum, sem er ekki alveg nógu trúverðugt í augum þumalfingralipra nemenda. Það er því ekki sjálfgefið að þau beri virðingu fyrir kennara sínum, sem í þeirra augum, er á ákveðinn hátt að aðlaga þau að fortíð hans. Það er ómögulegt að spá fyrir um framtíðina og hvernig hún kemur til með að líta út, en eitt er víst að tækniþróunin er ekkert að hægja á sér. Hún er á fleygiferð inn í framtíðina, í frábærum félagsskap gervigreindar, tölvuskýja, sýndarveruleika og gagnaukins veruleika. Það er ekki hægt að leggja nógu mikla áherslu á mikilvægi þess að skólarnir undirbúi nemendur sína fyrir starfsumhverfi og atvinnulíf sem byggir á tækniþekkingu, frumkvæði, nýsköpun og almenna kröfu um sjálfstæð vinnubrögð og gagnrýna og skapandi hugsun. Markmið og vinnubrögð kennarans þurfa því að vera þannig að kennarinn geti greitt götur nemenda í gagnaleit, þ.e. að hvetja þau til náms sem byggir á aðgangi að rauntíma og raunheima upplýsingum af netinu, en einnig af bókum og þjálfa með þeim þá hugsun að þau þurfi ávallt að hafa í huga að vinsa hismið frá kjarnanum. Kennarinn þarf að geta mætt hverju barni og ungmenni fyrir sig, sem einstaklingi með ólíkar þarfir, styrkleika, áhugamál og gáfur. Einstaklingsmiðað nám er því mjög þýðingarmikið til að nemendur geti haft áhrif á eigið nám og stöðu sína í skólastofunni. Á sama tíma og styrkja þarf nemendur einstaklingslega í náminu, þarf að huga að félagsmótun þeirra. Börn og ungmenni eyða gríðarlegum tíma fyrir framan skjáina við hin ýmsu afþreyingarsmáforrit, samfélagsmiðla og tölvuleiki. Samskiptin þeirra á milli fara gjarnan fram þar, við misgóðan árangur, fyrir utan hinn verulega skaðlega áhrifamátt staðalmynda, ofbeldis og kláms. Eitt af stóru hlutverkum kennarans er því að leiðbeina og aðstoða nemendur sína í mótun félagslegrar, tilfinningalegrar og hegðunarlegrar tilvistar. Það er í mörg horn að líta til að alhliða nám barna og ungmenna gangi upp, en til þess þarf að sundurgreina starf kennarans. Í þessum besta heimi allra heima þyrftu í rauninni margir fullorðnir að koma að hverjum nemendahópi og meiri sérhæfingu hjá kennurunum. Þannig væri mannauðurinn í hverjum skóla betur nýttur og samstilltur hópur kennara og fagaðila gæti stuðlað að því að hvert og eitt barn byggði upp seiglu, fyndi taktinn sinn í eigin námi og tæki það smátt og smátt í fangið. Það er þýðingarmikið fyrir barnið að það æfist í þeirri hugsun að það sé eimreiðin í eigin námi, en ekki síðasti vagninn sem dreginn er af kennaranum. Kristín Cardew er kennari og fræðilegur ráðgjafi hjá Fræðamiðstöð Hjallastefnunnar.
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar