Kominn tími á breytingar á réttarkerfinu? Tanja Ísfjörð Magnúsdóttir skrifar 24. júní 2022 14:30 Kvenréttindafélag Íslands, Mannréttindaskrifstofa Íslands, Öfgar, UN Women á Íslandi og Öryrkjabandalag Íslands hafa skilað inn sameiginlegri skuggaskýrslu til nefndar sem starfar á grundvelli samnings Sameinuðu þjóðanna um afnám allrar mismununar gagnvart konum (Kvennasáttmálans). Nefndin undirbýr nú fund þar sem fulltrúar íslenska ríkisins munu sitja fyrir svörum um framkvæmd Kvennasáttmálans. Í skýrslunni var m.a. gerð grein fyrir bágri stöðu þolenda í réttarkerfinu. Það þarf að ráðast í allsherjar breytingar á því og fara í gagngera endurskoðun. Þrátt fyrir að réttarkerfið virki vel ýmsum málum, þá virðist kerfið ekki vera í stakk búið til að takast á við kynbundið ofbeldi og þau mál sem gerast í skjóli einkalífsins og skilar því oft ósanngjörnum niðurstöðum sem endurspegla raunveruleika kvenna. Lágt sakfellingarhlutfall er mikið áhyggjuefni. Hvað þýðir að mál sé „nógu líklegt til sakfellingar“? Af hverju er verið að fella svona mörg mál niður? Hvers vegna er hægt að fella niður mál því það þyki „ekki líklegt til sakfellingar“ þegar erfðaefni (DNA) liggur fyrir, sem og vitni? Hvernig eiga þá önnur mál að eiga séns? Hver er að fella þessi mál niður? Þetta þarf að skoða nánar. Einhverjar ástæður niðurfelldra mála má rekja til of ríkrar sönnunarbyrðar og/eða að rannsókn hafi tekið of langan tíma. Maður sem var kærður fyrir tilraun til nauðgunar í október 2021 hefur ekki ennþá verið birt kæran. 105 dagar eru liðnir frá því hann var kærður og enn er ekki búið að taka skýrslu af hinum kærða. Þegar mál dragast á langinn eiga vitni eiga erfiðara með að framkalla minningar frá atburðinum. Það þarf aukið fjármagn, aukna þekkingu fólks sem starfar í málaflokknum, sem og að ráðast í róttækar breytingar eins og nefnt var hér fyrir ofan. Það þarf einnig að leggja þyngra vægi á orð þolenda og sálfræðinga. Eitt nei kærðs manns vegur hærra en sannanir og orð kæranda í kerfinu eins og það virkar í dag. Einnig lýsir skýrslan yfir miklum áhyggjum af því að gerendur geti nýtt kerfið gegn þolendum sínum og beitt þau þannig áframhaldandi ofbeldi í formi kæru fyrir rangar sakargiftir og/eða ærumeiðingar. Það þarf að endurskoða þessa möguleika og útsetja þannig að augljósar vísbendingar þurfi að liggja fyrir svo hægt sé að kæra fyrir rangar sakargiftir eða ærumeiðingar, annars er þetta enn eitt þöggunar- og ofbeldistólið sem gerendur hafa aðgang að. Það er umhugsunarefni að landsréttur snúi við dómum í kynferðisofbeldismálum oftar en í öllum öðrum málum og má setja spurningarmerki við að kynferðisbrot fyrnist. Í kjölfar vitundavakninga í samfélaginu eru konur opnari fyrir því að skila skömminni og hjá sumum felst það í að leggja fram kæru, sama hversu mörg ár hafa liðið frá atburðinum. Þær hinsvegar geta það ekki nema þær hafi verið undir 18 ára þegar brotið var á þeim. Þetta þarf að endurskoða. Einnig þarf að skoða betur lagarammann í kringum stafræn kynferðisbrot og fyrningartíma á þeim. Oft á tíðum eru þolendur stafræns kynferðisbrots ungar stúlkur sem gætu viljað kæra í náinni framtíð. Fólk veigrar sér að kæra kynferðisofbeldi því þau trúa ekki að réttlætið muni sigra. Þetta sést svart á hvítu þegar teknar eru saman tölur frá árinu 2020 á höfuðborgarsvæðinu, frá Stígamótum (299 nýjar heimsóknir), Bjarkarhlíð (827 nýjar heimsóknir) og Neyðarmóttöku Landspítalans (130 nýjar heimsóknir) og borið saman við tölur tilkynntar til lögreglunnar á Höfuðborgarsvæðinu (tæp 100 mál) og þær sem ríkissaksóknari greindi frá (325 meðhöndluð mál). Það er ólíðandi að kerfið sem á að gæta hagsmuna þolenda og vernda þá sé ítrekað að bregðast er tengjast kynbundnu ofbeldi. Það er ekki boðlegt að fólk veigri sér að leita réttar síns vegna þess hvernig réttarkerfið tekur á þeirra málum. Einnig má setja spurningarmerki við það hvernig hæstaréttarlögfræðingar, aðstoðarmaður dómsmálaráðherra, fjölmiðlar, lögreglufólk og samfélagið í heild sinni komast upp með að hefja og viðhalda aðför að þolendum. Þetta þarf að rannsaka og taka föstum tökum. Að öllu upptöldu er kannski ekki skrítið að þolendur veigri sér að leita réttar síns. Við hvetjum því íslenska ríkið til að auka fjármagn í málefni sem bæta stöðu þolenda, gera kynja- og kynfræðslu að skyldunámsgrein og íhuga allsherjar breytingar á kerfinu. Höfundur er ein af stjórnarkonum Öfga. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dómstólar Kynferðisofbeldi Mest lesið Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir Skoðun Teppaleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Erum við ekki betri en Talibanar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar Skoðun Lyftistöng fyrir samfélagið Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki og fjölskyldum Ragna Sigurðardóttir,Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen skrifar Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Sjá meira
Kvenréttindafélag Íslands, Mannréttindaskrifstofa Íslands, Öfgar, UN Women á Íslandi og Öryrkjabandalag Íslands hafa skilað inn sameiginlegri skuggaskýrslu til nefndar sem starfar á grundvelli samnings Sameinuðu þjóðanna um afnám allrar mismununar gagnvart konum (Kvennasáttmálans). Nefndin undirbýr nú fund þar sem fulltrúar íslenska ríkisins munu sitja fyrir svörum um framkvæmd Kvennasáttmálans. Í skýrslunni var m.a. gerð grein fyrir bágri stöðu þolenda í réttarkerfinu. Það þarf að ráðast í allsherjar breytingar á því og fara í gagngera endurskoðun. Þrátt fyrir að réttarkerfið virki vel ýmsum málum, þá virðist kerfið ekki vera í stakk búið til að takast á við kynbundið ofbeldi og þau mál sem gerast í skjóli einkalífsins og skilar því oft ósanngjörnum niðurstöðum sem endurspegla raunveruleika kvenna. Lágt sakfellingarhlutfall er mikið áhyggjuefni. Hvað þýðir að mál sé „nógu líklegt til sakfellingar“? Af hverju er verið að fella svona mörg mál niður? Hvers vegna er hægt að fella niður mál því það þyki „ekki líklegt til sakfellingar“ þegar erfðaefni (DNA) liggur fyrir, sem og vitni? Hvernig eiga þá önnur mál að eiga séns? Hver er að fella þessi mál niður? Þetta þarf að skoða nánar. Einhverjar ástæður niðurfelldra mála má rekja til of ríkrar sönnunarbyrðar og/eða að rannsókn hafi tekið of langan tíma. Maður sem var kærður fyrir tilraun til nauðgunar í október 2021 hefur ekki ennþá verið birt kæran. 105 dagar eru liðnir frá því hann var kærður og enn er ekki búið að taka skýrslu af hinum kærða. Þegar mál dragast á langinn eiga vitni eiga erfiðara með að framkalla minningar frá atburðinum. Það þarf aukið fjármagn, aukna þekkingu fólks sem starfar í málaflokknum, sem og að ráðast í róttækar breytingar eins og nefnt var hér fyrir ofan. Það þarf einnig að leggja þyngra vægi á orð þolenda og sálfræðinga. Eitt nei kærðs manns vegur hærra en sannanir og orð kæranda í kerfinu eins og það virkar í dag. Einnig lýsir skýrslan yfir miklum áhyggjum af því að gerendur geti nýtt kerfið gegn þolendum sínum og beitt þau þannig áframhaldandi ofbeldi í formi kæru fyrir rangar sakargiftir og/eða ærumeiðingar. Það þarf að endurskoða þessa möguleika og útsetja þannig að augljósar vísbendingar þurfi að liggja fyrir svo hægt sé að kæra fyrir rangar sakargiftir eða ærumeiðingar, annars er þetta enn eitt þöggunar- og ofbeldistólið sem gerendur hafa aðgang að. Það er umhugsunarefni að landsréttur snúi við dómum í kynferðisofbeldismálum oftar en í öllum öðrum málum og má setja spurningarmerki við að kynferðisbrot fyrnist. Í kjölfar vitundavakninga í samfélaginu eru konur opnari fyrir því að skila skömminni og hjá sumum felst það í að leggja fram kæru, sama hversu mörg ár hafa liðið frá atburðinum. Þær hinsvegar geta það ekki nema þær hafi verið undir 18 ára þegar brotið var á þeim. Þetta þarf að endurskoða. Einnig þarf að skoða betur lagarammann í kringum stafræn kynferðisbrot og fyrningartíma á þeim. Oft á tíðum eru þolendur stafræns kynferðisbrots ungar stúlkur sem gætu viljað kæra í náinni framtíð. Fólk veigrar sér að kæra kynferðisofbeldi því þau trúa ekki að réttlætið muni sigra. Þetta sést svart á hvítu þegar teknar eru saman tölur frá árinu 2020 á höfuðborgarsvæðinu, frá Stígamótum (299 nýjar heimsóknir), Bjarkarhlíð (827 nýjar heimsóknir) og Neyðarmóttöku Landspítalans (130 nýjar heimsóknir) og borið saman við tölur tilkynntar til lögreglunnar á Höfuðborgarsvæðinu (tæp 100 mál) og þær sem ríkissaksóknari greindi frá (325 meðhöndluð mál). Það er ólíðandi að kerfið sem á að gæta hagsmuna þolenda og vernda þá sé ítrekað að bregðast er tengjast kynbundnu ofbeldi. Það er ekki boðlegt að fólk veigri sér að leita réttar síns vegna þess hvernig réttarkerfið tekur á þeirra málum. Einnig má setja spurningarmerki við það hvernig hæstaréttarlögfræðingar, aðstoðarmaður dómsmálaráðherra, fjölmiðlar, lögreglufólk og samfélagið í heild sinni komast upp með að hefja og viðhalda aðför að þolendum. Þetta þarf að rannsaka og taka föstum tökum. Að öllu upptöldu er kannski ekki skrítið að þolendur veigri sér að leita réttar síns. Við hvetjum því íslenska ríkið til að auka fjármagn í málefni sem bæta stöðu þolenda, gera kynja- og kynfræðslu að skyldunámsgrein og íhuga allsherjar breytingar á kerfinu. Höfundur er ein af stjórnarkonum Öfga.
Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun